انتشار سازمان‌یافته اخبار و ادعاهای ساختگی در جمهوری اسلامی ایران پدیده نوظهوری نیست. با وجود این، چهار ماه آخر سال ۱۳۹۸، از پایان آبان تا پایان اسفند، از نظر تراکم انتشار دروغ‌های حکومتی، منحصر به‌فرد بود. اعتراض‌های آبان، آمار جان‌باختگان همین ماه، تلافی قتل «قاسم سلیمانی»، ساقط کردن هواپیمای اوکراینی، انتخابات دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی و انتشار کرونا، شش محور اصلی انتشار اخبار دروغ در طول این چهار ماه محسوب می‌شوند.
به مناسبت پایان سال ۱۳۹۸، در مجموعه‌ای شش قسمتی، «ایران‌وایر» به بررسی «کمپین‌های ضداطلاعات» حکومت ایران در این شش محور پرداخته است.
چهارمین قسمت از این مجموعه، به بازخوانی ادعاهای رسانه‌ها و مسوولان حکومتی در مورد سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی اختصاص دارد.
۱۸دی، پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین که از تهران راهی کی‌یف بود، اندکی پس از برخاستن از «فرودگاه بین‌المللی امام خمینی»، سقوط کرد و همه ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند. به دنبال این واقعه، مقام‌های امریکا و سپس بریتانیا، استرالیا و کانادا اعلام کردند که «بویینگ ۷۳۷» اوکراینی با شلیک موشکی ایرانی سرنگون شده است.
روزنامه «نیویورک‌تایمز» نیز با بررسی فیلم منتشر شده در شبکه‌های مجازی از لحظه هدف قرار گرفتن هواپیما، اصالت فیلم و اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی را مورد تاکید قرار داد.
اما روایت رسانه‌های رسمی ایران و حامیان حکومت در شبکه‌های مجازی، چیز دیگری بود. آن‌ها مجموعه گسترده‌ای از توجیحات در اثبات غیرممکن بودن اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی را مطرح کردند و روزنامه‌نگارانی که عقیده متفاوتی داشتند را «خائن» به کشور دانستند. موضع گیری‌های آن‌ها، مبتنی بر ادعاهای متعدد مقامات رسمی جمهوری اسلامی بود.
دروغ محض دانستنِ اصابت موشک به هواپیما
ساعاتی پس از سقوط پرواز شماره ۷۵۲، «ابوالفضل شکارچی»، سخن‌گوی ارشد نیروهای مسلح گفت: «در حوزه جنگ روانی، امروز امریکایی‌ها تبلیغ کردند که هواپیمای اوکراینی مورد اصابت قرار گرفته است که حرف مضحکی است.»
او نظرات در مورد اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی را «شایعه» دانست و آن‌ها را «کاملا دروغ محض» عنوان کرد و افزود: «قطعا این موضوع توسط خط نفاق به نفع امریکایی‌ها دنبال می‌شود.»
روز بعد، «علی ربیعی»، سخن‌گوی دولت خبر ساقط شدن هواپیما با موشک را یک «روش کاملا حساب شده و شناخته شده در عملیات روانی» دانست و پیش‌بینی کرد: «در آینده که مشخص شد این ادعای دروغ عاری از حقیقت است، هیچ‌کس مسوولیت این دروغ بزرگ را برعهده نخواهد گرفت.»
ربیعی ادامه داد: «متاسفم که سیستم عملیات روانی دولت امریکا و همراهان آگاه و ناآگاه آن‌ها با این دروغ پردازی‌ها، بر زخم‌های جانکاه خانواده‌های داغ‌دار نمک می‌پاشند.»
۱۹ دی، «علی عابدزاده»، رییس سازمان هواپیمایی کشوری گفت: «برخورد موشک به هواپیمای اوکراینی از لحاظ علمی غیرممکن و چنین شایعاتی، هیچ‌گونه منطقی ندارد.» او افزود: «بین همه بخش‌های نظامی و غیرنظامی در ایران هماهنگی کامل وجود دارد و در همان زمان سقوط، ده‌ها هواپیمای ایرانی و خارجی در حال پرواز بر فضای امن ایران بودند و اگر کشوری امنیت نداشته باشد، مگر ممکن است که این تعداد پرواز بر فضای آن در حال انجام باشد؟!»
هم‌زمان، «تسنیم»، خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گزارشی اختصاصی را منتشر کرد و نوشت: «برخی منابع غربی به تسنیم می‌گویند استفاده از کارت سقوط هواپیمای بویینگ متعلق به اوکراین در نزدیکی فرودگاه امام خمینی، یکی از مصوبات جلسات کاخ سفید بوده و فضاسازی بر اساس آن به سیا و پنتاگون واگذار شده و مدیران رسانه‌های بزرگ غربی درباره آن توجیه (brief) شده‌اند.»
این خبرگزاری در ادامه توضیح داد که چرا کارشناسان سپاه ادعای ساقط شدن هواپیما را «مهمل» می‌دانند: «در صورت برخورد موشک مورد ادعای سامانه [موشکی]، هواپیما بلافاصله در جا کاملا منفجر خواهد شد. این در حالی است که این‌گونه نبوده... افرادی که کوچک‌ترین شناختی از نحوه فعالیت سامانه‌های پدافندی داشته باشند، به روشنی می‌دانند که ادعای اشتباه سامانه پدافندی در حمله به هواپیماهای مسافربری که قانونی وارد آسمان کشوری می‌شوند و از فرودگاه به پرواز در می‌آیند، چه‌قدر مهمل و غیرمنطقی است!»
هم‌زمان، تسنیم در مصاحبه با «هوشنگ شهبازی»، خلبان معروف ایرانی، از قول او نوشت: «بنده ۳۵ سال سابقه پرواز دارم، چنان‌چه به این هواپیما موشک می‌زدند، همان بالا در آسمان پخش می‌شد و قطعات آن در زمین کیلومترها از هم‌دیگر فاصله داشتند... عقل سلیم می‌گوید باید منطقی فکر کنیم. به هیچ عنوان امکان برخورد موشک به این هواپیما وجود نداشته است.»
۱۹ دی، «فارس»، دیگر خبرگزاری وابسته به سپاه، واکنش «حسن رضایی‌فر»، رییس «کمیسیون بررسی سانحه» سازمان هواپیمایی کشور را به انتشار عکسی در رسانه‌های اجتماعی از یک کلاهک موشک منتسب به محلی در اطراف سایت سانحه بویینگ ۷۳۷ منعکس کرد و به نقل از او نوشت: «ما رسماً این عکس را رد می‌کنیم... ما اصلاً در محل سایت سانحه، هیچ قطعه‌ای از موشک پیدا نکردیم.»
فارس یک روز بعد، با نادیده گرفتن ویدیوی اصابت موشک به هواپیما که پیش‌تر دست‌مایه گزارش تحقیقی نیویورک تایمز شده بود، خطاب به رسانه‌های خارج از ایران نوشت: «بد نیست که رسانه‌های ضدانقلاب و بیگانه که در قالب گفت‌وگو با کارشناسان، سوالات و شبهات جدیدی را مطرح کردند، از این کارشناسان می‌پرسیدند که آیا می‌شود موشکی از سطح شهر بلند شود یا ضد هوایی شلیک کند اما کسی متوجه نشود و فیلم و صدایی از آن منتشر نشود؟»
۲۰ دی، «نسیم آنلاین»، یک خبرگزاری دیگر وابسته به سپاه، خبری اختصاصی را از یک «منبع آگاه» در فرودگاه امام خمینی منتشر کرد. این منبعِ بدون نام تاکید می‌کرد: «هواپیما نقص فنی داشت. مهندس ایرانی طبق فرم موجود، اجازه پرواز را نداده بود اما مهندس اوکراین ایرلاین مخالف بود و اعلام کرد که مشکلی برای پرواز نیست و پرواز می‌کنیم.»
هم‌زمان، بیانیه منتسب به «جمعی از متخصصان اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران و دانش آموختگان مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف» منتشر شد که با ذکر دلایل متنوع، احتمال اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی را رد می‌کرد. در بیانیه آمده بود: «هواپیما... اگر مورد هدف قرار گرفته بود، در هوا متلاشی می‌شد و تکه‌های آن کیلومترها از هم دور می‌افتاد. در حالی که در فیلم‌ها مشخص است روی زمین در اثر برخورد متلاشی شده و همه تکه‌ها یک جا افتاده‌اند.»
این متخصصان هم‌چنین یک نظریه توطئه بدیع را طرح کردند: «هواپیمای بویینگ ۷۳۷... در ۱۵ سال اخیر بیشترین سانحه مرگ‌بار را داشته... که موجب ضرر دهی و عزل مدیرعامل بویینگ و پایین آمدن سهام آن شد. این سقوط آخر هم ضربه شدیدتری به آن شرکت می‌زند. فلذا سعی بر این کرده‌اند که در جنگ رسانه‌ای، جای قاتل و مقتول را عوض کنند و توپ را به زمین طرف مقابل بیاندازند.»
روزنامه تندرو «کیهان» در همان روز، ابعاد نظریه‌های توطئه را به این صورت گسترش داد: «مقامات دهشت‌زده امریکایی که این روزها پس از سیلی موشکی سپاه، از حالت گستاخی و کری‌خوانی، به شوک ضربه حیثیتی و لاک انفعال رفته‌اند، کوشیدند با جنگ روانی و عملیات رسانه‌ای، علت سقوط هواپیما را برخورد اشتباهی یک موشک به آن‌جا بزنند تا پوزه به خاک مالیده شده خود در پایگاه عین‌الاسد را ترمیم کنند و از ضرر شرکت بویینگ نیز بکاهند.»
قابل توجه بود که حتی در روز ۲۱ دی، یعنی همان روزی که حکومت ایران در نهایت قبول کرد هواپیمای اوکراینی با شلیک موشک سپاه سرنگون شده است، بعضی از روزنامه‌های ایران هم‌چنان در حال انتشار نظریه‌های توطئه در مورد ماجرا بودند؛ مثلا تحلیل روزنامه «قدس» از این قرار بود: «یک روز پس از سقوط هواپیمای ۷۳۷ اوکراین در تهران، ارزش سهام شرکت هواپیماسازی بویینگ در وال‌استریت امریکا بیش از چهار میلیارد دلار سقوط کرد تا دلیل برجسته‌سازی نقش موشک در سقوط از سوی رسانه‌های غربی آشکارتر شود.»
ارگان آستان قدس رضوی نوشت: «آن طور که تحلیل‌گران معتقدند، با شعبده دروغ سقوط هواپیمای اوکراینی به دلیل اصابت موشک ایران، هم رسوایی ترامپ در عراق برای چند روزی تحت‌الشعاع قرار گرفت و هم بویینگ از ورشکستگی نجات یافت.»
ادامه دروغ‌گویی پس از افشای دلیل سقوط
علی‌رغم تکذیب‌های پی در پی مقام‌ها و رسانه‌های رسمی در ایران، سرانجام روز ۲۱ دی، ستاد کل نیروهای مسلح ایران با صدور بیانیه‌ای اعتراف کرد که عامل سقوط بویینگ ۷۳۷ اوکراینی، موشک شلیک شده از پدافند ضدهوایی سپاه بوده است.
ستاد کل شلیک موشک را نتیجه «خطای انسانی غیرعمدی» معرفی کرد و قول داد بی‌درنگ مقصر آن را به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی کند تا با خطاهای رخ داده، برخورد قانونی شود.»
با وجود این، حتی در متن این بیانیه هم ادعاهایی وجود داشت که صحت آن‌ها در معرض تردید جدی بود؛ مثلا بیانیه در توجیه شلیک موشک به سمت هواپیمای اوکراینی ادعا می‌کرد: «پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی حرکت نموده و در هنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیک‌شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار گرفت.»
این در حالی که است که تصاویر و نقشه‌های وبسایت «فلایت رادار ۲۴» که مسیرهای حرکت پروازهای مختلف را در جهان ثبت می‌کند، به وضوح نشان می‌دادند پرواز شماره ۷۵۲ بدون چرخش یا خارج شدن از مسیر عادی بوده و در مسیر همیشگی پروازهای فرودگاه قرار داشته است.
ساعاتی پس از انتشار اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان هواپیمایی کشوری هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به اطلاعات رادار تقرب فرودگاه مهرآباد، تاکنون هیچ‌گونه انحراف پروازی از سوی هواپیمای سانحه دیده به اثبات نرسیده است.»
بیانیه تاکید داشت: «متأسفانه علی‌رغم پی‌گیری‌های متعدد و مکرر سازمان هواپیمایی کشوری، تا زمان صدور اطلاعیه ستادکل نیروهای مسلح، هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی در خصوص موضوع اصابت موشک سامانه‌های پدافند به هواپیمای مسافربری کشور اوکراین به این سازمان صورت نپذیرفته است.»
در همان روز، «امیرعلی حاجی‌زاده»، فرمانده نیروی هوا فضا سپاه ادعای جداگانه‌ای را در مورد لحظه شلیک موشک به هواپیما مطرح کرد که اعتبار آن، به سرعت زیر سوال رفت. حاجی‌زاده گفت اپراتور موشک زمین به هوا، هواپیمای مسافربری را موشک «کروز» تشخیص داده و تلاش کرده است با فرمانده خود تماس بگیرد: «ظاهراً سیستم ارتباطی‌اش با اختلال روبه‌رو بوده است و نمی‌تواند تماس بگیرد که شاید به دلیل شلوغ بودن شبکه یا جمینگ [اختلال جنگ الکترونیک] بوده که در نهایت او ۱۰ ثانیه فرصت داشته است تصمیم بگیرد.»
این در حالی است که مجله تخصصی «فوربز» ۲۲ دی گفت‌وگویی را با «کارلو کوپ»، یکی از بنیان‌گذاران «اندیشکده قدرت هوایی استرالیا» به چاپ رساند که با اشاره به مشخصات فنی موشک روسی «تور ام ۱» (که هواپیمای اوکراینی را ساقط کرده بود)، تاکید می‌کرد: «حداکثر برد موشک‌های این سیستم پدافندی، هفت و نیم مایل است و اگر هواپیما در رادار آن دیده شده باشد، اپراتورها یک دقیقه و ۵۳ ثانیه فرصت تصمیم‌گیری داشته‌اند. در صورتی که از روی سامانه پدافندی عبور کرده باشد، سربازان باید سه دقیقه و ۳۹ ثانیه فرصت می‌داشتند.»
ادعای دیگر فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مورد تاثیر احتمالی جنگ الکترونیک (امریکا) بر شلیک موشک را نیز مسوولان نظامی ایران در جلسه ۳۰ دی خود با «کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی» مجلس شورای اسلامی رد کردند.
در پایان این جلسه که با حضور رییس کمیته ویژه بررسی ستاد کل نیروهای مسلح، نماینده سازمان هوافضای سپاه، جانشین فرمانده کل ارتش، رییس هواپیمایی کشوری و مدیر فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تشکیل شد، «مجتبی ذوالنوری»، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس خبر داد: «ابهام در خصوص احتمال جنگ الکترونیک و هجوم سایبری در این حادثه به عنوان یکی از مباحث مطرح شد... اما فعلاً این موضوع اثبات نشده است.»
واقعیت دیگری که در اظهارات فرمانده نیروی هوافضا یا سایر فرماندهان پنهان ماند، این واقعیت بود که هواپیمای اوکراینی بر اثر شلیک دو موشک پیاپی سقوط کرده بود.
روز ۲۴ دی، سایت روزنامه نیویورک تایمز ویدیوی تازه‌ای را نشان داد که به وضوح، از شلیک دو موشک به هواپیما به فاصله ۲۳ ثانیه از هم‌دیگر حکایت داشت. این ویدیو، با روایت امیرعلی حاجی‌زاده مبنی بر این که اپراتور موشک با تصمیمی لحظه‌ای، تنها یک موشک را به سمت هواپیمای اوکراینی شلیک کرده است، مغایرت داشت.
مطالب مرتبط:
دروغ‌های حکومتیِ پایان ۱۳۹۸ (بخش سوم)؛ نیوزویک فتوشاپی با خبر کشته شدن ۲۷۰ آمریکایی
دروغ‌های حکومتی پایان ۱۳۹۸ (بخش دوم): «۸۵ درصد کشته‌های آبان از نیروهای امنیتی بودند»
دروغ های حکومتی پایان ۱۳۹۸(بخش اول): «معترضان آبان دنبال کشتار نصف ایران بودند»
اعتراضات آبان؛ گلوله دست راست و کبد بچه ۱۴ ساله من را متلاشی کرد
آبان ۱۳۹۸؛ تک‌تیراندازها در بهبهان با شلیک به گلوی محمد حشم‌دار او را کشتند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر