فرزانه فصیحی؛ جگوار در نبرد با جبر حکومت

در صربستان بود که لقبش تغییر کرد. گزارشگر فریاد زده بود: «او می‌دود، می‌دود، اما چرا شبیه به جگوار؟» شاید دلیلش این بود که روی نوک‌پنجه می‌دوید، سینه‌اش را ستبر می‌کرد، با دست‌هایش هوا را می‌درید و می‌دوید.

ناگهان لقب «دختر باد» به «جگوار» ایران تغییر کرد. او در کمتر از دو ماه، بار دیگر رکورد خودش را شکست. این بار در مسابقات داخل سالن ۶۰ متر کاپ بین‌المللی استانبول دوید و در زمان ۷.۲۵ ثانیه از خط پایان گذشت؛ یعنی ۴ صدم ثانیه سریع‌تر از مرتبه گذشته. حالا چیزی نمانده که به قهرمانی و حتی رکورد جهان حمله کند؛ هرچند با دست‌هایی کاملا خالی.

داستان فرزانه فصیحی، دختر تندپای ایران می‌توانست دستمایه یکی از آثار درام «ویکتور هوگو» شود. همه پیش‌زمینه‌هایش را هم داشت؛ از مشقت یک دختر در جامعه تا به‌تنهایی ایستادن مقابل جبر و مغز حکومتی.

از فرزانه فصیحی، یک جمله شهیر به یاد مانده است: «وام ازدواجم را خرج سفر به صربستان کردم.» همان‌جایی که چنان دوید که تمام سالن به پا خاست و برایش کف مرتب زد. اما این‌همه داستان زندگی‌اش نیست. فقط یک برش عیان‌شده از مشکلاتی است که پیش پایش گذاشتند؛ که ندود، یا اگر می‌دود سخت بدود.

فرزانه متولد دی‌ماه سال ۱۳۷۱ است. ورزش را با ژیمناستیک آغاز کرد و تا مرز دعوت شدن به اردوهای تیم‌های ملی نوجوانان و جوانان ایران هم پیش رفت. اما خودش گفته بود که یک اتفاق مسیر زندگی‌اش را تغییر داد: «در مدرسه مسابقه دو سرعت برگزار می‌کردند. خیلی اتفاقی و فقط برای تفریح اسم نوشتم. اما بعد از اولین دور فهمیدم که خیلی خوب می‌دوم. مسابقات مدرسه که تمام شد فهمیدم به این ورزش علاقه دارم.»

سال ۱۳۹۵ در گفت‌وگو با روزنامه «همشهری» از اولین دویدنش یاد کرد. از لحظه‌ای که به معلم ورزش مدرسه می‌گوید: «خب حالا باید چکار کنم؟ من تا حالا ندویدم.»

معلمش با لبخند گفته بود: «لازم نیست کار خاصی انجام دهی. فقط سوت را که زدم، مثل پر بدو.» بعد دویده بود. وقتی از خط رد شد، معلم ورزش فریاد زده بود که «رکورد استان اصفهان را شکستی دختر.»

همان زمان، یعنی در آخرین سال دوران دبیرستان به دویدن علاقه‌مند شد، اما از سال ۱۳۹۰ به‌صورت رسمی دویدن حرفه‌ای را آغاز کرد. هشت سال پیش در باشگاه‌ نام‌نویسی کرد و تازه فهمید که دوومیدانی حتی از ژیمناستیک هم رشته‌ دشوارتری برایش خواهد بود: «وزنه‌هایی که برای عضلات پا و بازوها استفاده می‌کردیم قابل‌مقایسه با ژیمناستیک نبود. دیگر دو را به چشم یک چالش جدید می‌دیدم.»

از سال ۱۳۹۴ به عضویت تیم ملی درآمد. بعد مدال‌هایش را یکی‌یکی به گردن آویخت. قهرمانی کشور، مدال نقرهٔ بخش تیمی رشته دوی ۴ در ۴۰۰ متر امدادی آسیا، مدال برنز ۶۰ متر قهرمانی آسیا و نامزد شدن برای حضور در رقابت‌های انتخابی دوومیدانی جهان.

اما یک اتفاق ساده زندگی‌اش را تغییر داد. سال ۱۳۹۷ وقتی برای مسابقات «انتخابی» بازی‌های آسیایی جاکارتا دعوت نشد، پستی در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد و نوشت: «به خداحافظی با ورزش حرفه‌ای و پیست‌های دوومیدانی فکر می‌کنم. با نگاهی که نومیدانه به مدال‌هایم خیره شده است.»

دقت کنیم که فرزانه فصیحی، دختری که آن زمان فقط ۲۶ سال سن داشت را به «مسابقات انتخابی» بازی‌های آسیایی دعوت نکردند؛ یعنی حتی حاضر نشدند که او را روی پیست در رقابت با سایر دونده‌ها ببینند. کسی که دو مدال آسیایی داشت و بیش از ده مدال استانی و کشوری.

فرزانه فصیحی می‌خواست نقطه را خیلی زود ته داستان زندگی ورزشی‌اش بگذارد. نمونه‌هایش در رشته‌های ورزشی کم نیستند. «نوری خدایاری» در فوتبال یکی از آن‌هاست. کسی که هرگز به حقش نرسید. اگر حق بر سر جایش نشسته بود، امروز به‌جای جست‌وجو در پی این‌که بدانید نوری خدایاری که بود و چه بود و چرا در عزلت ماند و در سکوت و تنهایی مُرد، باید در کسری از ثانیه، سیاهه افتخاراتش را ورق می‌زدید.

فرزانه اما بعد از تصمیم به خداحافظی، چند ماهی را به‌تنهایی تمرین کرد. فقط همسرش کنارش بود و بس. بعد تصمیم گرفت وقتی او را حتی به اردوهای انتخابی هم دعوت نمی‌کنند، شخصا برای مسابقات بین‌المللی اقدام کند.

فدراسیون دوومیدانی اما نه‌تنها فرزانه را همراهی نمی‌کرد که حتی وقتی متوجه می‌شد فرزانه قصد دویدن در مسابقات برون‌مرزی را دارد، مقاومت می‌کرد. بحث در مورد چرایی مخالفت فدراسیون دوومیدانی به معاونت‌های وزارت ورزش هم رسیده بود. تا این‌که یک ادله حکومتی‌پسند رو کرده بودند: «اگر در خارج از کشور بدون حجاب دوید چه؟ پای ما می‌نویسند. کسی نمی‌گوید شخصا اقدام کرده بود.»

چنین توجیهی می‌تواند برگرفته از مغز «ایرج عرب» باشد؛ مدیرعامل سابق باشگاه پرسپولیس، عضو هیات مدیره سابق باشگاه پرسپولیس، معاون و بعد سرپرست پیشین اداره کل حراست وزارت ورزش و جوانان و سرپرست کنونی فدراسیون دوومیدانی ایران.

ایرج عرب، همانی است که طی هشت ماه مدیریت در باشگاه پرسپولیس، «برانکو ایوانکوویچ» سرمربی این تیم را از جایش بلند کرد و از ایران راند.

فرزانه فصیحی بارها برای شرکت در تورنمنت‌های بین‌المللی با مانع فدراسیون فوتبال ایران مواجه شد، اما سرانجام موفق شد به‌صورت شخصی اجازه ورود به تورنمنت جهانی صربستان را اخذ کند. فرزانه پس از یک سال دوری از پیست دوباره دوید و با رکورد خیره‌کننده ۷.۲۹ ثانیه نه‌تنها قهرمان شد، نه‌تنها رکورد ایران را شکست که به‌صورت مستقیم جواز حضور در رقابت‌های جهانی را هم به دست آورد.

بلافاصله پس از قهرمانی‌اش ایرج عرب به‌عنوان سرپرست فدراسیون دوومیدانی در ۲ ایمیل پیاپی به فدراسیون جهانی دوومیدانی و فدراسیون دوومیدانی صربستان، خواهان ابطال نتیجه، رکورد و قهرمانی فرزانه فصیحی شد؛ تا همین حد حقیر، تا همین حد سفیه.

فرزانه فصیحی با حجاب اجباری کامل دویده بود. اما فدراسیون تاکید داشت که هم قهرمانی‌اش را حذف کنند و هم سهمیه حضورش در رقابت‌های جهانی را. گفته بودند بدون مجوز ما به صربستان رفته و حتی روی لباسش هم شماره نداشت. پس رسمی نیست.

طرف صربستانی در یک ایمیل پاسخ داده بود: «دلیل این حساسیت خود را به‌صورت روشن به ما اعلام کنید.» سرپرست فدراسیون دوومیدانی ایران ۲۱ بهمن‌ماه در گفت‌وگو با ایسنا پذیرفت که ادبیات نامه آن‌ها خطاب به فدراسیون صربستان «بچگانه» بوده است.

او در بازگشت به ایران حرفی نزد. فقط از این‌که آرزویش برآورده شده و حالا می‌تواند کنار رکوردداران جهان بدود ابراز خرسندی کرده بود. فرزانه فصیحی در گفت‌وگو با روزنامه دولتی ایران تاکید کرده بود که «هیچ حمایتی از سوی هیچ نهادی نداشته» و حتی هزینه سفرش به صربستان را از «وام ازدواجش» تامین کرده است.

همان زمان ایرج عرب به نامه‌نگاری‌اش برای ممانعت از حضور دوباره فرزانه فصیحی در تورنمنت‌های بین‌المللی و حتی مسابقات جهانی ادامه می‌داد. ایرج عرب همانی است که وقتی در مسند قدرت باشگاه پرسپولیس بود، خطاب به خبرنگاران منتقد می‌گفت: «می‌روید جایی که عرب نی انداخت.»

بااین‌حال، نیِ این عرب، به‌جایی نیفتاد جز یک قهرمانی دیگر. فرزانه فصیحی که قهرمانی صربستان را داشت حالا به دومین قهرمانی و دومین رکوردشکنی‌اش رسیده است. پس از قهرمانی در استانبول گفته که به رکوردی رویایی فکر می‌کند: «خیلی سخت است، اما سعی می‌کنم این رکورد را به زیر ۷ ثانیه برسانم.»

«هیوا یوسفی»، سردبیر همشهری ورزشی در توییتی خطاب به ایرج عرب نوشته است: «حالا او(فرزانه فصیحی) مدعی مدال قهرمانی جهان است. امیدوارم آقای عرب، سرپرست فدراسیون دوومیدانی و همکارانش ناراحت نشوند و مثل دفعه قبل برای زیر سوال بردن رکوردش به فدراسیون ترکیه ایمیل نزنند.»

برای حضور دختر تیزپای ایران در رقابت‌های جهانی، او نه‌تنها حمایتی از سوی وزارت ورزش و فدراسیون دوومیدانی را ندارد که حتی از سوی هر دو نهاد و مدیران امنیتی‌اش با تهدید و کارشکنی روبروست.