انتشار سازمان‌یافته اخبار و ادعاهای ساختگی در جمهوری اسلامی ایران، پدیده نوظهوری نیست. باوجوداین، چهار ماه آخر سال ۱۳۹۸–از پایان آبان تا پایان اسفند– از نظر تراکم انتشار دروغ‌های حکومتی منحصربه‌فرد بود. اعتراض‌های آبان، آمار جان‌باختگان آبان‌ماه، تلافی قتل قاسم سلیمانی، ساقط کردن هواپیمای اوکراینی، انتخابات مجلس یازدهم و نهایتا انتشار کرونا، شش محور اصلی انتشار اخبار دروغ در طول این چهار ماه محسوب می‌شدند.
به مناسبت پایان سال ۱۳۹۸، در مجموعه‌ای شش قسمتی به بررسی «کمپین‌های ضداطلاعات» حکومت ایران در این شش محور می‌پردازیم.
در سومین قسمت از این مجموعه، به بازخوانی ادعاهای این رسانه‌ها در مورد کشتن ده‌ها نیروی آمریکایی در حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد عراق می‌پردازیم.
در ۱۳ دی‌ماه، یک پهپاد ارتش آمریکا در حمله به محوطه فرودگاه بغداد، «قاسم سلیمانی»، فرمانده سپاه قدس و چند نفر از همراهانش را به قتل رساند. در واکنش به این حمله، سپاه در ۱۸ دی پایگاه نظامی عین‌الاسد آمریکا را در عراق هدف حمله موشکی قرار داد.
دولت ایران در آستانه حمله، دولت عراق را در جریان قرار داده بود و ارتش آمریکا، اندکی قبل از اصابت موشک‌ها از حمله اطلاع داشت. درنتیجه، نیروهای مستقر در عین‌الاسد پیش از موشک‌باران به پناهگاه رفته بودند و این حمله تلفات جانی بر جای نگذاشت، اگرچه تعدادی از نیروهای آمریکایی دچار موج‌گرفتگی ناشی از انفجار شدند. تعداد این نیروها، در ابتدا ۱۱ نفر اعلام شد اما این تعداد به‌تدریج افزایش یافت و در ۲۱ بهمن، پنتاگون مجموع آن‌ها را ۱۰۹ نفر اعلام کرد.
رسانه‌های رسمی ایران اما مدعی «کشته شدن» ده‌ها نیروی آمریکایی در جریان حمله موشکی سپاه شدند. تبلیغات رسانه‌های جمهوری اسلامی بر این ادعا استوار بود که گویی تعداد زیادی از سربازان آمریکایی کشته شده‌اند ولی خانواده‌هایشان در مورد آن‌ها با رسانه‌ها صحبت نمی‌کنند.
در همان روز انجام حمله، سایت افغانستان خبرگزاری فارس، به نقل از «یک مقام آگاه در سازمان اطلاعات سپاه» نوشت: «مطابق گزارش‌های دقیق منابع ما در منطقه تا این لحظه دست‌کم ۸۰ نظامی آمریکایی کشته و حدود ۲۰۰ نفر زخمی شده‌اند که زخمی‌ها بلافاصله با بالگرد از این پایگاه بیرون برده شده‌اند.» این ادعا، بعدها به‌طور گسترده در دیگر رسانه‌های رسمی ایران نیز منتشر شد.
در ۲۱ دی، «علی فدوی»، جانشین فرمانده کل سپاه گفت تلفات آمریکایی‌ها را می‌داند ولی نمی‌گوید: «اطلاعات فراوانی در مورد حمله ایران به پایگاه عین‌الاسد داریم، اما ترجیح می‌دهیم آمریکایی‌ها خود، به میزان خسارات وارده ناشی از حمله ایران به عین‌الاسد اعتراف کنند.»
در ۳۰ دی نیز، «محمد تولایی»، معاون راهبردی فرمانده سپاه بدون توضیح بیشتر مدعی شد در جریان حمله موشکی، «حداقل ۱۳۴ نفر کشته» و «۲۴۵ نفر زخمی» شده‌اند. او تنها فرماندهی بود که با ذکر نامش رقمی را به‌عنوان آمار تلفات نیروهای آمریکایی اعلام کرد. آماری که سپس، در تمام خبرگزاری‌های ایران به نقل از او ذکر شد.
مقام‌ها یا رسانه‌های رسمی ایران، برای اثبات ادعاهای خود در مورد تلفات نیروهای آمریکایی هیچ فیلم، عکس یا سند مکتوبی ارائه نکردند. ولی در عوض، فعالان حامی حکومت حجم قابل‌توجهی از مستندات جعلی (ازجمله اسناد فتوشاپی) را منتشر کردند که تمام آن‌ها، در رسانه‌های حکومتی نیز بازنشر شدند.
کمپین تولید «مستندات» ساختگی
در همان روز حمله موشکی سپاه، صداوسیما تصاویری را نشان داد که مدعی بود مربوط به پایگاه آمریکایی‌ها در عین‌الاسد است. تلویزیون حکومتی ایران، پیش از نمایش این تصاویر اعلام کرد: «امروز برای نخستین بار تصاویری از داخل پایگاه عین‌الاسد منتشر شد که لحظه برخورد موشک‌های ایرانی را نشان می‌دهد و در این تصویر صدای نظامیان آمریکایی نیز شنیده می‌شود.»
باوجوداین، به فاصله کوتاهی از نمایش تصاویر، کاربران کنجکاو شبکه‌های اجتماعی کشف کردند که آنچه تلویزیون نشان داده، کوچک‌ترین ارتباطی به عین‌الاسد ندارد و درواقع، ترکیبی از دو ویدیوی موجود بر روی یوتیوب است که به اسرائیل و چین مربوط می‌شوند. سایت ایران‌وایر، در گزارشی که در۲۱ دی منتشر شد، توضیح داد که یکی از این ویدیوها در ۱۲نوامبر۲۰۱۸ با عنوان «لحظه سقوط یکی از موشک‌های مقاومت فلسطین در شهر اشکلون اشغالی و شکست گنبد آهنین» منتشر شده و دیگری در ۱۴اوت۲۰۱۵ با عنوان «ویدیویی از ترس شاهدان عینی از لحظه انفجار [گاز در] تیانجین» انتشار یافته است.
یک روز بعد، حامیان سپاه نخستین سند جعلی مرتبط با تعداد تلفات آمریکایی‌ها را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که به فاصله‌ای اندک، در ده‌ها رسانه رسمی نیز بازتاب یافت. «سند»، تصویری از یک خبر سایت نیوزویک در مورد حمله به عین‌الاسد بود که در آن، به‌جای یک جمله از خبر که تاکید داشت «تلفاتی تاکنون گزارش نشده»، با استفاده از فتوشاپ این جمله جایگزین شده بود: «حداقل ۲۷۰ کشته تاکنون گزارش شده.».چ جعل این جمله، به گونه ناشیانه‌ای صورت گرفته بود؛ چون اولا جمله انگلیسیِ ساختگی با حرف بزرگ شروع نمی‌شد و ثانیا در پایان جمله نقطه گذاشته نشده بود.
اما حتی پس‌ازآنکه عده‌ای از کاربران فضای مجازی نسخه واقعی نیوزویک را به اشتراک گذاشتند تا فتوشاپِ صورت گرفته را نشان دهند، حامیان سپاه کوتاه نیامدند و اصرار کردند که نیوزویک لابد اول خبر کشته شدن ۲۷۰ سرباز آمریکایی را منتشر کرده، ولی بعد جمله مربوط به کشته شدن آن‌ها را حذف کرده است؛ مثلا در ۲۱ دی، خبرگزاری نسیم وابسته به سپاه در گزارشی آورد: «نیوزویک در ساعات ابتدایی حمله، تعداد سربازان به هلاکت رسیده آمریکایی را حداقل ۲۷۰ نفر برآورد می‌کند، اما پس از دقایقی این قسمت از خبر حذف می‌شود.» در همان روز، روزنامه کیهان هم با ادعای حذف خبر نوشت: «نیوزویک هنوز توضیحی درباره علت حذف این خبر نداده، اما احتمالا تحت‌فشار مقامات سیاسی آمریکا، تن به سانسور خبر درباره تعداد تلفات آمریکایی‌ها در عین‌الاسد داده است.»
تقریبا هم‌زمان با انتشار صفحه دستکاری‌شده فتوشاپ نیوزویک، مدافعان سپاه در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی، به نقل از «توییتر یک خبرنگار اسرائیلی» مدعی شدند «یک هواپیمای ایالات‌متحده که آمریکایی‌های مجروح بر اثر حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد را حمل می‌کرده، در تل‌آویو فرود آمده» و این هواپیما حامل «۲۲۴ سرباز زخمی» بوده است.
اشاره این رسانه‌ها، به توییت ساختگی منتشرشده در حساب کاربری منسوب به «جک خوری»، خبرنگار اسرائیلی بود. جک خوری ساعاتی بعد در صفحه اصلی خود در توییتر توضیح داد که حساب فوق به او تعلق ندارد، اما برخی رسانه‌های حکومتی ایران نوشتند خبرنگار اسرائیلی برای پنهان ماندن تلفات آمریکایی‌ها در حمله موشکی سپاه مجبور شده ارتباط حساب توییتریش را با خود انکار کند.
این در حالی بود که جک خوری بیش از یک ماه قبل از حمله موشکی به عین‌الاسد، یعنی در اوایل آذر ۱۳۹۸، به‌صراحت اعلام کرده بود که «این اکانت ساختگی است و او هیچ‌گاه از آن استفاده نکرده.»
سند ساختگی دیگری که در رسانه‌های ایران برجسته شد، تصویر نامه‌ای بود که ابتدا در ۲۶ دی، در سایت تلویزیون آفاق عراق منتشر شده بود. ظاهرا این نامه را «جیمز پی هوگن»، به‌عنوان «رییس دفتر دسترسی آزاد به اطلاعات پنتاگون»، به «بنی تامپسون»، عضو مجلس نمایندگان آمریکا نوشته بود و در آن خبر می‌داد که بر اثر در جریان حمله موشکی به پایگاه نظامی عین‌الاسد «۱۳۹ نفر کشته و ۱۴۶ نفر مجروح» شده‌اند.
انتشار خبر فوق در رسانه‌های رسمی ایران، البته با واکنش این عضو کنگره مواجه شد که با تاکید بر جعلی بودن این متن اعلام کرد نه چنین نامه‌ای را از پنتاگون دریافت کرده و نه به آن‌ها نامه‌ای نوشته است.
اما گذشته از این تکذیبیه، که لزوما ملاک تشخیص درستی یا نادرستی خبر رسانه‌های حکومتی ایران نبود، دلایل دیگری را هم در اثبات ساختگی بودن نامه وجود داشت. یکی از آن‌ها را سایت «فکت‌نامه» در ۲۷ دی یادآوری کرد: «در ابتدای نامه نوشته‌شده اطلاعات زیر در پاسخ به درخواستی است که براساس قانون دسترسی آزاد به اطلاعات ارائه می‌شود.» این سایت توضیح داد که اگر آمریکا قصد «پنهان نگه داشتن» تعداد کشته‌های خود را داشت، این اطلاعات را از طریق سیستم «دسترسی آزاد به اطلاعات» به متقاضیان ارائه نمی‌کرد، بلکه در «فهرست اطلاعات طبقه‌بندی‌شده» قرار می‌داد.
در همان زمان، گروه «ما شهروندان دیجیتال» نیز یک به‌اصطلاح گاف دیگر نامه منتسب به پنتاگون را برجسته کرد: اینکه مدیر اداره دسترسی آزاد به اطلاعات وزارت دفاع آمریکا، که وانمود شده بود نویسنده پاسخ پنتاگون به نماینده کنگره آمریکا بوده، از اساس آن کسی نیست که نامش در نامه جعلی ذکر شده است.
در حقیقت، نام مدیر اداره دسترسی آزاد پنتاگون در زمان نگارش نامه -و هم‌اکنون- «لیزا هرشمن» است، و نه آن طور که در نامه جعلی آمده بود، «جیمز پی هوگان».
مطالب مرتبط:
دروغ‌های حکومتی پایان ۱۳۹۸ (بخش دوم): «۸۵ درصد کشته‌های آبان از نیروهای امنیتی بودند»
دروغ های حکومتی پایان ۱۳۹۸(بخش اول): «معترضان آبان دنبال کشتار نصف ایران بودند»
اعتراضات آبان؛ گلوله دست راست و کبد بچه ۱۴ ساله من را متلاشی کرد
آبان ۱۳۹۸؛ تک‌تیراندازها در بهبهان با شلیک به گلوی محمد حشم‌دار او را کشتند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر