ظرفیت تحمل دشواری‌ها و مخاطرات، بازگشت از شرایط دشوار و توانایی ترمیم را «تابآوری» می‌گویند. تابآوری جامعه ایران در برابر شیوع ویروس کرونا چه‌قدر است؟ این گزارش به این پرسش پاسخ می‌دهد.
***
ویروس «کرونا» در ایران به راه خود ادامه می‌دهد؛ گروه زیادی را مبتلا کرده، تعدادی را کشته، کلی برنامه را لغو و بسیاری از نهادهای آموزشی را تعطیل کرده و جامعه ایران را به شوک فرو برده است.
مبتلایان به امید درمان هستند و مابقی نگران ابتلا. این جنگ ناخوانده و همه‌گیری است که از حدود دو هفته پیش در ایران آغاز شده و معلوم نیست تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.
مهم‌ترین خاکریز این جنگ برای همه در ایران، کنترل و بعد شکست ویروس مهاجم است؛ ویروسی که با سرعت زیادی پخش می‌شود و می‌تواند میلیون‌ها نفر را آلوده کند.
ویروس کرونا تنها سلامت مردم را هدف قرار نداده بلکه زندگی و معاش روزمره آنها را هم دچار مخاطره بی‌سابقه‌ای کرده است.
ظرفیت تحمل دشوراری‌ها و مخاطرات، بازگشت از شرایط دشوار و توانایی ترمیم را «تابآوری» می‌گویند. تابآوری جامعه ایران در برابر ویروس کرونا چه قدر است؟
یک تحقیق علمی در پاسخ به این پرسش می‌‌گوید بیش از ۹۰ درصد جامعه ایران آمادگی مقابله با مخاطرات را ندارند و آموزش لازم را در این زمینه‌ها هم فرا نگرفته‌اند.
این تحقیق که سال ۱۳۹۶ در فصل‌نامه «اقتصاد دفاع»، وابسته به «دانشگاه دفاع ملی» درباره تابآوری اقتصادی و اجتماعی ایران بین سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۵ منتشر شده است، نشان می‌دهد که میزان تابآوری سیستم مقابل بحران‌ها در شرایط خوبی قرار ندارد.
بر اساس این تحقیق، نبود همکاری میان‌بخشی بین دستگاه‌های متولی، به‌ویژه در بخش دولتی و عمومی، ضعف اخلاق حرفه‌ای میان جامعه تخصصی و اجرايی، کم‌رنگ بودن مشارکت در فرآيند تصمیم‌سازی و نبود ارزيابی واقعی حین و بعد از اجرای پروژه‌های ملی و منطقه‌ای، از دلایل اصلی نمره کم تابآوری سیستم در ایران مقابل بحران‌های فراگیر است.
نتايج تحقیق هم‌چنین نشان از وضعیت ناهمگن و خطرناک تابآوری در شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی کشور دارند که بین سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۵ مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ به‌طوری که وضعیت در بسیاری از بخش‌ها «بی‌ثابت» و «بی‌تاب» ارزیابی شده است.
این ارزیابی را باید به شرایط کنونی هم تعمیم داد که به خوبی گویای بی‌تابی سیستم و جامعه ایران در رویارویی با بحران همه‌گیر کرونا است.
استحکام، افزونگی، پرتدبیری، پاسخ دهندگی و خودبازيابی، پنج مولفه مهم تابآوری یک جامعه در مقابل بحران‌ها هستند. در این تحقیق، هر پنج مولفه تابآوری جامعه ایران مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
مصادیق این پاسخ تحقیقی را در قالب مصداق‌سازی برای این پنج مولفه تابآوری در همین چند هفته اخیر می‌توان دید؛ ناتوانی در پیش‌بینی، ناکامی در کنترل، نابسامانی در درمان به همراه نگرانی و بی‌اعتنایی قابل توجه مردم به هشدار‌ها و انذار‌ها.
یک ارزبابی اولیه نشان می‌دهد جامعه و سیستم حاکم بر ایران در مولفه «استحکام» که به معنای توانايی جذب و تاب آوردن در مقابل آشفتگی‌ها و بحران‌ها است، پس از وقوع بجران کرونا، نمره قابل قبولی نگرفته است. افزایش روز افرون آمار مبتلایان و قربانیان این ویروس گویای این واقعیت است.
مقام‌های مسوول هم گفته‌اند که در دو هفته آینده، دامنه این بحران گسترده‌تر خواهد شد و در انتظار شرایط سخت‌تری هستند.
درباره مولفه «افزونگی» جامعه ایران و سیستم حاکم که به معنای داشتن ظرفیت اضافی و دستگاه‌های پشتیبانی است که در صورت بروز آشفتگی‌ها، امکان حفظ کارکردهای محوری را دارند هم نیازی به تحقیق بیشتر نیست.
فرض این مولفه این است: «در صورتی که زيرساخت‌ها و نهادهای حساس يک کشور طوری طراحی شوند که برای دست‌یابی به اهداف و مقاصد، برخوردار از طیفی از روش‌ها، سیاست‌ها، راهبردها و خدمات هم‌پوشان باشند، احتمال فروپاشی کشور در شرايط تنش يا از کار افتادن برخی زيرساخت‌ها، کاهش می‌یابد.»
در کمتر از دو هفته از بروز بحران کرونا در ایران، دست‌کم دو نماینده مجلس شورای اسلامی گفته‌اند که سیستم سلامت و درمان ایران توانایی مقابله با این بحران را ندارد و هر چه سریع‌تر باید از جامعه جهانی درخواست کمک کنند .
از همین رو هم روز ۱۲ اسفند ۱۳۹۸، یک تیم شش نفره سازمان جهانی بهداشت با ۷٫۵ تُن تجهیزات پزشکی، از جمله کیت‌های تشخیص ویروس کرونا، ماسک و دستگاه‌های تنفسی، از امارات راهی تهران شد تا سیستم درمانی ایران را در این بحران یاری دهد.
«پرتدبیری» به عنوان سومین مولفه مفهوم تابآوری به معنای توان سازگاری با بحران، انعطاف در پاسخ‌دهی و در صورت امکان، تبديل پیامدهای منفی به پیامدهای مثبت است.
در بحران تقریبا همه‌گیر کرونا در ایران، به اعتراف بسیاری از مردم و کارشناسان، سیستم نتوانست تدبیر‌های لازم در این زمینه را داشته باشد و تاکنون هم نتوانسته آن‌طور که لازم است، برای کنترل این بحران، تدابیر جامعه و کارآمدی وضع کند.
پیش‌فرض پرتدبیری آن است که چنان‌چه نهادها و سیستم حکم‌رانی به چالش کشیده شوند يا از کار بیفتند، امکان سازمان‌دهی خودجوش در درون سیستم وجود دارد.
دو نامه «سعید نمکی»، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره مفقود شدن ماسک‌های ساخت داخل ایران برای پیش‌گیری از شیوع ویروس کرونا، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بی‌تدبیری سیستم در کنترل این بحران است.
نامه‌های وزیر بهداشت به خودی خودگویای این مساله هستند که این وزارت‌خانه به عنوان اصلی‌ترین نهاد در کنترل بحران کرونا، در تامین ماسک مورد نیاز مردم کاملا مقابل مافیا شکست خورده و دست به دامن رییس‌جمهوری شده است.
می‌توان پیش‌بینی کرد که دستور «حسن روحانی» هم در روز‌های آینده مانع احتکار اقلام مورد نیاز در این بحران نخواهد شد و مردم در تامین این اقلام هم‌چنان با مشکلاتی دست و پنجه نرم خواهند کرد.
«پاسخ دهندگی» به عنوان چهارمین مولفه تابآوری، به معنای توانايی بسیج کردن سريع نیروها در برابر بحران‌ها است. اما سیستم حاکم در ایران با گذشت بیش از دو هفته از بحران کرونا، نتوانسته است در این زمینه موفق عمل کند.
مولفه «بازيابی» هم يعنی توانايی کسب مجدد درجه‌ای از وضعیت نرمال پس از يک بحران يا حادثه که این مولفه را باید پس از پایان بحران کرونا در ایران مورد سنجش قرار داد.
جمع‌بندی عملکرد سیستم در ایران در هر یک از این مولفه‌ها نشان می‌دهد که این سیستم نتوانسته است در رویارویی و کنترل این بحران نمره قابل قبولی کسب کند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر