روز سه‌شنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۸ «سعید دهقان»، وکیل مدافع «فریبا عادلخواه» و «رولاند گابریل مارشال»، دو تبعه فرانسوی که در ایران بازداشت شده‌اند، خبر داد که دستگاه قضایی با قرار وثیقه برای آزادی این دو پژوهش‌گر مخالفت کرده و پرونده آن‌ها قرار است به دادگاه انقلاب ارسال شود.
در پی انتشار این خبر، «امانوئل مکرون»، رییس‌جمهوری فرانسه درخواست آزادی آن‌ها را توییت کرد. هم‌زمان با این اتفاقات، تصاویر این دو پژوهش‌گر مقابل شهرداری پاریس نصب شد و تا آزادی آن‌ها همان جا می‌ماند.
اوایل تیرماه امسال رسانه‌های داخل ایران خبر دادند فریبا عادلخواه که برای پژوهش‌های میدانی به ایران بازگشته بود، در ۱۷ خرداد ماه در منزل خود در شهر قم بازداشت شده است. خبر بازداشت رولاند گابریل مارشال اما وقتی تایید شد که «روح‌الله زم»، مدیر کانال تلگرامی «آمدنیوز» توسط جمهوری اسلامی ربوده شد. در آن زمان بود که وزارت امور خارجه فرانسه بازداشت این پژوهش‌گر را در ایران تایید کرد. در این مدت وزارت امور خارجه فرانسه بارها اعلام کرده که در حال مذاکره برای آزادی آن‌ها است.
درست زمانی که گمانه‌زنی‌ها به سمت آزادی زودهنگام این دو پژوهش‌گر در پی بازداشت روح‌الله زم و احتمال مبادله اسرا میان آن‌ها رفته بود، سعید دهقان خبری دیگر داد. او گفت اگرچه قاضی پرونده با آزادی مشروط موکلان او موافقت کرده اما معاون دادستان مخالف این تصمیم است و برای همین قرار شده که دادگاه انقلاب در این خصوص تصمیم‌گیری کند.
سعید دهقان در اوایل مهر ۱۳۹۸ نکته دیگری درباره این پرونده گفته بود که به نظر می‌رسد دلیل بازداشت رولاند مارشال، ارتباط دوستی او با فریبا عادلخواه است.
پیش‌تر شخصیت‌های دانشگاهی ایرانی در فرانسه گفته بودند که عادلخواه و مارشال با هم رابطه عاطفی دارند. حالا این اظهارنظر دهقان بر نگرانی‌ها در خصوص تصمیم‌گیری سیستم قضایی درباره این دو پژوهش‌گر افزوده است.
هم‌زمان با انتشار این خبر، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه در توییتر خطاب به جمهوری اسلامی نوشت که زندانی کردن این دو پژوهش‌گر «غیرقابل تحمل» است و این افراد باید بدون تاخیر آزاد شوند.
او توییت خودش را چنین آغاز کرده بود: «در روز حقوق بشر، به فکر فریبا عادلخواه و رولاند مارشال، دو هم‌وطن زندانی در ایران و خانواده‌های آن‌ها هستم.»
مکرون در پایان توییت خود، طرف صحبت خود را «حسن روحانی»، رییس‌جمهوری ایران اعلام کرده بود: «این را به حسن روحانی گفته و آن را تکرار می‌کنم.»
منظور مکرون، درخواست آزادی هرچه سریع‌تر این دو پژوهش‌گر است.
در پی انتشار این توییت، بسیاری از کاربران توییتر با خطاب قرار دادن مکرون و انتشار تصاویر کشته‌شده‌های اعتراضات آبان ۱۳۹۸ در ایران، به او انتقاد کردند که در مورد کشتاری که در هنگام اعتراضات اخیر توسط جمهوری اسلامی رخ داده، سخن نگفته و به دنبال مذاکره برای آزادی صرفا این دو پژوهش‌گر است.
«عباس موسوی»، سخن‌گوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی نیز در یک توییت به مکرون پاسخ داد و نوشت: «فرانسوی‌ها فراموش نکنند که ایران یک حاکمیت مستقل است؛ نه دولت و نه قوه قضاییه ما از هیچ کسی حتی توصیه هم نمی‌پذیرند. دخالت در امور داخلی ایران هم برای ما غیرقابل تحمل است.»
پیش‌تر در مهر ۱۳۹۸، وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی اصرار فرانسه برای آزادی عادلخواه را «مداخله‌جویانه» خوانده بود. آن زمان هم عباس موسوی گفته بود که «مداخله» وزارت خارجه فرانسه در این پرونده، «فاقد موضوعیت و وجاهت» است: «این اقدام نه تنها کمکی به حل موضوع نمی‌کند بلکه منجر به پیچیده‌تر شدن روند دادرسی خواهد شد.»
این اظهارات در پی سخنان سخن‌گوی وزارت امور خارجه فرانسه بیان شد که گفته بود: «این برای مقام‌های ایرانی مهم و ضروری است که در خصوص این پرونده و هم‌چنین درباره سایر شهروندان خارجی بازداشتی در ایران با شفافیت عمل کنند.»
چندی پس از این اظهارات، در اوایل آذر۱۳۹۸ «کمپین حقوق بشر در ایران» گزارشی منتشر کرد و در آن خبر داد عادلخواه تحت بازجویی قرار دارد و هم‌بندی‌هایش می‌توانند صدای بازجویی‌های «آزاردهنده» او را بشنوند.
در پی انتشار این خبر، «ژان فرانسوا بایار»، رییس سابق دانشکده «CERI-Science Po» پاریس نیز در تماسی جمعی با جامعه آکادمیک فرانسه و «کمیته حمایت از عادلخواه و مارشال» تایید کرد که بازجویی‌ها از فریبا عادلخواه از سر گرفته شده‌اند.
برخی از اعضای کمیته حمایت از این دو پژوهش‌گر که متشکل از کنش‌گران و برخی چهره‌های آکادمیک فرانسه هستند، روز سه‌شنبه ۱۰ دسامبر، هم‌زمان با اظهارات وکیل فریبا عادلخواه، مقابل شهرداری پاریس تجمع کردند و شهردار پاریس تعدادی از آن‌ها را در داخل شهرداری پذیرفت. مذاکرات آن‌ها پیرامون لزوم تاکید بر آزادی هرچه سریع‌تر این دو پژوهش‌گر بود.
«آن هیدالگو»، شهردار پاریس در این دیدار تاکید کرد که متوجه شرایط حساس سیاسی و وضعیت سخت این دو پژوهش‌گر هست. او هم‌چنین یادآور حمایت ویژه شهرداری پاریس از فریبا عادلخواه و رولاند گابریل مارشال شد. سپس کمیته حمایت از این دو پژوهش‌گر تصاویری از آن‌ها را مقابل شهرداری پاریس نصب و شهردار نیز برای ابراز حمایت خود اعلام کرد که این تصاویر تا بازگشت آن‌ها مقابل شهرداری باقی خواهند ماند.
فریبا عادلخواه از خرداد ۱۳۹۸ به اتهام «جاسوسی» در بازداشت به سر می‌برد و اتهام رولاند گابریل مارشال، «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» عنوان شده است. در عین‌حال، به گفته وکیل وی، ارتباط دوستی او با فریبا عادلخواه نیز دلیل این بازداشت ذکر شده است. اگرچه نگرانی‌ها هم‌چنان از سرنوشت آن‌ها جریان دارد اما با فشاری که جمهوری اسلامی روی دوتابعیتی‌ها وارد می‌کند، احتمال تبادل اسیر نیز میان ایران و فرانسه هم‌چنان وجود دارد.
باید منتظر ماند و دید که مذاکرات سیاسی میان دو کشور، عیان و پنهان، به چه شکل پیش می‌روند. آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۸ تلاش‌های مکرون را برای میان‌جی‌گری میان ایران و امریکا مورد نقد قرار داده بود: «رییس‌جمهوری فرانسه یک ملاقات با ترامپ را حلال همه مشکلات ایران دانسته بود که باید بگوییم این شخص یا خیلی ساده است یا هم‌دست امریکایی‌ها است.»
او هم‌چنین با اشاره به توافق «برجام» گفته بود: «یک مدت معطل بمانیم برای رییس‌جمهوری فرانسه و برنامه‌های فرانسوی‌ها، در حالی‌که این انتظارها سرمایه‌گذار و فعال اقتصادی را دچار بلاتکلیفی می‌کند و کشور را به رکود و عقب‌ماندگی می‌کشاند.»
فعلا سرنوشت فریبا عادلخواه و رولاند مارشال، براساس سوابق جمهوری اسلامی، به توافقات و مذاکرات میان دو کشور برمی‌گردد که هر کدام تا چه حد حاضرند برای منافع خود، بر سر این دو پژوهش‌گر معامله کنند.
روز شنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۸، مقامات ایرانی و امریکایی خبر از مبادله دو زندانی با یک‌دیگر دادند. «ژیائو وانگ»، محقق چینی و دانشجوی رشته تاریخ «دانشگاه پرینستون» امریکا که در زندان «اوین» به سر می‌برد، با «مسعود سلیمانی»، پژوهش‌گر ایرانی که در زندانی در ایالت جورجیا بود، هر دو آزاد شده‌اند. هر دو آن‌ها در زوریخ تحویل مقامات دو کشور داده شدند.
ژیائو وانگ بیش از سه سال پیش (تابستان ۱۳۹۵) در تهران بازداشت و به ۱۰ سال حبس به اتهام «جاسوسی» محکوم شده بود.
پیش از این، «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده بود جمهوری اسلامی برای مبادله زندانیان آمادگی کامل دارد.
مهرماه ۱۳۹۸ نیز «نگار قدس کنی» که به اتهام خرید و صادرات کالاهای تحریمی امریکا به ایران در استرالیا بازداشت شده بود، از زندان آزاد شد و به ایران بازگشت. هم‌زمان یک زوج استرالیایی که به اتهام به پرواز درآوردن یک پهپاد بدون مجوز در ایران بازداشت شده بودند، به استرالیا بازگردانده شدند.
روزنامه «فیگارو» چندی پیش در تحلیلی که به فرضیه‌های مربوط به علل بازداشت فریبا عادلخواه پرداخته، هدف از بازداشت او را مبادله با «جلال روح‌الله‌نژاد»، شهروند ایرانی بازداشت شده در فرانسه عنوان کرده بود که با حکم دادگاه، در معرض استرداد به امریکا قرار دارد. نتیجه این استرداد ممکن است ۶۰ سال زندان باشد.
جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر با دستگیری شهروندان دو تابعیتی یا خارجی، راه تازه‌ای را برای پیش‌برد اهداف خود در زمینه سیاست خارجه در پیش گرفته است که کارشناسان و منتقدان آن را «دیپلماسی گروگان‌گیری» می‌نامند.
با این حال، محمدجواد ظریف پس از آزادی مسعود سلیمانی در توییتر نوشت: «دکتر مسعود سلیمانی پس از تحمل یک سال گروگان‌گیری و حبس غیرقانونی در امریکا آزاد و تحویل مقامات ایرانی شد.»
وزارت امورخارجه ایران هم‌زمان در بیانیه‌ای نسبت به سفر اتباع ایرانی به امریکا هشدار داد. در این بیانیه آمده است:«با توجه به بهانه‌های واهی سیاسی، امنیتی و یا قوانین ظالمانه و یک‌جانبه امریکا نسبت به ایرانیان، به‌خصوص نخبگان ایرانی و بازداشت‌های خودسرانه و طویل المدت به همراه شرایط نگه‌داری کاملا غیرانسانی، از اتباع ایران، به‌خصوص نخبگان و دانشمندان درخواست می‌گردد از سفر به امریکا حتی برای شرکت در کنفرانس‌های علمی و حتی با داشتن دعوت‌نامه، به طور جدی اجتناب نمایند.»
این بیانیه در شرایطی صادر شده است که در حال حاضر بیش از ۱۰ زندانی دو تابعیتی یا خارجی در زندان‌های ایران در بازداشت به سر می‌برند و چهار نفر از آن‌ها تابعیت ایرانی امریکایی دارند؛ «سیامک نمازی»، «باقر نمازی»، «مایکل وایت» و «مراد طاهباز».
مطالب مرتبط:
نقش فرانسه در بازداشت روح‌الله زم؛ معاوضه اسیر یا استفاده از موقعیت؟
بیانیه چند استاد دانشگاه‌های فرانسه: با تحریم علمی ایران مخالفیم
ملاقات کنسول فرانسه با فریبا عادلخواه؛ ادامه پیگیریهای دولت فرانسه
تماس اینترنتی فریبا عادلخواه با همکارانش در پاریس
بازداشت فریبا عادلخواه؛ حمله امنیتی به پژوهش‌گران علوم انسانی
جلال روح‌الله نژاد که فریبا عادلخواه برای آزادی او گروگان گرفته شده، کیست؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر