close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
گزارش

واکنش نهادهای مدنی به موشک‌باران هواپیمای اوکراینی

۲۶ بهمن ۱۳۹۸
میلاد پورعیسی
خواندن در ۵ دقیقه
یادبود قربانیان انفجار هواپیمای اوکراینی در دانشگاه شهید بهشتی
یادبود قربانیان انفجار هواپیمای اوکراینی در دانشگاه شهید بهشتی

بیش از یک ماه از سانحه شلیک دو موشک از سوی پدافند هوایی موشکی جمهوری اسلامی  به هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ با ۱۷۶ سرنشین می‌گذرد اما دولت ایران نه حاضر است جعبه سیاه این پرواز ناتمام را به دولت‌های درگیر در این فاجعه در این هواپیما ارسال کند، نه خودش اطلاع‌رسانی کاملی در مورد عوامل بروز این تراژدی ارائه می‌کند.

این هواپیما از تهران به سمت کی‌اف، پایتخت اوکراین درحرکت بود که از سوی پدافند موشکی جمهوری اسلامی با موشک کروز آمریکایی «اشتباه» گرفته‌شده و مورد هدف دو موشک جمهوری اسلامی قرار می‌گیرد.

جمهوری اسلامی شلیک موشک به هواپیما را سه روز انکار کرد و اصرار داشت که هواپیما به دلیل «نقص فنی» سقوط کرده است؛ اما پس از سه روز اطلاعیه ستاد مشترک نیروهای مسلح، صادر شد که در آن خبر شلیک موشک خودی به هواپیما تایید شد. در این اطلاعیه علت این شلیک خطای انسانی عنوان شد. حالا یک ماه است که افکار عمومی، رسانه‌ها، هنرمندان، فعالان مدنی و سیاسی و البته دولت‌های خارجی می‌پرسند چرا جمهوری اسلامی از بروز این سانحه جلوگیری نکرد؟

چرایی ممنوع نکردن پرواز هواپیماهای تجاری در شب حمله به پایگاه نظامی «عین‌الاسد» در عراق، دلیل مجوز دادن به هواپیمای اوکراینی برای پرواز، عامل شلیک موشک دوم به این هواپیما و دلیل انکار از دلیل اصلی بروز سانحه از سوی مسوولان دولتی و غیردولتی تنها بخشی از این پرسش‌های بی‌پاسخ هستند.

شبکه‌های اجتماعی، بلای جان حکومت دروغ

این نخستین پرواز ناتمامی نبود که در طول این چهل سال سقوط می‌کند و همه یا بخشی از سرنشینان آن با مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند. معمولاً هم اشتباه خلبان، بدی آب‌وهوا یا نهایتاً نقص فنی هواپیما از سوی مسوولان به‌عنوان فرشته مرگ مسافران اعلام می‌شود.

در غیاب کمیته حقیقت‌یاب مستقل، این خود مردم بودند که به مدد شبکه‌های اجتماعی برای کشف حقیقت دست‌به‌کار شدند. تصاویر متعدد از شلیک دو موشک به هواپیما، زبانه کشیدن شعله‌های آتش آسمان و تصویر لاشه موشک پرتاب‌شده به سمت هواپیما در حوالی محل سقوط بارها در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشته شد.

انتشار تصاویر دو موشک شلیک‌شده به هواپیمای اوکراینی از سوی یک کاربر در شبکه‌های اجتماعی وقتی در کنار گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکایی و اروپایی، زمینه پذیرش دستکم بخشی از واقعیت از سوی جمهوری اسلامی را فراهم ساخت.

بعد از روشن شدن ابعاد ماجرا معترضان به این اقدام در شبکه‌های اجتماعی برای گرامیداشت یاد جان‌باختگان در خیابان‌ها قرار گذاشتند. موضوعی که با واکنش نیروهای امنیتی مواجه شد.

اخیرا فایل صوتی از تماس تلفنی یک بازجو (احتمالا از سازمان اطلاعات سپاه پاسداران) با «مهدی محمودیان»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب منتشر شد که در آن این فرد به خاطر آنچه دعوت از مردم برای شرکت در مراسم گرامیداشت قربانیان هواپیمای اوکراینی خوانده شد، مورد تهدید جدی قرار گرفت.

هنرمندان، در پی راه «امن» همراهی با مردم

در این میان، هنرمندان و شخصیت‌های محبوب مردمی که در سال‌های اخیر همواره به دلیل عدم واکنش به فشارهای اجتماعی و سیاسی حکومت بر مردم، مورد سرزنش برخی جناح‌های سیاسی بودند، شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی و قربانی شدن ۱۷۶ مسافر را عرصه مناسبی برای همراه شدن با مردم دیدند.

تحریم گسترده جشنواره فجر از سوی شمار زیادی از بازیگران و کارگردانان سینما و البته هنرمندان هنرهای تجسمی گام مهمی بود که به‌شدت برای جمهوری اسلامی گران آمد. بسیاری از هنرمندان با انتشار متن‌هایی در شبکه‌های اجتماعی خود از انصراف در جشنواره فجر به خاطر همدردی با جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی خبر دادند اما بسیاری از هنرمندان و سینماگران با تهدید نیروهای امنیتی روبه‌رو شدند.

«شهید»سازی از قربانیان، پاسخ جمهوری اسلامی به اعتراضات

این نخستین بار بود که بالاترین نهاد نظامی کشور مسوولیت یک فاجعه را می‌پذیرفت. شلیک دو موشک به هواپیمای اوکراینی از سوی پدافند خودی توسط بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح، تایید شد. پیش‌ازاین «نیروهای خودسر»، «توطئه دشمنان» و «نقص فنی» کلیدواژه‌های مسوولان جمهوری اسلامی برای عدم پذیرش مسوولیت بود. در وقایعی مثل «قتل‌های زنجیره‌ای» پاییز ۱۳۷۷، شکنجه و قتل زندانیان سیاسی بارها از کلیدواژه نیروهای خودسر و یا توطئه دشمن استفاده شد. در «سوانح» به‌ظاهر طبیعی مثل سقوط هواپیماها، «نقص فنی» به‌عنوان دلیل بروز فاجعه عنوان می‌شد.

این بار اما، خود «جمهوری اسلامی» بود که با صدور اطلاعیه‌ای رسمی مسوولیت هدف قرار دادن مسافران یک هواپیمای غیرنظامی را علناً می‌پذیرفت؛ هرچند بازهم در بیانیه عبارت «خطای انسانی» آورده شد تا مقصر یک اپراتور پدافند هوایی باشد که به‌اشتباه بک دکمه را فشار داده و جان مسافران پرواز اوکراین را گرفته است.

از آن‌سو هر چه از زبان مسوولان نظامی، امنیتی و دولتی شعار همدلی با بازماندگان و جبران خسارت آن‌ها را شنیدیم، فضا برای بیان مطالبات و حتی سوگواری این بازماندگان تنگ‌تر شد.

تهدید خانواده‌ها به تحویل ندادن جنازه قربانیان به آن‌ها و فشار امنیتی به آن‌ها برای انجام ندادن گفتگو با رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور از شایع‌ترین واکنش‌های مسوولان در برابر معترضان به این فاجعه بود.

تشییع‌جنازه قربانیان در فضای امنیتی و «شهید» اعلام کردن آن‌ها از سوی حکومت و بدون مجوز خانواده‌ها پرده دیگری از برخورد امنیتی جمهوری اسلامی با عواقب این فاجعه بود.

این تهدیدها تنها به بازماندگان این قربانیان خلاصه نشد. هجوم گسترده به منازل شخصی روزنامه‌نگاران داخلی که در حساب شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی به افشاگری در مورد جوانب مختلف این حادثه پرداختند، گوشه دیگری از این ماجرا بود.

 حساب‌رسی عاملان و آمران، شاید وقت دیگر

در چنین فضایی هرچند مثل همیشه مسوولان حکومتی ازجمله «حسن روحانی»، رییس‌جمهور از لزوم برگزاری دادگاه منصفانه برای بررسی تمام ابعاد فاجعه سخن گفتند، فعلاً خبری از هیچ دادگاهی نیست.

تا امروز هرچه بود، سیاست وقت‌کشی برای مهار بحران بود. هرچند این بار دخالت دولت‌های خارجی، به‌ویژه دولت کانادا در مسأله امکان برخورد تکراری با موضوع را به مسوولان جمهوری اسلامی نخواهد داد.

روشن کردن ابعاد مسوولیت حقوقی جمهوری اسلامی در حوزه داخلی و بین‌المللی، به بازماندگان این فاجعه در پیگیری قضایی این مساله کمک می‌کند. ایران‌وایر در سلسله گزارش‌هایی که درباره این فاجعه در بخش آن‌سوی خبر منتشر شد، به بررسی امکان شکایت حقوقی از مسوولان دولتی به خاطر فریب‌کاری درزمینه عدم اطلاع‌رسانی و سه روز انکار دلیل اصلی ساقط شدن هواپیما نیز پرداخت. این گزارش به بررسی مسوولیت حقوقی دولت و راه‌های شکایت از آن می‌پردازد.

انتشار جزییات شکایت جمعی از بازماندگان این فاجعه در یک دادگاه کانادایی، از دیگر موضوعات پرداخته‌شده در این سری گزارش‌ها برای روشن شدن ابعاد فاجعه‌ای است که جمهوری اسلامی زیر فشار دولت‌های دیگر مجبور به پذیرش مسوولیت بخشی از آن شده است.

مطالب مرتبط:
پرفورمنس «نه به فراموشی» به یاد  کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی در وین برگزار شد
واکنش سلبریتی‌های فوتبال؛ لعنت بر باعث و بانیش
اعتراضات در تهران پس از اعلام رسمی شلیک موشکی سپاه به هواپیمای مسافربری

ثبت نظر

خبرنگاری جرم نیست

مسعود کاظمی با پایان دوران مرخصی به زندان بازگشت

۲۶ بهمن ۱۳۹۸
ایران وایر
خواندن در ۱ دقیقه
مسعود کاظمی با پایان دوران مرخصی به زندان بازگشت