دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار
۱۳ اردیبهشت۱۳۹۹ بود که رسانه‌های داخلی افغانستان خبر دادند تعدادی مهاجر از شهروندان این کشور که قصد عبور غیرقانونی از مرز ایران داشتند، توسط مرزبانان ایرانی بازداشت، شکنجه و مجبور به پریدن در رودخانه «هریرود» شدند.
این واقعه چندین کشته بر جای گذاشت و روابط میان دو کشور را تحت تاثیر خود قرار داد. «ایران‌وایر» در تلاش است تا هویت کشته‌ها را ضمن روایت زندگی آن‌ها منتشر کند. آن‌چه می‌خوانید، گفته‌های خانواده‌های چند تن از کشته شده‌های این واقعه است.
****
««عیدی محمد» تازه ازدواج کرده بود و تنها هشت ماه از دامادی او می‌گذشت. زندگی مشقت‌باری در انتظار همسر او خواهد بود. او و برادرش با هم بودند. «جلیل احمد» هم کشته شد. آن‌ها در اصفهان ایران کارگری می‌کردند و بعد از شیوع ویروس کرونا، با اصرار خانواده‌هایشان به افغانستان بازگشتند. اما بی‌کاری و فقر باعث شد که باز هم برای کار به ایران بروند بدون آن که بدانند قرار است کشته شوند. مادرشان در وضعیت بد روحی است و روزانه چندین مرتبه دچار حمله‌های عصبی می‌شود.»
این‌ها گفته‌های «نصرالله عمری»، دایی این دو شهروند افغانستانی است که در واقعه هریرود جان خود را از دست دادند. عیدی محمد ۲۱ سال داشت و جلیل احمد ۱۶ ساله بود. هر دو آن‌ها برای کمک به امرار معاش خانواده‌هایشان در اصفهان کارگر ساختمانی بودند. به غیر از این دو نفر، خانواده نصرالله عمری از دست داده دیگری هم دارد؛ پسری ۱۹ ساله به نام «ادریس» که او هم در میان کشته شده‌های واقعه هریرود بود.
بنا به گفته‌های نصرالله عمری که عموی ادریس می‌شود، این جوان برای تامین هزینه ازدواجش می‌خواست در ایران کارگری کند تا پولی به دست آورد و داماد شود اما نامزد او که در ایران زندگی می‌کند، حالا به جای رخت عروسی، سیاه به تن کرده است.
نصرالله عمری می‌گوید دو خواهرزاده و برادرزاده‌اش در استان «کشک‌رباط سنگی» هرات به فروش لباس مشغول بودند اما کار و بار بر وفق مرادشان پیش نمی‌رفت و به همین خاطر تصمیم گرفتند دوباره به ایران بروند.
در افغانستان برگزاری مراسم ازدواج هزینه‌بر است و حتی در خانواده‌های بی‌بضاعت هم برگزاری این مراسم می‌تواند هزاران دلار امریکا هزینه در بر داشته باشد. بسیاری از جوانان افغانستانی که برای کار به ایران می‌روند، در پی تامین مخارج ازدواج خود هستند ولی ممکن است در این مسیر، جان خود را از دست بدهند.
نصرالله عمری خودش هم بیش از ۱۰ مرتبه به شکل قاچاقی به ایران سفر کرده اما می‌گوید تاکنون با چنین مساله‌ای مواجه نشده است که مرزبانان مهاجری را مجبور به غرق شدن کنند.
او حالا در عزای سه عضو خانواده‌اش سیاه‌پوش است و در روایت‌هایش، مرزبانان ایرانی را متهم به اعمال شکنجه و مرگ می‌کند: «کار مرزبانان ایرانی ظالمانه بود. عزیزان من برای کار به ایران رفته بودند. صاحب کارهای آن‌ها تماس گرفته بودند که کرونا کم شده است و به سر کار برگردند. اگر ایران کشوری اسلامی بود، این کار را نمی‌کرد. مرزبانان ایرانی آن‌ها را مجبور کردند که خود را به دریا [رودخانه] بیاندازند.»
رودخانه هریرود در مرز میان افغانستان، ایران و ترکمنستان است و سد «دوستی»، ساخته ایران و ترکمنستان روی آن بنا شده است.
پیش‌تر برخی از شاهدان عینی به «ایران‌وایر» گفته بودند که خود آن‌ها نیز توسط مرزبانان ایرانی مورد شکنجه و ضرب و شتم قرار گرفته و زیر فشار و شکنجه ناچار شده‌اند به داخل رودخانه بپرند. اجساد پنج تن از غرق‌شدگان به استان «فاریاب» در شمال غرب افغانستان منتقل شده است.
«عبدالرزاق کاکر»، یکی از مسوولان محلی این استان به «ایران‌وایر» گفت این مهاجران، نان‌آورهای خانواده خود بودند و وضعیت بد اقتصادی، آن‌ها را ناچار به مهاجرت کرده بود. فقر فزاینده در این کشور، بسیاری از شهروندان افغانستانی را به سوی مهاجرت غیرقانونی به ایران سوق می‌دهد.
حالا بعد از این واقعه، «حمید طهماسبی»، رییس هیات حقیقت‌یاب افغانستان به «ایران‌وایر» گفت: «این مهاجران در گروهی ۴۶ نفری برای کار به ایران رفته بودند. ۱۹ تن از آن‌ها از رودخانه نجات پیدا کرده‌اند و تاکنون ۱۱ جسد هم مفقود شده است.»
او هم‌چنین افزود رویدادی مشابه واقعه هریرود پیش‌تر هم اتفاق افتاده است.
حکومت افغانستان پس از این واقعه، هیاتی حقیقت‌یاب برای بررسی ابعاد آن تشکیل داده است.
وکیل «احمد کرخی»، عضو شورای ولایتی استان هرات و یکی از اعضای هیات حقیقت‌یاب است. او که با دیگر مقام‌های محلی هرات به منطقه «ذوالفقار»، یعنی محل این واقعه رفته است، به «ایران‌وایر» توضیح داد که این مهاجران برای کار به ایران می‌رفتند: «نخست توسط مرزبانان مورد لت و کوب [ضرب و شتم] قرار می‌گیرند. حتی مرزبانان ایرانی آن‌ها را روی آسفالت خوابانده و از روی بدن‌شان عبور کرده‌اند. جمهوری اسلامی باید بر عمل‌کرد مرزبانان خود نظارت داشته باشد که رویداد‌های این‌چنینی رخ ندهد. عاملان شکنجه، لت و کوب و غرق کردن کارجویان افغانستانی باید محاکمه شوند.»
تاکنون مقامات جمهوری اسلامی اقدام مرزبانان ایرانی علیه مهاجران افغانستانی را رد کرده‌اند.
در این مدت، شماری از شهروندان افغانستانی در کابل مقابل سفارت ایران و کنسول‌گری این کشور در استان هرات تجمع اعتراضی برگزار کرده‌اند. به عقیده آن‌ها، مرزبانان ایرانی به «نقض قوانین حقوق بشری» و «جنایت» متهم هستند.
«آرش بشیریار»، یکی از این معترضان است که در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید دارد جمهوری اسلامی باید به خانواده‌های داغ‌دار غرامت بپردازد: «ما مقابل کنسول‌گری ایران در هرات جمع شدیم تا خواستار تامین عدالت باشیم. مرزبانان ایرانی نباید هم‌وطنان ما را مجبور می‌کردند که خود را به داخل رودخانه پرتاب کنند.»
به نظر می‌رسد که روند مهاجرت غیرقانونی افغانستانی‌ها به ایران تا زمانی‌که فقر و بی‌کاری در کشورشان برقرار باشد، ادامه دارد؛ به ویژه که حالا، در پی شیوع ویروس کرونا، صدور ویزای ایران برای اتباع افغانستانی متوقف شده است. همین مساله باعث شده است که بازار قاچاق انسان هم‌چنان داغ بماند. اگرچه معلوم نیست چند نفر از این مهاجران از مسیر و خشونت‌‌های جاری در آن جان سالم به در ببرند.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
غرق شدن مهاجران افغانستانی در هریرود؛ به کجا باید شکایت کرد؟
افزایش ناامنی پناهجویان ایرانی در پی واقعه هریرود علیه مهاجران افغانستانی در مرز ایران
شاهدان عینی: ماموران مرزی ایران هم‌سفران افغانستانی‌مان را غرق کردند
فعالان مدنی هرات: عاملان قتل مهاجران افغانستانی محاکمه شوند
مهاجران افغانستانی؛ انتظار برای پایان دوران کرونا و بازگشت به ایران
ادبیات سیاسی و رسانه‌ای علیه پناهجویان؛ ادامه آوارگی در مرز
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر