قیمت نفت روز گذشته و در پی عدم توافق دو کشور عربستان و روسیه برای کاهش تولید نفت، در عرض چند ساعت به‌شدت کاهش یافت و به قیمت هر بشکه ۳۱ دلار رسید. کاهش بزرگ و ناگهانی قیمت نفت چه تاثیری بر اقتصاد ایران و جهان می‌گذارد؟
***
قیمت نفت روز گذشته بزرگ‌ترین سقوط تاریخی خود را بعد از سال ۱۹۹۱ تجربه کرد. در عرض یک روز طلای سیاه یک‌سوم ارزش خود و در کمتر از یک هفته ۴۰ درصد ارزش خود را از دست داد. قیمت یک بشکه نفت چهار روز پیش حدود ۵۱ دلار بود، اما دیروز در ساعاتی به ۳۱ دلار هم رسید.
حالا در تقویم تاریخ اقتصاد جهان، روز دوشنبه ۹ مارس ۲۰۱۰ (۱۹ اسفند ۱۳۹۸) دوشنبه سیاه نام گرفته است. روزی تلخ در جهانی کرونازده که با نوسان شدید نفت و سقوط کم‌سابقه بازارهای مالی در سراسر دنیا آغاز و با چشم‌اندازی نامعلوم به امروز گره خورد.
حالا کسی درست نمی‌داند که وضعیت در روزهای آینده چگونه خواهد شد و اقتصاد جهان دوباره کی جان دوباره خواهد گرفت. آیا باید سال‌ها منتظر ماند تا همه‌چیز به مدار پیش از ۲۰۲۰ برگردد یا اینکه ناگهان ورق به‌گونه‌ای برخواهد گشت که کاهش ارزش ۱۰ درصدی بازارهای مالی جهان، در زمانی کوتاه جبران خواهد شد.
بازارهای مالی جهان نیز دیروز سقوط کم‌سابقه‌ای را تجربه کردند. از دقایق اولیه صبح در شرق بازارهای سهام در توکیو، استرالیا و چین، یکی پس از دیگری حدود یک‌دهم ارزش خود را از دست دادند. بعدازآن با رسیدن صبح به اروپا نوبت به بازار سهام لندن و چند ساعت بعد به نیویورک رسید که روز کوتاهشان را با سقوطی کم‌سابقه تجربه کنند.
کاهش قیمت نفت به سود و ضرر چه کسانی است؟
در شرایط عادی کاهش قیمت نفت به سود خریداران باید باشد، اما وضعیت دیروز عادی نبود. کاهش قیمت نفت اگرچه ظاهرا به دلیل افزایش عرضه به دلیل عدم توافق عربستان و روسیه رخ داد، اما در ذات خود دلیل دیگری داشت؛ کاهش تقاضا.
درواقع سقوط قیمت نفت دیروز اولین نشانه شدت بحران اقتصادی بود. همان‌طور که در بحران‌های مشابه در ابتدای دهه ۱۹۹۰ و همین‌طور بحران سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ سقوط بازار نفت هم‌زمان با سقوط بازارهای مالی و رکود اقتصادی رقم خورد.
درواقع آنچه باعث کاهش قیمت نفت شد، نه افزایش تولید عربستان و روسیه، بلکه کاهش تقاضای خرید از سوی عمده‌ترین خریدار نفت چین رخ داد. دود چنین رکودی قطعا بیش از عربستان و روسیه به چشم مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان خرد نفت و کشورهایی خواهد رفت که بنیه اقتصادی ضعیف‌تری دارند. عربستان و روسیه و آمریکا و حتی چین، لااقل در یک چشم‌انداز چندماهه اوضاعشان به‌گونه‌ای است که بتوانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند، اما معلوم نیست عمده کشورهای مصرف‌کننده و همین‌طور تولیدکنندگانی مانند ایران، ونزوئلا، لیبی و حتی عراق چگونه سر سلامت از بحران به درببرند.
دلیل سقوط: چرا روسیه با کاهش تولید نفت موافقت نکرد؟
دلیل سقوط نفت، ظاهرا عدم توافق عربستان و روسیه بر سر کاهش تولید نفت بود. کشورهای اوپک به سرکردگی عربستان هفته گذشته گرد هم آمدند تا برای تاثیر ویروس کرونا چاره‌اندیشی کنند. تقاضای نفتی چین به دلیل بحران اقتصادی ناشی از کرونا ۲۰ درصد کاهش یافت. برای همین عربستان و دیگر کشورهای عضو اوپک، پنج‌شنبه پیش به این نتیجه رسیدند برای حفظ ارزش نفت، حجم تولید اوپک به‌علاوه روسیه را ۱٫۵ میلیون بشکه کاهش دهند، روسیه اما با این تصمیم موافقت نکرد.
روسیه دلیل خود را برای این کار دارد که اتفاقا عربستان با همه آن‌ها مخالف نیست.
روسیه اولا دنبال تحکیم موقعیت خود به‌عنوان جایگزین ایران در بازار عرضه نفت است. بعد از تحریم‌های اقتصادی و کاهش تولید نفت ایران، بیش از سایر کشورها روسیه و عربستان حجم تولید خود را افزایش داده‌اند تا جای خالی ۲ میلیون بشکه در روز نفت صادراتی ایران در بازار احساس نشود. با این حساب طبیعی است که روسیه و حتی عربستان تمایلی به کاهش تولید خود نداشته باشند.
دلیل دیگر نفت شل آمریکا و کانادا است که عملا دایره تاثیرگذاری تولیدکنندگان سنتی نفت را محدود کرده است. هزینه تولید نفت شل بالا است و در شرایطی که قیمت نفت پایین است، صرفه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران نفت شل در آمریکا و کانادا بخش خصوصی‌اند و توانایی رقابت آن‌ها با دولت‌های قدرتمندی مانند روسیه و عربستان چندان زیاد نیست. کاهش شدید قیمت نفت، حتی اگر مقطعی باشد، تاثیر زیادی روی تولید نفت شل می‌گذارد به‌گونه‌ای که با بالا بردن ریسک سرمایه‌گذاری عملا رقیب را از میدان به درمی‌کند.
فرضیات دیگری را هم می‌توان مطرح کرد؛ مثلا نامشخص بودن حجم رکود اقتصادی است. هنوز معلوم نیست که رکود ناشی از کرونا تا چه حد اقتصاد دنیا، به‌خصوص چین را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. چه‌بسا در صورت افزایش بحران، قیمت نفت بدون دخالت روسیه و عربستان هم در این حد کاهش پیدا می‌کرد. در چنین شرایطی کاهش مدیریت‌شده قیمت، ابتکار عمل را در آینده در اختیار این کشورها قرار خواهد داد تا بتوانند با استفاده از ابزار توافق از سقوط بیشتر جلوگیری کنند.
تاثیر کاهش قیمت نفت روی ایران چیست؟
ایران تا چند سال پیش یکی از بزرگ‌ترین بازیگران نفتی جهان بود. کشوری پرحاشیه که بحران‌های داخلی و منطقه‌ای آن، تاثیر مستقیمی روی بازارهای جهانی داشت. حالا اما ایران یکی از بی‌تاثیرترین بازیگران نفتی جهان است. کشوری سه سهم آن از بازار غیررسمی فروش نفت به‌زحمت به ۳۰۰ هزار بشکه هم نمی‌رسد. نفتی که باید به دلیل تحریم‌ها آن را زیر قیمت هم بفروشد؛ یعنی حالا که قیمت هر بشکه نفت به کانال ۳۰ دلاری سقوط کرده ایران باید به‌زحمت بتواند نفتش را در کانال ۲۰ دلاری به فروش برساند. رقمی که با در نظر گرفتن هزینه تولید و هزینه نسبتا بالای انتقال غیرقانونی نفت‌کش‌ها دست‌آخر چیزی از آن باقی نماند.
به حساب و کتاب ریاضی اگر ایران روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت را به قیمت ۲۵ دلار بفروشد، میزان فروش روزانه کشور سرجمع به ۷.۵ میلیون دلار هم نمی‌رسد. با این حساب کل درآمد نفتی ایران در بهترین حالت ۲/۷ میلیارد دلار خواهد بود که حتی دو تا سه برابر آن در مقیاس با درآمد متوسط ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلاری نفت در سال‌های گذشته تقریبا هیچ است.
بنابراین کاهش قیمت نفت در بازاری که وجود ندارد تاثیری ندارد، اما بحران اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت، سقوط بازارهای مالی و سقوط اقتصاد جهان به دنبال شیوع کرونا، حتما وضعیت اقتصاد بحران‌زده ایران را بحرانی‌تر خواهد کرد.
اقتصادی فروپاشیده که بدون کرونا هم حال‌وروز چندان خوبی ندارد، حالا باید با پدیده‌ای دست‌وپنجه نرم کند که حتی اقتصادهای بزرگ مانند چین، کره جنوبی، اتحادیه اروپا، آمریکا و... در مقابل آن آسیب‌پذیر به نظر می‌رسند.
مطالب مرتبط:
شش سوال ساده درباره کاهش قیمت نفت
تحریم کامل نفت چه بلایی سر دولت و اقتصاد ایران می‌آورد؟
همدلی تندروها و روحانی علیه جنگ نفتی عربستان
نفت ارزان و نگرانی های دولت روحانی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر