اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ در پی یک عامل اقتصادی یعنی شوک وارد آمده بر قیمت بنزین به راه افتاد. در این سلسله گزارش‌ها تلاش کرده‌ایم تا تصویری کلی و کلان از اقتصاد و وضعیت معیشت شهرهایی ارایه کنیم که نامشان بیش از دیگر شهرهای ایران در میان اخبار اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸، شنیده شد.
در این گزارش‌ها نرخ تورم، نرخ بیکاری و وضعیت بازار کار ازجمله مهم‌ترین شاخص‌های بررسی شده است. شاخص فلاکت، ضریب جینی و وضعیت بودجه خانوار نیز از دیگر شاخص‌هایی است که برای ارایه تصویری شفاف‌تر از اقتصاد و معیشت خانوارهای ساکن در شهرهای معترض به آن‌ها مراجعه کردیم.
اما این بررسی اقتصادی با محدودیت‌هایی همراه بود، بسیاری از آمار و ارقام موجود به آمارهای استانی محدود می‌شد و اعداد و ارقام به تفکیک شهرستان‌ها در دسترس نبود، ازاین‌رو بسیاری از این شاخص‌ها میانگین‌های استانی است که لزوما تصویر دقیقی از وضعیت شهرستان موردنظر ما ندارند.
در این گزارش به بررسی وضعیت اقتصادی استان اصفهان پرداخته‌ایم. استانی که وضعیت اقتصادی و برخورداری‌اش از امکانات به نسبت سایر استان‌ها بد نیست اما اقتصاد نتوانسته امید به آینده، اعتماد و احساس خوشی و بهره‌مندی را در شهروندان این استان ایجاد کند.
***
وزارت اقتصاد در واپسین روزهای سال ۱۳۹۷، گزارشی پژوهشی منتشر کرد که در آن شاخص سرمایه اجتماعی در ایران در استان‌های مختلف تجزیه‌وتحلیل شده بود.
بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در آن گزارش ذیل برنامه پایش شاخص‌های ملی محیط کسب‌وکار ایران صورت گرفته بود و نتایجی جالب‌توجه داشت، ازجمله آنکه در قعر جدول رتبه‌بندی استان‌های ایران نام استان‌هایی به چشم می‌خورد که توقع می‌رفت دست‌کم در انتهای این فهرست نباشند؛ سمنان، اصفهان و قزوین استان‌هایی با پایین‌ترین امتیاز سرمایه اجتماعی در این رده‌بندی به شمار آمدند.
اقتصاد کمکی به حال خوب نکرد
«نگرانی نسبت به آینده فرزندان»، «نداشتن امید به آینده»، «بی‌اعتمادی افراد به فرآیند گرفتن حق در دادوستدها» و «بدترین وضعیت احساس خوشی و بهره‌مندی» مهم‌ترین توصیف‌ها و شاخص‌هایی بود که در این گزارش از آن‌ها سخن به میان آمده بود و اصفهانی‌ها از این بابت اوضاع ناامیدکننده‌ای داشتند.
این نتایج با تصویری عمومی از استان اصفهان به‌عنوان استانی برخوردار، صنعتی و احتمالا دارای رفاه و درآمد بالا برای ساکنان متفاوت بود، اما واقعیت اقتصادی استان اصفهان چیست؟
استان اصفهان رتبه نخست سرمایه صنعتی ایران را به خود اختصاص داده است و در رتبه دوم اشتغال صنعتی نیز قرار دارد.
وجود نزدیک به ۱۰ هزار واحد صنعتی فعال در سطح استان و وجود صنایع بزرگ و مادر پرشمار در اصفهان گویای این وضعیت است، اگرچه در سال‌های اخیر سهم اشتغال صنعتی و کشاورزی کاهش داشته و خدمات سهم خود از اشتغال را افزایش داده اما همچنان صنایع، معادن و کشاورزی بخش‌هایی قدرتمند از اقتصاد استان را تشکیل می‌دهند.
بر اساس مطالعات صوت گرفته بر آمار و ارقام کلان اقتصادی مربوط به سال ۱۳۹۴، استان اصفهان با تولید بیش از ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی ایران رتبه سوم تولید ناخالص داخلی را بین ۳۱ استان ایران از آن خود کرد.
استان اصفهان در سرانه تولید البته جایگاه پایین‌تری داشت و از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی، استان اصفهان رتبه ۱۲م را داشت.
اما درمجموع این آمار و ارقام جایگاه اقتصادی استان را جایگاهی در رده‌های بالایی جدول استان‌ها قرار می‌دهد.
بازار کاری شبیه به متوسط کشوری
نرخ بیکاری در استان اصفهان در پاییز سال ۱۳۹۸، ۱۱ درصد گزارش شد که با میانگین کشوری نرخ بیکاری ایران در پاییز امسال (۱۰٫۶ درصد) تفاوت چندانی نداشت.
نرخ مشارکت اقتصادی استان اصفهان در همان گزارش ۴۶٫۱ درصد اعلام شد که بالاتر از نرخ مشارکت اقتصادی سراسر ایران با نرخ ۴۴٫۳ درصد به‌حساب می‌آمد.
در گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار ایران در پاییز ۱۳۹۸ نسبت اشتغال استان اصفهان ۴۱٫۱ درصد بود که این نسبت از نسبت اشغال میانگین کشور در همان گزارش (۳۹٫۶ درصد) نسبت بهتر و بالاتری بود.
درمجموع این آمار و ارقام نشان می‌داد که وضعیت بازار کار استان اصفهان در پاییز امسال نسبت به وضعیت اشتغال و بیکاری در کل ایران، کمی بهتر است.
اعداد و ارقام مربوط به بیکاری و اشتغال سال ۱۳۹۵ که مبنای آن آمار و اطلاعات برگرفته از سرشماری عمومی نفوس و مسکن آن سال است، نتایج مشابهی دارد.
بر اساس آن گزارش، نرخ بیکاری استان اصفهان در سال ۹۵، ۱۲٫۷ درصد اعلام شد حال‌آنکه نرخ بیکاری ایران در آن سال ۱۲٫۶ درصد گزارش شده بود.
نرخ مشارکت اقتصادی استان اصفهان در سال ۱۳۹۵ دقیقا با نرخ مشارکت اعلام شده برای سراسر ایران یکسان و ۳۹ درصد بود.
اما نرخ بیکاری جوانان در استان اصفهان در آن مقطع ۲۹ درصد گزارش شد که از نرخ بیکاری جوانان ایران با نرخ ۳۲٫۷ درصد، پایین‌تر بود.
شاخص‌های دیگر بازار کار در استان اصفهان و چند شهر منتخب استان در جدول زیر آمده است که تصویری واضح‌تر از بازار کار در این شهرها به دست می‌دهد.
تورم؛ نه کم و نه بیش از متوسط
بررسی نرخ تورم استان در آذرماه ۱۳۹۸ و مقایسه آن با نرخ‌های تورم ایران در این مقطع نیز بیانگر نزدیکی این اعداد و ارقام با یکدیگر است به‌طور نمونه نرخ تورم متوسط استان اصفهان در آذرماه ۱۳۹۸، عدد ۳۶٫۸ درصد اعلام شد که از نرخ تورم میانگین ایران در آن گزارش یعنی ۴۰ درصد فاصله‌ای ۳٫۲ واحد/درصدی داشت.
نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در استان اصفهان در گزارش آذرماه ۱۳۹۸، ۲۶٫۶ درصد گزارش شد که ۱٫۲ واحد/درصد از نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه سراسر ایران (۲۷٫۸ درصد) کمتر بود.
مقایسه نرخ‌های تورم به تفکیک مناطق شهری و روستایی در سطح استان اصفهان و کل ایران نیز در جداول زیر قابل‌مشاهده است که تقریبا نتایجی مشابه با تفاوت‌های نه‌چندان زیاد از میانگین کشوری دارند.
گردش مالی پایین‌تر اصفهانی‌ها
بررسی بودجه خانوارهای ساکن استان ازجمله بخش‌های ثابت مقایسه در این سری گزارش‌هاست که تکه‌ای دیگر از تصویر کلی وضعیت اقتصادی خانوارهای استان‌های درگیر با اعتراضات آبان ۱۳۹۸ را کامل می‌کند.
میانگین درآمد و هزینه سالانه یک خانوار شهری استان اصفهان در سال ۱۳۹۷ در پایان سال تراز بودجه‌ای به میزان دو میلیون و ۱۸۵ هزار تومان برای این خانوارها به‌جا گذاشت.
تراز بودجه خانوارهای روستایی اصفهان در پایان سال ۱۳۹۷ نیز ترازی مثبت بود، آن‌ها در پایان پارسال توانستند به‌طور میانگین یک‌میلیون و ۲۲۸ هزار و ۴۰۰ تومان کنار بگذارند.
اگرچه تراز خانوارهای روستایی و شهری استان مثبت بود اما آمارها نشان از آن دارد که هم متوسط درآمد و هم میانگین هزینه‌های خانوارهای شهری و روستایی اصفهان از حد میانگین کشوری پایین‌تر بوده است و گردش مالی خانوارها در استان نسبت به میانگین ایران در سطحی نازل‌تر اتفاق افتاده است.
مقایسه شاخص ضریب جینی شهری و روستایی در استان اصفهان با ضریب جینی کل کشور در سال ۱۳۹۷ هم نشان‌دهنده آن است که نه با فاصله‌ای دور بلکه با تفاوتی اندک، توزیع درآمدی در استان اصفهان چه در مناطق شهری و چه در مناطق روستایی برابر و متناسب‌تر رقم خورده است.
به‌طور مثال رقم شاخص ضریب جینی شهری در سال ۱۳۹۷ در استان اصفهان ۰٫۳۴۷ بود که با ضریب جینی شهری کل ایران در سال ۱۳۹۷ (۰٫۳۹۴) فاصله زیادی نداشت اما بهتر بود. همچنین ضریب جینی اعلام‌شده برای مناطق روستایی استان اصفهان ۰٫۳۲۷۷ بود که از رقم اعلام‌شده برای شاخص ضریب جینی روستایی کل کشور در سال ۱۳۹۷ (۰٫۳۵۹۵) عدد کوچک‌تری بود که به معنای توزیع برابرتر درآمدها نسبت به میانگین کشوری در مناطق روستایی است.
حاشیه‌نشینان زندگی
اما این ویژگی‌های استانی و میانگین‌های اعلام‌شده برای استان اصفهان به دلایلی با روایت‌های جزیی‌تر فاصله دارد. یکی از این دلایل آن است که شهر اصفهان همچون هر کلان‌شهر دیگری تمام شاخص‌های میانگین گرفته شده را تغییر می‌دهد.
به عبارتی اصفهان همچون تهران و دیگر کلان‌شهرها سایه خود را بر سر آمار و ارقام استانی گسترانده است.
حتی در بیان مشکلات استان اصفهان تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در شهر اصفهان یکی از موانع توسعه‌یافتگی دیگر نقاط استان اعلام شده است.
متوازن نبودن توزیع صنایع و ضعف در جانمایی ازجمله موارد مشکل‌آفرین در استان اصفهان است که در گزارش‌های رسمی دستگاه‌های دولتی به آن برمی‌خوریم.
شهر اصفهان همچون دیگر کلان‌شهرهای ایران در پیرامون و حاشیه خود با تشکیل محلات و سکونت‌گاه‌های غیررسمی مواجه است که کانون مسایل اقتصادی و اجتماعی هستند.
دور از مرکز، خارج از محدوده
محله زینبیه که پیش‌تر با نام ارزنان شناخته می‌شد یکی از این محله‌هاست با مشکلاتی مشابه با تمام محله‌های حاشیه‌ای کلان‌شهرهای ایران: حاشیه‌نشینی، بافت جمعیتی مهاجر و غیربومی که به طمع یافتن کاری در کلان‌شهر به حاشیه آن پناه آورده‌اند و هم‌نشین زندگی آن‌ها تنگناهای اقتصادی و بی‌بهره بودن از طرح‌های عمران شهری است.
محله‌هایی فقیرنشین که کمتر در آمارها می‌آیند و سهمی از زیرساخت‌ها و امکانات فراهم آمده در مراکزی ندارند که پیرامون و حاشیه آن‌ها به‌حساب می‌آیند.
ساکنان زینبیه را عمدتا مهاجرانی از شهرهای دیگر استان ازجمله فریدن یا مهاجرانی از استان‌های دور و نزدیک اصفهان ازجمله خوزستان تشکیل می‌دهند.
ترکیب گوناگون و متنوع قومی، زبانی و گویشی در زینبیه ازآنجاکه حاصل اجبار مهاجران به زندگی در یک محله بوده و در دوره‌ای کوتاه اتفاق افتاده، بیش از آنکه بدل به یک مزیت برای اهالی باشد بیشتر اسباب زحمت ساکنان شده است.
توصیف‌هایی که در برخی گزارش‌های گاه‌وبیگاه رسانه‌ها از محله زینبیه به کار گرفته شده یادآور تمام محله‌های حاشیه‌نشین، «حلبی‌آباد»ها یا «زورآباد»های دور و اطراف کلان‌شهرهاست با همان مشکلات و معضلات مشابه.
یزدانشهر نجف‌آباد دیگر نامی بود که در اخبار و گزارش‌های مربوط به اعتراض‌های آبان‌ماه ۱۳۹۸، جایی ثابت داشت. منطقه‌ای که با مهاجرت اهالی از دیگر شهرها و استان‌ها در کنار شهرستان نجف‌آباد به کانون جمعیتی بدل شده است.
اما به‌رغم سکونتی ۵۰ ساله، بسیاری از زمین‌ها و خانه‌های ساخته‌شده بر این زمین‌ها از لحاظ مالکیتی تعیین‌تکلیف نشده‌اند و همچنان موقوفه بودن زمین‌ها از عمده‌ترین مشکلات اهالی و ساکنان آنجاست.
جست‌وجو در میان خبرها و گزارش‌های مربوط به یزدانشهر، نتایجی بهتر از کمبود عرضه گاز مایع در شهر یا معطل شدن چندساعته اهالی و ایستادنشان در صف‌های کیلومتری در گرما و سرما برای خرید یک کپسول گاز مایع نیست.
مشکل فاضلاب شهری، خبر تکراری یزدانشهر است و در این سال‌ها باید معضل کم‌آبی و خشک‌سالی را نیز به آن افزود.
درعین‌حال، کارخانه‌ها و کارگاه‌های سنگ‌بری منطقه یزدانشهر و رضوانشهر که بار اصلی اشتغال منطقه را به دوش می‌کشند به دلایل مختلف، در حالت نیمه‌تعطیل امورات می‌گذرانند و شماری از آن‌ها با ظرفیت‌هایی پایین‌تر به کار مشغول‌اند. حقوق معوقه کارگران و بیکاری‌های موقتی و دائمی اوضاع اقتصادی ساکنان منطقه را برهم زده است تا مجموعه‌ای کامل از مشکلات و معضلات اقتصادی و اجتماعی هم‌نشین زندگی آن‌ها باشد.
لینک مطالب مرتبط
نیمی از جوانان شهرهای بهبهان و رامهرمز بیکارند
ماهشهر پشت ابر تبعیض و نابرابری
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر