در اعتراضات آبان سال جاری، نام برخی از شهرها برای نخستین بار به‌صورت گسترده در فضای عمومی مطرح شد. شهرهایی در غربی‌ترین و یا جنوبی‌ترین نقاط ایران که مردمانش خسته از شرایط به خیابان‌ها ریختند و شعار دادند. این شهرها در عین اشتراک در اعتراضات، ویژگی‌های متفاوتی نیز دارند.
اعتراضات در برخی از این شهرها شدیدتر بود و به کشته شدن تعدادی از معترضان منجر شد. ایران‌وایر در این ویژه‌نامه ویژگی‌های مختلف شهرهایی که مردمانش در اعتراضات آبان‌ماه حضور چشمگیری داشتند از جنبه‌های مختلف از مذهب و قومیت تا وضعیت اقتصادی و اجتماعی موردبررسی قرار داده است.
این گزارش به وضعیت اجتماعی و ویژگی‌های قومی و مذهبی ماهشهر می‌پردازد. ماجرای سرکوب معترضان ماهشهری در نیزار یکی از تراژیک‌ترین روایت‌های تلخ سرکوب اعتراضات آبان‌ماه بود.
ماهشهر مشهورترین شهر در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ بود. این شهرستان با حدود ۷ هزار و ۳۰۴ کیلومترمربع مساحت، در جنوب شرقی استان خوزستان قرار دارد.
عرب‌ها و لرها ساکنان قدیمی آن هستند و فعالان عرب می‌گویند که عرب‌های این منطقه به دلیل سیاست‌های دولت و تبعیض فقیر هستند. با وجودی که این شهر «قطب پتروشیمی» خوانده می‌شود، هم‌زمان ساکنان بومی و به‌خصوص عرب‌ها از فقر شدید و بیکاری شکوه دارند.
بااینکه وجود صنایع پتروشیمی، دانشگاه آزاد اسلامی، دو دانشگاه پیام نور و دانشگاه امیرکبیر واحد ماهشهر و بیش از ۱۵ هزار دانشجو در ۱۰۰ رشته تحصیلی، چهره ماهشهر را به‌عنوان محیطی صنعتی معرفی می‌کند اما توسعه‌یافتگی نامتوازن در این شهر مشهود است.
نام این شهر «معشور» بوده و برخی از عرب‌های این شهرستان همچنان از این نام استفاده می‌کنند. در سال ۱۳۴۴ نام این شهرستان به ماهشهر تغییر یافته است. ماهشهر از سال ۱۳۳۹ به شهرستان تبدیل شده و قبل از آن بخشی از خرمشهر بوده است.
شهرهای هندیجان، جزیره خارک، سربندر، بندر امام فعلی و امیدیه ازجمله شهرهای شهرستان ماهشهر هستند. شهرستان بندر ماهشهر از شمال به اهواز و رامشیر، از غرب به شادگان، از شرق به امیدیه و هندیجان و از جنوب به خلیج‌فارس متصل است.
در سرشماری سال ۱۳۶۵ ماهشهر دارای ۲۳۲ هزار و ۶۴۲ نفر جمعیت بوده که از این تعداد ۱۳۹ هزار و ۹۸۳ در نقاط شهری و ۹۲ هزار و ۶۵۹ نفر در نقاط روستایی ساکن بوده‌اند.
در سال ۱۳۷۰ مزیت‌های فراوان اقتصادی در آبراهه خورموسی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی را بر آن داشت تا توسعه صنایع پتروشیمی را با جدیت بیشتری در این منطقه دنبال کند. این امر به‌ظاهر باعث رشد و توسعه اقتصادی و جمعیتی ماهشهر شده، به‌طوری‌که جمعیت شهرستان در آخرین سرشماری، بیش از ۱۶۲ هزار و ۷۹۷ نفر برآورد شده است.
درواقع ماهشهر از قدیمی‌ترین بنادر کرانه خلیج‌فارس است که قدمت آن به زمان اردشیر اول سلسله ساسانیان می‌رسد. این بندر تا دوره پهلوی اول موردتوجه حکومت‌های مرکزی ایران نبوده است.
اعتراضات آبان ۱۳۹۸ در ماهشهر شاید فرمول پیچیده‌تری داشته باشد. ماهشهری که با معضلات پیچیده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و عمرانی دست‌به‌گریبان است.
با روی کار آمدن پهلوی اول و تاسیس راه‌آهن سراسری، ماهشهر جانی دوباره می‌گیرد. بر اساس برخی نظرها اما نمی‌توان گفت این راه‌آهن سراسری بود که جانی دوباره به ماهشهر داد، بلکه بیشتر این نفت بود که سرنوشت این شهر را بر روی ریل دیگری از تاریخ قرار داد.
نفت با خود هزاران متخصص را به این شهر سرازیر و عملا آن را دوپاره کرده است. ماهشهر قدیم که در آن اکثریت مردم زندگی می‌کنند و بخش صنعتی جدید که در آن بیشتر مهاجرینی ساکن می‌شوند که نفت از اقصی نقاط کشور آن‌ها را به اینجا کشیده است. و همین نفت است که خط بزرگی بین مردم قدیم و مهاجرین جدید می‌کشد و جغرافیای یک‌سوی خط را فقر رقم می‌زند و آن‌سوی دیگر را ثروت که به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین ریشه‌های شدت خشونت در جریان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ است. البته این اعتراضات در سال ۱۳۹۶ نیز به مدت یک ماه اتفاق افتاده بود و پیش از آن‌هم ماهشهر به علت اعتراضات جوانان به استخدام افراد غیربومی در پتروشیمی‌ها شاهد درگیری خشونت‌آمیز بوده است.
سال ۱۳۹۵ نیز در اعتراض به خصوصی‌سازی بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی صنایع پتروشیمی ماهشهر زنجیره انسانی تشکیل شده بود. معترضان معتقد بودند که با خصوصی‌سازی این بیمارستان خدمات تنها محدود به کارکنان پتروشیمی خواهد شد.
اما اعتراضات آبان ۱۳۹۸ در ماهشهر شاید فرمول پیچیده‌تری داشته باشد. ماهشهری که با معضلات پیچیده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و عمرانی دست‌به‌گریبان است. در این شهر از سویی محیط‌زیست در محاصره مواد شیمیایی کارخانه‌های پتروشیمی است و روستا و روستائیان حال‌وروز خوبی ندارند صیادان آن در دام کارخانه‌های پتروشیمی افتاده‌اند و بیش از ۴۰۰۰ نفر آنان بابت همین صنایع بی‌کار شده‌اند.
ماهشهر پرحادثه‌ترین شهر خوزستان است. آب‌شرب آن مشکل اساسی دارد و با کمبود دبیر و آموزگار هم مواجه است.
از دیدگاه گروهی از مردم این شهر هرچه بر رونق صنعت نفت افزوده می‌شود، مردم بومی بیشتر به حاشیه می‌روند. مفهومی در این شهر شکل گرفته که جامعه شناسان از آن به «شهر دوگانه» یاد می‌کنند که نشانه نابرابری و بی‌عدالتی شهری در نظام سرمایه‌داری است.
از سوی دیگر صنعت پتروشیمی به‌جای اینکه برای ماهشهر رونق بیاورد، به تشدید فضای دوگانه شهری انجامیده است. شهرسازی دوگانه، خدمات رفاهی دوگانه، خدمات بهداشتی دوگانه، خدمات فرهنگی دوگانه و خدمات آموزشی دوگانه.
رشد ماهشهر با مفهوم محلی شرکتی یا شهرکی‌ها و بومی‌ها عجین شده است و این تناقض تا آنجا رفته است که فقیرترین منطقه ماهشهر شهرک چمران در مجاورت برخوردارترین منطقه شهر شهرک بعثت (ممکو) قرار گرفته است. شهرک بعثت که محل زندگی کارکنان شرکت‌های دولتی است عملا بافت متفاوتی با دیگر شهرک‌های ماهشهر دارد.
در یک نظرسنجی ۷۲ درصد کارکنان شرکت‌ها به بومی‌ها اعتماد ندارند و در آن‌سوی دیگر ۷۴ درصد بومی به شرکتی‌ها اعتماد ندارند.
مردم منطقه بندر ماهشهر صنایع پتروشیمی را تافته‌ای جدا بافته می‌دانند که به آن‌ها تعلق ندارد. سهم خود از صنایع استانشان را در حداقل ممکن تصور می‌کنند و بر این باورند که تنها بار هزینه‌های درمانی به دلیل آلاینده بودن پتروشیمی‌ها به آن‌ها تحمیل شده است.
درواقع مردم منطقه تصور می‌کنند پتروشیمی‌ها هوایشان را دزدیده‌اند و تاثیر مثبتی بر زندگی‌شان ندارند. شهرشان قطب پتروشیمی ایران نامیده می‌شود اما آن‌ها سهمی ندارند و در فقر و بیکاری غوطه‌ورند.
مطالب مرتبط:
شاهدان عینی در ماهشهر؛ با دوشکا و تیربار به روی مردم آتش گشودند
اسامی تایید شده و تایید نشده جان‌باختگان و بازداشت‌شدگان اعتراضات پاییز ۹۸
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر