سال ۱۳۹۸ از نظر نقض مقررات بین‌المللی یک سال رکوردساز برای جمهوری اسلامی ایران است. بیش از ده کنوانسیون و تعهد بین‌المللی از سوی حکومت ایران در این سال مورد نقض صریح و فاحش قرار گرفته است. در پایان این سال پنج گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد هشدار دادند که رفتار حکومت ایران در آزار و اذیت نویسندگان و روزنامه‌نگاران در خارج از این کشور بسیار نگران‌کننده است و نشان از آمادگی مقامات ایرانی برای استفاده از زور به صورت فراسرزمینی دارد و برخلاف مقررات حقوق بین‌الملل است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۸ نه‌تنها بیش از ده تعهد قراردادی را نقض کرد که از اجرای برخی اصول اولیه مقررات و حقوق بین‌الملل خودداری کرد.
***
کنوانسیون مقابله با گروگان‌گیری: گروگان‌گیری از اتباع خارجی و دوتابعیتی، سنتی قدیمی در جمهوری اسلامی ایران است اما در سال ۱۳۹۸ این سنت به شدت بیشتری پیگیری شد. در این سال مقام‌های امنیتی «فریبا عادل‌خواه»، شهروند ایرانی فرانسوی را همراه با «رولاند مارشال»، یک شهروند دیگر فرانسه که گفته می‌شود با عادل‌خواه رابطه عاطفی دارند، در ایران بازداشت کردند. مقام‌های سیاسی به‌طور ضمنی پیشنهاداتی برای آزادی این دو به رهبران فرانسه دادند. فریبا عادل‌خواه پژوهش‌گر حوزه علوم انسانی حول کشورهای ایران و همسایگانش است. او برای یک کار تحقیقاتی به ایران سفر کرده بود.
در اقدامی دیگر در این سال «نازنین زاغری رتکلیف»، تبعه ایرانی بریتانیایی هم‌زمان با اختلاف دو کشور بر سر مبلغ ۴۰۰ میلیون پوند بدهی بریتانیا به ایران، علیرغم مشمول بودن برای آزادی مشروط، همچنان در زندان اوین نگه داشته شد. در اظهارنظری که موضوع بازداشت خانم زاغری با انگیزه حل اختلاف مالی در آن مشهود است، «حمید بعیدی‌نژاد»، سفیر ایران در لندن در آخرین روزهای سال ۱۳۹۸ گفت: «دولت انگلیس رویکرد جدیدی در رابطه با آزادی نازنین زاغری دارد و مذاكرات دوجانبه در مورد پرداخت بدهی به ایران صورت گرفته است. دو طرف به دنبال راه‌های جدیدی برای پرداخت بدهی هستند.» نازنین زاغری روز گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا پس از چهار سال برای اولین بار به مدت دو هفته از زندان به مرخصی آمده است اما یک مچ‌بند الکترونیکی به پای او بسته شده تا عبور و مرور او را کنترل کند.
نازنین زاغری، شهروند ایرانی بریتانیایی و مدیر پروژه‌های «بنیاد خیریه تامسون رویترز» در اسفند ۱۳۹۴ همراه با دخترش به ایران سفر کرد تا عید نوروز را در کنار خانواده‌اش باشد. او در تاریخ ۱۵فروردین۱۳۹۵ در «فرودگاه امام خمینی»، درحالی‌که قصد خروج از کشور به مقصد بریتانیا را داشت، از سوی ماموران حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت شد.
هم‌زمان دادگاهی در آمریکا جمهوری اسلامی را به اتهاماتی از جمله نقض کنوانسیون مقابله با گروگان‌گیری محکوم به پرداخت غرامت و خسارات به خانواده «رابرت لوینسون» آمریکایی مفقودشده در ایران کرد. لوینسون مامور بازنشسته اف‌بی‌آی است. رابرت لوینسون از ماموران بازنشسته اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا در اداره تحقیقات فدرال (اف‌بی‌آی) است که در اسفند ۱۳۸۵ در جزیره کیش ناپدید شد.
عهدنامه مرزی و حسن هم‌جواری با عراق: پس از کشته شدن «قاسم سلیمانی»، فرمانده سابق نیروی قدس شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط آمریکا در عراق، ایران دست به تلافی این ترور زد و پایگاه هوایی آمریکا در خاک عراق را هدف موشک‌های دوربرد خود قرار داد و با این کار حریم هوایی و حاکمیت ملی عراق را نقض کرد. این اقدام خلاف عهدنامه مرزی و حسن هم‌جواری ایران و عراق است که چهار سال پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ امضا شده است. عراق از اقدام ایران به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کرد.
مقررات دیوان در آدم‌ربایی: ربایش «روح‌الله زم» موسس کانال تلگرامی «آمدنیوز» در عراق اقدامی خلاف موازین بین‌المللی بود. آدم‌ربایی در تعریف کیفری آن، به معنی جابه‌جایی غیرقانونی و انتقال بدون رضایت شخص از محلی به محل دیگر، با استفاده از زور یا تهدید و یا فریب دادن و سپس سلب آزادی یا بازداشت فرد است. این‌که آدم‌ربایی از سوی گروه‌های غیردولتی یا دولت‌ها انجام شود، تفاوتی در این عنوان مجرمانه ندارد. فرد دیگری که توسط جمهوری اسلامی ایران با روش مشابهی ربوده شد «رسول دانیال‌زاده»، متهم پرونده مالی بود.
کنوانسیون حقوق دریاها: در تابستان سال ۱۳۹۸ جمهوری اسلامی ایران کنوانسیون حقوق دریاها را نقض کرد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نفتکش سوئدی را که با پرچم بریتانیا در حال عبور از تنگه هرمز بود، توقیف کرد. کنوانسیون حقوق دریاها می‌گوید وقتی‌که شناور در گذر از تنگه‌ها، راهی جز عبور از دریای سرزمینی یک کشور ندارد، این تنگه «بین‌المللی» محسوب می‌شود و کشور ساحلی نه‌تنها نمی‌تواند مانع عبور آزادانه شناورها شود بلکه نباید هیچ‌گونه اختلالی در تردد شناور، حتی توقف کوتاه‌مدت برای آن ایجاد کند.
ایران از زمان اجرای این اصل از کنوانسیون حقوق دریاها، معترض دائمی آن بوده و گفته است این حق را صرفا برای کشورهایی به رسمیت می‌شناسد که آنها هم از همین اصل پیروی کنند. بریتانیا عضو کنوانسیون حقوق دریاها است و این اصل را هم به رسمیت می‌شناسد اما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بدون توجه به آن، نفتکش بریتانیایی را برای هفته‌ها توقیف کرده است که یک عمل خلاف و غیرقانونی و نقض کنوانسیون حقوق دریاها به شمار میرود.
کنوانسیون حقوق کودک: جمهوری اسلامی ایران در جریان سرکوب خونین اعتراضات آبان ۱۳۹۸ که با افزایش و سهمیه‌بندی بنزین شروع شد، به گفته سازمان عفو بین‌الملل مرتکب شلیک مرگبار به‌سوی کودکان شد. عفو بین‌الملل در هفته‌های پایانی سال اعلام کرد که در ادامه تحقیقات خود به شواهدی دست یافته است که نشان می‌دهد نیروهای امنیتی ایران دست‌کم ۲۳ کودک را در جریان اعتراضات سراسری در آبان ۱۳۹۸ کشته‌اند. پیش‌تر گزارش‌هایی هم از بازداشت و دستگیری دانش آموزان معترض منتشر شده بود. براساس گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، در این سال اعدام افرادی که در سن زیر ۱۸ سال مرتکب جرم شده بود و کودک محسوب می‌شوند، همچنان ادامه پیدا کرد. با این اقدامات مرگبار، جمهوری اسلامی ایران کنوانسیون حقوق کودک را به‌طور فاحش نقض کرد.
کنوانسیون شیکاگو در حقوق هوانوردی غیرنظامی: در ابتدای زمستان ۱۳۹۸ جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح، رسما شلیک موشک به هواپیمای مسافربری اوکراین بر فراز تهران را که به مرگ ۱۷۶ نفر منجر شد، برعهده گرفت. براساس «کنوانسیون هوانوردی بین‌المللی غیرنظامی شیکاگو»، کشورها باید از توسل به زور و شلیک به هواپیماهای غیرنظامی خودداری کنند. سپاه با شلیک موشک به هواپیمای مسافربری و اعمال نکردن مقررات ایمنی و امنیت پرواز در آسمان ایران، کنوانسیون هوانوردی غیرنظامی را نقض کرد.
اعلامیه جهانی حقوق بشر: در جریان سرکوب اعتراضات آبان، جمهوری اسلامی ایران به‌سوی معترضان غیرنظامی گلوله جنگی و تیر مستقیم مرگبار شلیک و برای سرکوب شهروندان در بندر ماهشهر در کرانه خلیج‌فارس تیربار مستقر کرد. صدها ایرانی در جریان سرکوب توسط نیروهای مسلح کشور خودشان در سال ۱۳۹۸ کشته شدند. این رفتار نقض صریح حق حیات است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده و جمهوری اسلامی ایران به رعایت آن تعهد بین‌المللی داشته است.
کنوانسیون چهارگانه ژنو در حقوق بشردوستانه: از دیگر ابعاد سرکوب اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ربودن افراد از بیمارستان و مراکز درمانی بود و نیمه‌کاره ماندن روند بهبود مجروحان بود که در جریان اعتراضات از سوی ماموران مسلح مورد ضرب و شتم یا شلیک سلاح قرار گرفته بودند. جمهوری اسلامی براساس کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو که پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ در ایران تصویب شده و جمهوری اسلامی ایران همچنان متعهد به رعایت آن است، وظیفه دارد «حق درمان» شهروندان ایرانی در بالاترین کیفیت ممکن را رعایت کند اما با رفتاری که در جریان سرکوب اعتراضات انجام داد این مقررات را نقض کرد.
میثاق بین‌المللی سیاسی و اجتماعی: با شروع اعتراضات آبان‌ماه آیت‌الله «علی خامنه‌ای» معترضان را «اشرار» خواند و به دنبال آن نیروهای مسلح به سرکوب خونین معترضان مشغول شدند. اعتراض از حقوق شهروندان است و رعایت این حقوق از سوی دولت جمهوری اسلامی براساس «میثاق بین‌المللی سیاسی و اجتماعی» یک تعهد بین‌المللی است اما نظام جمهوری اسلامی هر نوع واکنش اعتراضی را سلب امنیت و آرامش و تخریب اموال عمومی می‌خواند و معترضان را هدف سرکوب و تعقیب قضایی قرار می‌دهد. این سیاست، نقض مستمر تعهدات بین‌المللی ایران است.
برنامه جامع اقدام مشترک: دولت جمهوری اسلامی ایران از بهار ۱۳۹۸ در پاسخ به خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام که حدود یک سال پیش رخ داده بود، دست به کاهش تعهدات خود در این توافق زد و سرانجام در زمستان اعلام کرد به اجرای تمامی تعهدات در این توافق به‌جز نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی پایان داده است. مدیرکل آژانس در اولین گزارش خود پس از تصمیم ایران گفت که جمهوری اسلامی ایران نکات کلیدی توافق برجام را نقض کرده است.
موافقت‌نامه‌های پادمانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمستان ۱۳۹۸ اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران برخی از مفاد موافقت‌نامه پادمان با آژانس را نقض کرده و در سه مرکزی که قبلا به‌عنوان تاسیسات اتمی اعلام نشده، مواد اتمی و رادیواکتیو کشف شده است.
پروتکل الحاقی به پادمان‌های آژانس: براساس گزارش اسفند ۱۳۹۸ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران تعهدات خود در اجرای پروتکل الحاقی را نقض کرده و به بازرسان آژانس اجازه دسترسی به سه مرکزی که آلوده به مواد رادیواکتیو بوده، نداده است. مطابق پروتکل الحاقی، آژانس می‌تواند خواهان دسترسی به مراکزی شود که در آنجا ظن فعالیت اتمی اعلام نشده، وجود دارد. مطابق بخش‌هایی از توافق برجام که ایران همچنان خود را به آن پایبند اعلام کرده، باید پروتکل الحاقی را اجرا کند. این توافق به آژانس اجازه می‌دهد جلوی فعالیت اتمی مخفی احتمالی کشورها را بگیرد اما آژانس اعلام کرده ایران به درخواست‌هایی که براساس پروتکل الحاقی شده جواب نداده و آن را نقض کرده است.
مقررات بهداشت بین‌المللی: جمهوری اسلامی ایران عضو «سازمان بهداشت جهانی» و متعهد به اجرای «مقررات بهداشت بین‌المللی» است. این مقررات مبتنی بر «حق بر سلامت» شهروندان است. در بحران شیوع ویروس مرگبار کرونا و بیماری کووید-۱۹ در ایران مقام‌های نظام جمهوری اسلامی با پنهان کردن ورود ویروس به شهر قم و جلوگیری از قرنطینه کردن این شهر و خودداری از لغو راهپیمایی ۲۲ بهمن و انتخابات دوم اسفند مجلس و ادامه پرواز به چین که منشا ویروس بود، متهم‌اند که به مسئولیت‌های خود در رعایت «حق بر سلامت» عمل نکردند و مقررات بهداشت بین‌المللی و تعهدات دولت ایران در آن را نقض کردند.
مطالب مرتبط:
ابهام در وضعیت فریبا عادل‌خواه و رولاند گابریل مارشال؛ مذاکرات توییتری
حمله موشکی ایران به پایگاه استقرار نیروهای آمریکایی در عراق
کرونا در ایران؛ از انکار گسترده تا گورهای دسته‌جمعی در قم
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر