تاریخ‌سازی علی‌رضا فیروزجا اما نه زیر پرچم ایران

اگر چهارشنبه وارد سایت «چِس ۲۴» (Chess24) می‌شدید، این جمله را در بالای صفحه می‌دیدید: «کمربند ایمنی خود را ببندید. پاپ کورن‌های خود را آماده کنید. امشب همه ما برای یکی از بزرگ‌ترین دوئل‌های شطرنج امسال جهان آماده می‌شویم.»

این استقبالی بود از رویارویی «مگنوس کارلسن»، نابغه ۲۹ ساله نروژی که می‌خواست مقابل «علی‌رضا فیروزجا»، پدیده تاریخ شطرنج جهان قرار بگیرد.

علی‌رضا فیروزجا را می‌توان با نام کوچش از ایران به یاد آورد. از رفتنش دیر زمانی نگذشته است. او نخستین سوپر استاد بزرگ شطرنج تاریخ ایران بود که به دلیل آمیختگی سیاست با ورزش، قید پرچم کشورش را زد و دی‌ماه سال ۱۳۹۸ به فرانسه پناهنده شد. جدایی علی‌رضا از ایران، واکنش‌هایی را به همراه داشت. اما طبیعی هم به نظر می‌رسید که از دست دادن یک نابغه، دردناک باشد.

او متولد خرداد ۱۳۸۲ در بابل بود؛ یعنی امروز فقط ۱۷ سال سن دارد. علی‌رضا ۱۳ سال داشت که موفق شد «احسان قائم‌مقامی»، اولین استاد بزرگ تاریخ شطرنج ایران را شکست دهد. پس‌ از آن، موفقیت‌هایی کسب کرد که سبب تحسین «فیده» (فدراسیون بین‌المللی شطرنج) شد. وقتی به ۱۶ سالگی رسید، عناوینی را پشت سر داشت که تا آن روز هیچ شطرنج‌باز ایرانی کسب نکرده بود. او در دسامبر سال ۲۰۱۹ در صدر رده‌بندی شطرنج‌بازان زیر ۱۶ سال جهان، رده دوم شطرنج‌بازان جوان جهان و در صدر رده‌بندی شطرنج‌بازان ایران قرار گرفت.

زندگی او را یک تصمیم سیاسی عوض کرد. آذر ۱۳۹۸، وزارت ورزش و جوانان ایران به فدراسیون شطرنج دستور داد که جلوی اعزام ملی‌پوش‌های ایران به رقابت‌های جهانی روسیه را بگیرد. دلیل کناره‌گیری «اجباری» شطرنج‌بازهای ایران از رقابت‌های روسیه، مبارزه «امین طباطبایی» و «پرهام مقصودلو» با رقیب اسراییلی در مسابقات بین‌المللی اسپانیا بود. ایران نمی‌خواست در تورنمنتی شرکت کند که رقبای اسراییلی حضور داشتند.

این تورنمنت، مهم‌ترین بخت برای فیروزجا بود که به رده نخست رنکینگ جوانان جهان صعود کند. اما سیاست یا همان دستورالعمل خودسرانه «على‌ اكبر ولايتى»، وزير وقت امور خارجه ایران و مشاور کنونی رهبر جمهوری اسلامی که گفته می‌شود سال ۱۳۶۲ صادر شده بود، همچنان اجازه رویارویی ورزشکاران ایرانی و اسراییلی را نمی‌دهد.

همین باعث شد که علی‌رضا فیروزجا دیگر به ایران برنگردد. او برای تحصیل به فرانسه رفته بود ولی پس از آن که یقین پیدا کرد باید تا آخر عمر از هر تورنمنت و رقابتی دور باشد، از این کشور درخواست پناهندگی کرد.

علی‌رضا از ایران رفت تا امروز پنج‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۳۹۹ ما از دیدن یک نوجوانِ زاده ایران که مقابل حریف نام‌دارش به پیروزی رسیده است، حظ ببریم. اما او شب گذشته با پرچم فرانسه مقابل رقیب نروژی قرار گرفته بود.

حالا می‌توان نام فیروزجا را در مهم‌ترین وب‌سایت‌های تخصصی شطرنج جهان پیدا کرد. اگر امروز به سایت چِس ۲۴ بروید، با این جمله در بالاترین قسمت سایت مواجه خواهید شد: «علی‌رضا فیروزجا ۱۶ ساله با پیروزی مقابل ماگنوس کارلسن، برنده جام حمله رعدآسا و جایزه ۱۴هزار دلاری شد.»

علی‌رضا فیروزجا کسی را شکست داد که از سال ۲۰۰۹ و برای پنج سال پیاپی برنده جایزه معتبر «اسکار شطرنج» شده‌ بود. ماگنوس کارلسن از ۱۲ سالگی به رقابت‌های جهانی شطرنج راه پیدا کرد. نکته جالب این‌جا است که در سه بازی نخست خود مقابل نام‌دارترین و بزرگ‌ترین شطرنج‌بازهای وقت، شکست نخورد. در سال ۲۰۰۹، یعنی وقتی فقط ۱۹ سال سن داشت، به مقام قهرمانی رقابت‌های «بیلتز» جهان رسید؛ یعنی همین مسابقاتی که چهارشنبه شب به صورت آنلاین با علی‌رضا فیروزجا در فینال آن شرکت کرد.

مرور موفقیت‌ها، افتخارات و قهرمانی‌هایش از حوصله خارج است. خلاصه‌اش می‌شود این‌که هرآن‌چه قله در جهان شطرنج بوده را فتح کرده است و هم‌چنان پیشتازی می‌کند. اما اگر می‌خواهید او را کامل‌تر بشناسید، باید به این مورد دقت کنید که ماگنوس کارلسن از سال ۲۰۱۳ قهرمان جهان و از سال ۲۰۱۹ تاکنون بدون استثنا در تمامی روزها و ماه‌ها، نفر اول رنکینگ جهان شطرنج بوده و هست.

پس سایت چِس ۲۴ حق داشت که برای رویارویی قهرمان ۲۹ ساله نروژی با علی‌رضا فیروجا که چندی بعد قرار است جشن تولد ۱۷ سالگی‌ خود را بگیرد، با کلماتی هیجان‌انگیز تبلیغ کند.

برای فهمیدن آن‌چه در پایان مسابقه بر ماگنوس کارلسن گذشته است، می‌توان به این جمله‌اش دقت کرد: «تو همه راه‌های من را بستی. فوق‌العاده بودی.»

این نخستین بار از سال ۲۰۰۹ بود که قهرمان نروژی لب به ستایش یکی از رقبایش باز کرد. «یودیت پولگار»، زن شطرنج‌باز مجارستانی که پیش از این قهرمانی جهان را بارها تجربه کرده بود، پیش از شروع مسابقه با ستایش از هر دو شطرنج‌باز اعتراف کرد که پیش از مسابقه، ماگنوس کارلسن از علی‌رضا فیروزجا ستایش کرده و او را آینده شطرنج جهان نامیده بود.
پولگار گفت: «نابغه ایرانی خودش را به جهان شطرنج تحمیل کرده و حالا بهترین‌های دنیا او را دنبال می‌کنند.»

علی‌رضا فیروزجا و ماگنوس کارلسن ۱۶ دست پیاپی و سرعتی مقابل هم قرار گرفتند. نتیجه‌اش پیروزی پسر نوجوان ایرانی بود. علی‌رضا سه برد با مهره سفید، چهار برد با مهره سیاه و سه تساوی با مهره سفید کسب کرد. کارلسن اما چهار برد با مهره سفید، دو برد با مهره سیاه و سه تساوی با مهره سیاه به دست آورد و شکست خورد.

این پایان ماجرا نیست. هشت شطرنج‌بار برتر جهان قرار است از ۳۰ فروردین تا ۱۴ اردیبهشت‌ ۱۳۹۹ به صورت آنلاین مقابل هم قرار بگیرند. جایزه قهرمان، ۲۵۰ هزار دلار امریکا تعیین شده است. اگر این دو دوباره به فینال رقابت‌ها رسیدند، نباید تعجب کرد. علی‌رضا حالا این شانس را دارد که بدون فشار نهادهای امنیتی، مقابل هر حریفی مبارزه کند.

در ایران هم البته فرصت کافی برای تقدیر از «آرین غلامی»، شطرنج‌باز مشهور سپاه پاسداران وجود خواهد داشت.

مطالب مرتبط:

سعید مولایی، علیرضا فیروزجا و ملیتی که بخاطر اسراییل تغییر می‌کند