شطرنج ایران سربازهایش را از زمین بیرون می‌کشد

شطرنج ایران، روی یک لبه تیز قدم می‌زند. طی دو سال گذشته، با تعلیق زندگی کرده و آن را فهمیده و بوییده و هر بار از چنگش گریخته است. حالا بازهم مغز ورزش، باید از میدانی رها شود که یک پایش سیاست است.

وزارت ورزش و جوانان ایران به فدراسیون شطرنج دستور داده که جلوی اعزام ملی‌پوش‌های ایران به رقابت‌های جهانی روسیه را بگیرد. فدراسیون شطرنج ایران این خبر را به‌صورت رسمی تا ساعات پایانی روز یکشنبه در سایت خود اعلام نکرد و به‌صورت رسمی هم از سوی خبرگزاری‌های داخلی ایران منتشر نشده است؛ اما به نظر می‌رسد دستور معاونت قهرمانی وزارت ورزش به این فدراسیون قطعی و اجرای آن حتمی خواهد بود.

دلیل کناره‌گیری اجباری شطرنج‌بازهای ایران از رقابت‌های روسیه، مبارزه «امین طباطبایی» و «پرهام مقصودلو» با رقیب اسراییلی در مسابقات بین‌المللی اسپانیا بود.

این دو شطرنج‌باز ایران، برخلاف «آرین غلامی» که طی سال‌های اخیر، نمایشی از «اسراییل‌ستیزی» را در رقابت‌های بین‌المللی به نمایش می‌گذاشت، مقابل حریف اسراییلی مسابقه دادند.

پس از آن بود که «نایجل شورت»، نایب‌رییس فدراسیون جهانی شطرنج در حساب توییتری خود نوشت: «تبریک به استاد بزرگ امین طباطبایی از ایران برای کسب جایزه اول مسابقات برق‌آسا در اسپانیا. دلیرانه (هم امین و هم پرهام مقصودلو) با گورشتاین از اسرائیل بازی کردند و پیروز شدند. برنده نهایی، شطرنج است.»

شاید فدراسیون جهانی شطرنج تصور می‌کرد که تابوی چهل‌ساله عدم مبارزه شطرنج‌بازهای ایرانی و اسراییلی برداشته شده است. پیش‌ازاین فدراسیون جهانی شطرنج، بارها به ایران به‌صورت شفاهی (در جلسات مجمع جهانی) و به‌صورت کتبی نسبت به تداخل سیاست با ورزش تذکر داده بود.

«فیده» یا همان فدراسیون جهانی شطرنج البته با ایران طی سال‌های اخیر رفتاری بسیار مسالمت‌آمیزتر از سایر کشورهایی داشت که تا حدودی سیاست را با ورزش خود می‌آمیزند. به‌صورت نمونه، آذرماه سال گذشته خورشیدی، روزنامه «تایمز اسراییل» از لغو میزبانی عربستان به دلیل شکایت دو شطرنج‌باز اسراییلی از این کشور خبر داده بود.

«امیل استووسکی»، رییس فدراسیون شطرنج اسراییل در ایمیلی به این روزنامه نوشته بود: «رقابت‌های قهرمان شطرنج جهان به دلیل سیاست‌هایی که برگزارکنندگان سعودی اتخاذ کرده بودند، از عربستان سعودی به روسیه منتقل شد.» دلیلش فقط یک اتفاق ساده بود؛ عربستان گاهی با حضور برخی از ورزشکاران اسراییلی در خاک کشورش مخالفت می‌کند.

بااین‌حال، نمایش‌های تبلیغاتی و شوآف‌های خانوادگی «آرین قاسمی» تا امروز خطری جز تذکرهای جدی برای ایران به همراه نداشته است.

او به‌صورت مداوم سعی می‌کند با انتخاب گروه‌بندی‌ها و همین‌طور استفاده نکردن از «قرعه ممنوعه» (Forbidden Pairing) که به شطرنج‌بازها اجازه می‌دهد پیش از شروع مسابقاتی که با جدول سوییسی برگزار می‌شوند، از یک رقیب خاص دوری کنند، تا در مسیر یک رقیب اسراییلی قرار بگیرد.

آرین قاسمی بلافاصله پس از روبرو شدن با شطرنج‌باز اسراییلی، انصراف می‌دهد. او طی دو سال اخیر و با همین فرمول موردتقدیر شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله «علی خامنه‌ای» رهبر جمهوری اسلامی و سردار «قاسم سلیمانی» فرمانده سپاه قدس قرار گرفت؛ اما نه‌فقط انصراف‌هایش که واکنش‌هایی که در رسانه‌ها نشان می‌دهد، «فیده» را بیشتر روی ایران حساس می‌کند. او حتی از گفت‌وگو با خبرگزاری قرآن هم برای نشان دادن خود نمی‌گذرد.

اما آرین قاسمی تنها شطرنج‌باز ایران نیست که فیده را متوجه تداخل سیاست و ورزش در ایران کرده است. آبان‌ماه امسال خبرگزاری دولتی ایرنا مدعی شد که امین طباطبایی به دلیل «نتایج ضعیف» از حضور در رقابت‌های قهرمانی جوانان جهان در کشور هند انصراف داده است.

دلیلش نتایج ضعیف طباطبایی نبود. او کمتر از دو ماه بعد دوباره در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کرد؛ یعنی در همین مسابقات اسپانیا که روبروی حریف اسراییلی‌اش مسابقه داد. اما او در هند مجبور شده بود به دلیل رویارویی با رقیب اسراییلی از مسابقات انصراف بدهد.

همین مسابقه در بخش سرعت، رسانه‌های ایران را سراغ خانواده امین طباطبایی فرستاد. پدر امین به خبرگزاری فارس گفته بود: «دشمن و رسانه‌های ضدانقلاب و معاند می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و به اهداف شوم خود برسند. ما به آرمان‌های جمهوری اسلامی اعتقاد داریم.» آن‌ها مدعی شده بود که امین نمی‌دانست با چه کسی و با چه ملیتی و از چه کشوری مسابقه می‌دهد. مساله‌ای که باورش ساده نیست.

انصراف‌های مکرر شطرنج‌بازهای ایرانی در آستانه مسابقات یک پیام مشخص برای فدراسیون جهانی دارد؛ تداوم دخالت سیاست در امور داخلی یک فدراسیون ملی.

فیده پیش‌ازاین بر سر مسایل مالی با ایران دست‌به‌گریبان شده بود و حتی فدراسیون شطرنج ایران را تا پای تعلیق هم پیش برد. سال ۱۳۹۵ ایران میزبان رقابت‌های شطرنج قهرمانی زنان جهان شد.

بر اساس قانون فدراسیون جهانی شطرنج از سال ۲۰۰۱ تمام شرکت‌کنندگان در این مسابقات صاحب جایزه نقدی می‌شوند. به‌این‌ترتیب که مبلغ ۳۷۵۰ دلار آمریکا برای بازنده دور اول، ۵۵۰۰ دلار برای بازنده دوم، ۸۰۰۰ دلار برای بازنده‌های سوم، ۱۲۰۰۰ دلار برای حاضران در دور چهارم، دلار ۲۰۰۰۰ برای از نفرات سوم و چهارم، ۳۰۰۰۰ دلار برای نفر دوم و ۶۰۰۰۰ برای قهرمان رقابت‌ها در نظر گرفته شده است؛ یعنی درمجموع کشور میزبان باید ۴۵۰۰۰۰ دلار فقط برای جوایز مسابقات صرف کند که البته ۲۰ درصد از کل مبالغ به فدراسیون جهانی پرداخت می‌شود.

فدراسیون ایران تا یک سال پس از پایان این مسابقات، جایزه قهرمانان را پرداخت نکرده بود. بگذریم از این‌که در رقابت‌های قهرمانی شطرنج بانوان، به نفر اول «تاج طلا» اهدا می‌شود، اما ایران به‌جای تاج، جام قهرمانی اهدا کرد. همین اتفاقات ایران را تا پای تعلیق پیش برد.

سوال اصلی اینجاست که فدراسیون جهانی شطرنج تا کجا باید برای ایران هزینه بدهد؟ هنوز ساعاتی از خرسندی «نایجل شورت» نایب‌رییس فدراسیون جهانی شطرنج در توییترش نگذشته بود که «مهرداد پهلوان‌زاده»، رییس فدراسیون شطرنج ایران با روزنامه «فرهیختگان» گفت‌وگو کرد و گفت: «وقتی نتایج اعلام شد تازه فهمیدیم ورزشکارانمان با اسراییلی‌ها مسابقه داده‌اند. اگر می‌دانستیم هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتاد.»

مهرداد پهلوان‌زاده گفته بود که «تورنمنت اسپانیا، تورنمنتی آزاد بود. طباطبایی و مقصودلو خودشان به اسپانیا رفته‌ بودند و از فدراسیون هم کسی آن‌ها را همراهی نمی‌کرد.» رییس فدراسیون شطرنج ایران مدعی شد که اگر کسی همراه آن‌ها بود، این اتفاق نمی‌افتاد.

منظور البته در اکثر این موارد، نمایندگان حراست وزارت ورزش و جوانان است که در سفرها، ورزشکاران را مانند سایه دنبال می‌کنند.

این نخستین بار نیست که فدراسیون شطرنج بار مسوولیتش را بر گردن ورزشکارانش می‌اندازد. پیش‌ازاین و سال ۱۳۹۵ «درسا درخشانی»، دومین استاد بزرگ شطرنج تاریخ ایران به دلیل آن‌که در رقابت‌های شطرنج جبل‌الطارق بدون روسری و حجاب شرکت کرده بود، از سوی نماینده‌های مجلس و رسانه‌های تندرو موردانتقاد قرار گرفت. درسا پس‌ازآن برای همیشه به آمریکا رفت تا زیر پرچم این کشور مبارزه کند.

پس‌ازآن هم برادر درسا یعنی «برنا درخشانی» که فقط ۱۵ سال سن داشت و مقابل حریفی از اسراییل مبارزه کرده بود، به خاطر تهدیدهای داخل ایران به انگلستان رفت. در هر دو مورد، فدراسیون ایران مدعی شد که اعزامی در کار نبوده و این خواهر و برادر به‌صورت آزاد به مسابقات رفته‌اند.

پیش‌ازاین هم فدراسیون جهانی شطرنج برای رقابت نکردن آرین قاسمی مقابل حریفان اسراییلی، فدراسیون ایران را زیر فشار گذاشت. آبان‌ماه امسال ایسنا با تیتر «حذف عجیب نام شطرنج‌بازان ایران از المپیاد جهانی» مدعی شده است که «سایت رسمی فدراسیون جهانی در اقدامی عجیب نام ایران را از رقابت‌های المپیاد جهانی نوجوانان جهان که در ترکیه برگزار می‌شود حذف کرده است.» اما در سویی دیگر، خبرگزاری نظامی تسنیم با تیتر «کناره‌گیری ایران از حضور در المپیاد جهانی شطرنج نوجوانان»، این عدم حضور را «تصمیم خودخواسته فدراسیون شطرنج ایران» اعلام کرد.

به نظر می‌رسد فدراسیون شطرنج ایران تا اطلاع ثانوی، اعزام شطرنج‌بازهای خود را به رقابت‌های جهانی محدود و ممنوع کند.