بیدارباش برای اروپا؛ افزایش کمک‌ها به یونان؛ سپری مقابل پناه‌جویان

سوم مارس ۲۰۲۰، پنجمین روزی بود که ده‌ها هزار پناه‌جو میان دو دروازه ترکیه و یونان سرگردان مانده‌ بودند. هلی‌کوپتری در آسمان به حرکت درآمد. هزاران نفر چشم امیدشان به همین هلی‌کوپتری بود که سران اتحادیه اروپا را بالای سرشان می‌چرخاند. درنهایت، سران اتحادیه اروپا در کنفرانسی خبری، اعلام کردند که از یونان به‌عنوان «سپر» اروپا، حمایت می‌کنند.

«اورزولا فن در لاین»، رییس کمیسیون اروپا پس از گفت‌وگو با مقامات یونانی و بازدید هوایی از پناه‌جویانی که در مرز زمینی گرفتار مانده‌اند، در کنفرانس خبری به‌صراحت گفت آن‌هایی که می‌خواستند اروپا را محک بزنند، ناامید خواهند شد. اشاره او به دستور «رجب‌طیب اردوغان»، رییس‌جمهور ترکیه است که از ۲۷ فوریه، شب، دستور داد مرزهای این کشور روی پناه‌جویان باز شود. رییس کمیسیون اروپا همچنین گفت که ترکیه «دشمن» نیست و مردم هم وسیله‌ای برای دست‌یابی به هدف نیستند.

اتحادیه اروپا که حالا مرزهای خود را در خطر هجوم پناه‌جویان می‌داند و ترکیه را بانی آن، در مقابل اقدام اردوغان، طرف یونان و مرزهای اروپا را گرفت. تخصیص مبلغ ۷۰۰ میلیون یورو برای مدیریت وضعیت مهاجران تنها یکی از اقدامات اتحادیه اروپا بود. مبلغ ۳۵۰ میلیون یورو از این بودجه بایستی صرف بهبود زیرساخت‌هایی مثل بهداشت و وسایل اولیه در مرزهای این کشور شود. ۱۰۰ نیروی مرزی دیگر هم به ۳۵۰ نیروی یونانی برای کنترل مرزها اضافه شدند و مسئولیت تقسیم این کنترل هم برعهده فرانتکس، آژانس محافظت مرزی زمینی و دریایی اروپا خواهد بود.

«اورزولا فن در لاین» که در کنفرانس خبری مدام به سمت «کیریاکوس میتسوتاکیس»، نخست‌وزیر یونان نگاه می‌کرد و می‌خواست اطمینان دهد که مرزهای یونان، مرزهای اتحادیه اروپا و مهم است، در بخشی از صحبت‌های خود یونان را «سپر» محافظت از اتحادیه اروپا خواند. این گفته توسط نخست‌وزیر کرواسی که او هم در این کنفرانس خبری شرکت داشت، تکرار شد: «الان یونان سپر شده است. مرز خارجی واقعی اتحادیه اروپا که ضامن ثبات کل اروپا است.»

درگیری‌های دیپلماتیک هم بین ترکیه و یونان شدت گرفته است. رسانه‌های ترک می‌گویند که سه پناه‌جو در مرز میان دو کشور توسط نیروهای یونانی کشته شده‌اند. مساله‌ای که مقامات یونان تکذیب می‌کنند. «مغیره الشریف»، خبرنگار و تهیه‌کننده شبکه جهانی «بی‌بی‌سی»، صبح روز دوشنبه دوم مارچ با انتشار ویدیویی در حساب کاربری خود در توییتر، خبر داد که «احمد ابوعماد»، پناه‌جوی سوری از حلب توسط نیروهای مرزی یونانی کشته شد. این ویدیو و خبر توسط مقامات یونان تکذیب شد. به توصیف این مقامات، این خبر در راستای «پروپاگاندای رسانه‌ای» حکومت ترکیه منتشر شده است.  

«میتسوتاکیس» در پی تکذیب چندباره این خبر، گفت که ترکیه به «قاچاقچی رسمی مهاجران به اتحادیه اروپا» تبدیل شده است. او همچنین تاکید کرد که ترکیه از این «انسان‌های ناامید» استفاده کرد تا توجه‌ها را از «ادلب» و اهداف ژئوپلیتیک خود در سوریه، منحرف کند: «هزاران انسانی که تلاش می‌کنند وارد یونان شوند، سوری‌های ادلب نیستند، کسانی هستند که برای مدت طولانی در ترکیه زندگی امنی داشتند.»

این ادعا تا حدودی توسط «فیلیپو گراندی» کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، تایید شد. به گفته او تعداد کمی از پناه‌جویانی که وارد یونان شده‌اند، از شمال غربی سوریه بودند. البته سازمان ملل در حال حاضر از مقامات یونانی جواب می‌خواهد که چطور می‌خواهند با نقض پیمان‌نامه‌ها و قوانین اتحادیه اروپا، دریافت درخواست پناهندگی را برای یک ماه ملغی کنند. یونان گفته است که برای یک ماه هیچ درخواست پناهندگی را قبول نمی‌کند.

سازمان ملل اعلام کرده است مهاجرانی که به شکل غیرمتعارف وارد مرزهای اتحادیه اروپا می‌شوند نباید به خاطر تصمیمات سیاسیون‌ «مجازات» شوند. به باور سازمان ملل، اقدام یونان نقض قوانین پناهندگی در اتحادیه اروپا است.

در مقابل، اردوغان اما فردای روزی که سران اتحادیه اروپا تصمیمات خود را اعلام کردند یعنی در چهارم مارس گفت هر کشور اروپایی که مرزهای خود را روی پناه‌جویان باز نکند ناقض حقوق بشر است. درعین‌حال، سخن‌گوی وزارت خارجه ترکیه هم اعلام کرد که این کشور مدت‌هاست خواستار مسئولیت‌پذیری و تقسیم عادلانه پناه‌جویان است: «تلاش‌های ما به میزان قابل‌توجهی در امنیت اروپا نقش داشته است. باوجوداین، خواسته‌های ما مدام توسط اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن، نادیده گرفته می‌شود.»

هرچند که حالا اتحادیه اروپا می‌گوید ترکیه می‌خواست از کشورهای عضو «باج‌گیری» کند، اما این اتحادیه به خواسته‌های ترکیه پاسخی نخواهد داد. البته ترکیه بارها گفته است که بودجه‌های پناه‌جوپذیری با تاثیر پرداخت می‌شود و او همچنان خواستار لغو روادید برای شهروندان ترک در خصوص اتحادیه اروپا است. هرچند اهداف سیاسی و نظامی ترکیه در سوریه، مساله دیگری است که می‌تواند خواسته‌هایی مثل حمایت اروپا از مواضع ترکیه در «ادلب» باشد.

ماجرا از ۲۷ فوریه شروع شد. همان روز نیروهای حامی دولت سوریه به مواضع ترکیه حمله کردند و باعث کشته شدن دست‌کم ۳۳ سرباز شدند. «ادلب» تنها شهری است که به گفته مقامات سوریه و هم‌پیمانانش در اختیار نیروهای مخالف و مبارز با حکومت این کشور، باقی مانده است. حمله‌های هوایی نیروهای هم‌پیمان با سوریه، خصوصا روسیه که در ائتلاف با ایران هستند، از ماه نوامبر شدت گرفت و باعث آواره شدن دست‌کم یک میلیون سوری شد. بیشتر آن‌ها به نزدیکی مرز با ترکیه منتقل شد‌ه‌اند و در کمپ‌هایی زندگی می‌کنند که شرایط آن به توصیف نیروهای حقوق بشری «فاجعه‌بار»‌ است.

هنوز نمی‌توان پایانی برای تصمیم ناگهانی اردوغان متصور بود. اقدامی که حالا امنیت پناه‌جویان را در داخل ترکیه هم به خطر انداخته است. گزارش‌های بسیاری به «ایران‌وایر»‌ رسیده که برخی از شهروندان ترک به مهاجران حمله می‌کنند و مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. ده‌ها هزار نفر هم در مرز زمینی با یونان گیر افتاده‌اند. بدون آن‌که بدانند چه سرنوشتی برایشان رقم خورده است. در حال حاضر، در آخرین خبرها، دورتادور این پناه‌جویان را حصار کشید‌ه‌اند، سازمان ملل و صلیب سرخ برایشان در صف‌های طولانی، غذا پخش می‌کند و خودشان، صبح را به شب می‌رسانند. هنوز نه چادری دارند و نه پتویی؛ آن‌هم در سرمای زمستان.

بسیاری از پناه‌جویان که در این منطقه گیر افتاده‌اند، با کندن شاخه‌های درخت‌های اطراف، برای خود پایه‌های چادر درست کرده‌اند اما دورتادور این شاخه‌ها را کیسه کشیده‌اند تا بلکه در محوطه‌ای چند سانتی‌متری، جلوی بادهای سرد گرفته شود. زیراندازی نیست و زمین نمناک که در طول روز، از باران خیس می‌شود، تشکشان شده است. حتی بیم آن می‌رود که شاید پس از توافقات بین ترکیه و اتحادیه اروپا و همین‌طور مشخص شدن سرنوشت «ادلب» در همین مکان، میان دو دروازه ترکیه و یونان، برای این پناه‌جویان کمپی دایر شود.

به نظر می‌رسد که این گروه از پناه‌جویان تا مشخص نشدن وضعیت سوریه و توافقات ترکیه در همین منطقه نگهداری شوند. بسیاری از آن‌ها مشکلات قانونی دارند و ممکن است با بررسی مدارکشان به کمپ‌های دیپورت منتقل شوند. چشم‌انداز روشنی همچنان وجود ندارد.

از سوی دیگر، قایق‌ها همچنان به سمت جزایر یونان در حرکت هستند. سه جزیره نزدیک به ترکیه یعنی «لس‌بوس»، «ساموس» و «خیوس» که از قبل کمپ‌های پرازدحامشان دایر بود، حالا با ورود ده‌ها مهاجر به شکل روزانه مواجه شده‌اند. طی روزهای گذشته بسیاری از شهروندان این جزایر به کمک پلیس‌های یونانی آمده‌اند و جلوی ورود پناه‌جویان ایستاده‌اند. گفته‌شده که چندین مهاجر هم مورد ضرب و شتم افراد محلی قرار گرفته‌اند.

دولت یونان ماه‌ها است که وعده می‌دهد کمپ پرازدحام «موریا» را تعطیل خواهد کرد و به جای آن مراکز سربسته‌ای دایر می‌کند که رسیدگی به امور پناهندگان را تسهیل خواهد کرد. حالا از روز سوم مارس، کشتی‌های بزرگی در ساحل جزیره «لس‌بوس» پهلو می‌گیرند و صدها پناه‌جو را به آتن و خاک اصلی این کشور منتقل می‌کنند. در روز سوم مارس، صدها مهاجر از جنگل‌های اطراف موریا جمع‌آوری شدند و بسیاری هم که در کمپ بودند، با تهیه بلیتی ۵۰ یورویی، از جزیره خلاص شدند.

تا درنهایت، امور پناه‌جویی سازمان ملل در کمپ «موریا» اعلام کرد که تنها پناه‌جویانی می‌توانند به آتن بروند که مجوز داشته باشند. طبق توافقات اتحادیه اروپا و ترکیه از سال ۲۰۱۶ امور پناه‌جویی مهاجرانی که به جزایر می‌رسند، در همان جزیره بررسی می‌شود و اگر پناهندگی‌شان موردقبول قرار بگیرد، مجوز خروج از جزیره دریافت خواهند کرد. در غیر این صورت، به کشور ترکیه دیپورت می‌شوند. طبق همین توافق، اتحادیه اروپا موظف است که از پناه‌جویان ترکیه، مهاجر جذب کند. مساله‌ای که به گفته مقامات ترکیه، تاکنون به‌درستی عملی نشده است.

ترکیه می‌گوید میزبان پنج میلیون پناه‌جو است و حالا با افزایش درگیری‌های نظامی در «ادلب» سوریه، می‌ترسد که بر تعداد پناه‌جویان اضافه شود. دست‌کم ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار پناه‌جو در ترکیه، سوری هستند. بقیه افغانستانی، ایرانی، پاکستانی یا ملیت‌های دیگر دارند. درگیری‌ها در سوریه همچنان ادامه دارد و اتحادیه اروپا هم که به‌صراحت اعلام کرد حاضر به «باج‌دهی» به ترکیه نیست. در میان زندگی ده‌ها هزار پناه‌جو چه در مرز زمینی میان ترکیه و ایران، چه در خاک ترکیه و یونان، نامشخص و ناامن، ادامه دارد. این واقعه بلکه بیدارباشی برای اتحادیه اروپا باشد که به گفته سازمان ملل، بایستی در سیاست‌های خود درباره پناه‌جویان، تجدیدنظر کند. اگرچه نشانه‌ها در سال‌های اخیر حاکی از سخت‌گیری بیشتر علیه پناه‌جویان و مهاجران است.

 

شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]

 

مطالب مرتبط:

تجدید عهد ترکیه با اتحادیه اروپا بر سر پناه‌جویان؛ یونان ترکیه را متهم کرد

کمپین توییتری پناه‌جویان ایرانی در ترکیه: تکلیف ما را روشن کنید

تصمیمات جدید درباره پناه‌جویان؛ توپ بازی میان ترکیه، یونان و اتحادیه اروپا

خودکشی پناهجویان ایران در ترکیه، پرونده ای که هنوز باز است

مذاکرات سرنوشت‌ساز بر سر سوریه؛ دست‌کم یک کشته از پناه‌جویان در مرز یونان