مهاجران افغانستانی؛ انتظار برای پایان دوران کرونا و بازگشت به ایران

تماشا در یوتیوب

دانیال دایان

در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، روزانه صدها مهاجر افغانستانی به کشور خود باز می‌گردند. بیشتر آن‌ها از مرز شهر «هرات» به کشور خود بازگشته‌اند و برای همین، کادرهای درمانی در مرز مستقر شده‌اند تا از وضعیت سلامت شهروندان افغانستانی مطمئن شوند.

همین موج بازگشت مهاجران، شهر هرات را به کانون مهمی در شیوع ویروس کرونا تبدیل کرده است. با برگشتن این مهاجران به وطن خود معضل بی‌کاری در این کشور گسترده‌تر می‌شود؛ به ویژه که شیوع این ویروس باعث بی‌کاری‌های بیشتر هم می‌شود. از همین ‌رو، بسیاری از آن‌ها به این فکر هستند که با عبور از این دوران، دوباره برای کار و کسب درآمد، به ایران بازگردند.

«انارگل»، نوجوان افغانستانی هم یکی از همین مهاجران است. او اگرچه غیرقانونی در سفر پرخطر قاچاق به ایران رفته بود اما بعد از شش ماه ماندگاری، شیوع ویروس کرونا باعث شد که به کشورش بازگردد. پدر او کشاورزی می‌کند و در بیشتر فصول سال بی‌کار است. بار تامین معیشت پدر، مادر و پنج برادر و خواهرش برعهده او است. در شش ماهی که انارگل در ایران بود، توانست با کار کردن در کشتارگاه مرغ در منطقه «نظرآباد» کرج، به معیشت خانواده‌اش کمک کند. اما تعطیلی این کشتارگاه، باعث بی‌کاری او شد و شیوع ویروس کرونا، این نوجوان را ناچار به بازگشت کرد.

«ایران‌وایر» با انارگل در مرز «اسلام‌قلعه» استان «هرات» گفت‌وگو کرد. او پس از عبور از این مرز، توسط پزشکان افغانستانی مورد معاینه قرار گرفت و پس از آن ‌که دمای بدنش عادی گزارش شد، برگه‌ای به او دادند که در صورت بروز علایم بیماری، با پزشکان در تماس باشد.
انارگل می‌گوید با پایان شیوع ویروس کرونا در ایران، باز هم به این کشور باز خواهد گشت تا بتواند کار کند. او امیدی به یافتن کار در افغانستان ندارد. اما تصمیم دارد که این‌بار با گرفتن گذرنامه، قانونی به ایران برود. خاطرات سفر قاچاقی به این کشور، هنوز او را همراهی می‌کنند.

معمولا شهروندان افغانستانی برای سفر غیرقانونی به ایران، به استان «نیمروز» در جنوب غربی افغانستان می‌روند و اگر قاچاق‌بری هم نشناسند، می‌توانند در این منطقه آشنایی پیدا کنند. آن‌ها از این استان به کشور پاکستان منتقل می‌شوند؛ آن‌هم در خودروهایی که گاه بیش از ۲۵ انسان به شکل غیرانسانی کنار هم جای می‌گیرند.

حضور قاچاق‌چی‌های انسان در استان نیمروز، امری عادی است و حکومت افغانستان هم از آن مطلع. اما این تجارت هم‌چنان ادامه دارد. انارگل می‌گوید قاچاق‌بران در سطح شهر در آزادی کامل می‌گردند.

انارگل روایت سفر قاچاقی خود را چنین آغاز می‌کند:‌ «از هرات به نیمروز و بعد به شهر زرنج رفتیم. قاچاق‌بر من را به همراه ۲۰ نفر دیگر به خانه‌ای منتقل کرد. یک روز آن‌جا بودیم و بعد با ماشین تویوتا به سمت پاکستان به راه افتادیم. ماشین کم بود. باید مسیری را پیاده می‌رفتیم و از صبح تا شب پیاده‌روی می‌کردیم. در راه کوهستانی، هوا سرد است و آب نیست. گرسنه و تشنه می‌ماندیم. یک شب و دو روز در خاک پاکستان پیاده‌روی کردیم تا به ایران رسیدیم.»

او برای این سفر، مبلغ یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به قاچاق‌بر پرداخته بود.

آن‌ها در میانه راه، با دو جنازه مواجه می‌شوند: «دو جوان افغانستانی را دیدم که در راه مرده بودند. در کوه و دشت، آب و غذا نیست. شاید از گرسنگی جان خود را از دست داده بودند. قاچاق‌بر مرده‌ها را در دشت‌‌ رها کرده بود. صحنه دیدن جنازه آن دو افغانستانی هنوز هم من را همراهی می‌کند. ما از کنار آن‌ها عبور کردیم و بدون توجه، باید به مسیر خود ادامه می‌دادیم. اگر مجبور نبودم، هیچ‌وقت برای کارگری به ایران نمی‌رفتم. سفر قاچاقی خطرهای بسیاری دارد و حتی ممکن است کشته شویم. اما ناچاریم برای رسیدن به ایران، سختی‌های زیادی تحمل کنیم.»

با وجودی که مهاجران افغانستانی در گروه‌های پرشمار به افغانستان بازمی‌گردند اما به قدری نرخ فقر و بی‌کاری در این کشور بالا است که برای خانواده‌های بسیاری، مهاجرت دوباره تنها راه‌حل دوام آوردن و تامین معیشت است. آن‌ها با به خطر انداختن زندگی خود، برای کارگری مهاجرت می‌کنند و از حداقل حقوق انسانی خود بی‌بهره می‌مانند. این در حالی است که آن‌ها به سلامت از مرزها بگذرند. اما آمار مشخصی از مرگ و میر مهاجران در مرزها نیست. بسیاری از مهاجران گفته‌اند که در دشت‌های پاکستان با جنازه‌های مهاجران دیگر برخورد کرده‌اند.

به نظر می‌رسد تا وقتی افغانستان درگیر جنگ است، ناامنی وجود دارد و بحران اقتصادی هم‌چنان پابرجا است؛ عواملی که باعث موج گسترده مهاجرت شهروندان این کشور به کشورهای دیگر، به ویژه ایران می‌شوند که هم‌رمز با افغانستان است.
در حال حاضر افغانستانی‌ها بزرگ‌ترین جمعیت مهاجران را به سوی ایران، ترکیه و بعد اروپا شامل می‌شوند. هرچند ممکن است در این مسیر جان ببازند یا حتی بعد از رسیدن به مقصد، به کشورشان بازگردانده شوند.
در حال حاضر اما شیوع ویروس کرونا باعث شده است که بسیاری از آن‌ها خودخواسته یا به اصرار خانواده‌ها به کشور خود برگردند. ولی به نظر نمی‌رسد که این مساله پایانی بر مهاجرت آن‌ها باشد. حتی با تغییرات مناسبات اقتصادی، چه در افغانستان و چه در کشورهای دیگر، ممکن است در آینده با موج مهاجرتی چه بسا بزرگ‌تر از قبل مواجه باشیم.

مطالب مرتبط:

کرونا؛ سفر به ایران؛ قمار با جان برای افغانستانی‌ها

بازگشت به افغانستان از ترس ویروس کرونا

معضلات بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران در اثر شیوع ویروس کرونا

تصمیمات چندگانه بیمارستان‌های ایران برای مداوای مهاجران افغانستانی

بحران کرونا  و خروج ده‌ها هزار افغانستانی از ایران

هرات؛ خط مقدم مبارزه با کرونا در اثر بازگشت مهاجران افغانستانی