هما هودفر کیست و چرا بازداشت شد؟

«هما هودفر»، استاد بازنشسته دانشکده مردم‌شناسی دانشگاه «کونکوردیا» شهر مونترال کانادا ۱۷ خرداد بازداشت شده است. این خبر را دیروز خانواده اش اعلام کرده اند.

او اوایل اسفند ماه سال گذشته برای دیدار با آن ها به ایران سفر کرده بود. چند روز پس از ورودش به ایران، بازداشت و بازجویی می شود. ۲۱ اسفند سال گذشته قصد داشت از ایران خارج شود ولی دو روز پیش از این اتفاق، ماموران سازمان اطلاعات سپاه پاسداران خانه ای که در آن بوده را مورد تفتیش قرار دادند، کلیه وسایلش، از جمله لپ‌تاپ، مدارک شناسایی، اوراق تحقیق، گوشی تلفن و تعدادی از کتاب‌های او را توقیف کردند و گفتند که ممنوع‌الخروج است. هما هودفر ۲۰ اسفند سال گذشته برای نخستین بار بازداشت می شود.

پس از بازداشت، دادسرای امنیت پس از چندین جلسه بازپرسی، برای هودفر ۱۰۰ میلیون تومان وثیقه تعیین می کند. خانواده اش وثیقه را تامین می کنند و او آزاد می شود. پس از آزادی، سازمان اطلاعات سپاه طی سه ماه گذشته بیش از ۱۰ بار او را احضار و بازجویی کرده است.

۱۲ خرداد طی یک تماس تلفنی از او می خواهند دوشنبه ۱۷ خرداد ماه به دادسرای اوین مراجعه کند. او می رود ولی بازداشت و به زندان اوین منتقل می شود. زندانی شدن هودفر بدون اطلاع و اعلام قبلی انجام شده و به گفته اعضای خانواده‌اش، آن‌ها دسترسی به او ندارند.

هما هودفر که ۶۵ سالگی خود را پشت سر گذاشته، به بیماری اعصاب مبتلا است. او اخیرا سکته مغزی کرده که باعث شده دید وی تحت تاثیر قرار بگیرد. خانواده‌ هودفر با اشاره به این که او به خاطر فشارهایی که در این مدت تحمل کرده، وضعیت جسمی و روحی مناسبی ندارد،‌ اعلام کرده‌اند مسوولیت سلامت این استاد دانشگاه برعهده دستگاه قضایی ایران است.

«کتایون هودفر»، خواهر هما در گفت‌وگو با «ایران‎وایر»، مهم‌ترین مساله را در شرایط فعلی، سلامت جسمانی او می‌داند: «ما الان به شدت نگرانیم. نه خانواده اجازه ملاقات با هما را دارد و نه وکیلش می‌تواند او را ببیند. او قبلا سکته مغزی کرده، تمام اعصاب و عضلات چشمش به خاطر بیماری تحت تاثیر گرفته. سردردهای مزمن دارد و همین الان نمی‌دانیم اگر در ماه رمضان به او آب ندهند، چه می‌شود. هما باید مرتب آب بنوشد.»

با وجود آن‌که به اعضای خانواده هودفر گفته شده با اجازه رسمی می‌توانند با وی ملاقات داشته باشند اما به گفته کتایون، این امر عملی نشده و با وجود گرفتن مجوز، به آن ها گفته اند: «این خانم زندانی امنیتی است.»

در برخی خبرها آمده بود اتهام وی «همکاری با یک دولت خارجی علیه جمهوری اسلامی» عنوان شده است. کتایون هودفر این مساله را تکذیب می‌کند: «هما در بازجویی‌ها گفته است برای تحقیق نیامده و می‌خواسته خانواده‌اش را ببیند. قرار بود با خواهرش به مسافرت بروند. اگر پژوهش‌گری برای تحقیق به ایران می‌رود، باید مجوز داشته باشد و یک سال زمان بگذارد. مگر می‌شود در دو هفته، آن‌هم بدون مجوز، کار تحقیقاتی انجام داد؟»

کتایون هودفر تاکید دارد خواهرش فردی دانشگاهی و آکادمیک است و اصلا سیاسی نیست. او هم چنین یادآور می‌شود: «برای کسی که ۴۰ سال کار آکادمیک کرده، هر اتفاقی درباره زنان می‌تواند جالب باشد اما به این معنا نیست که حتما این فرد برای کار تحقیقاتی به آن محل یا کشور رفته است.»

این اولین بار نیست که هودفر برای پژوهش یا دیدار با خانواده راهی ایران شده است. او بارها به ایران سفر کرده بود و آن‌طور که کتایون می‌گوید: «هما همیشه کسی بوده که به جمهوری اسلامی نگاهی کاملا منفی نداشت و حتی نکات مثبت رژیم را در نظر می‌گرفت. او به عنوان یک مردم‌شناس به مسایل نگاه می‌کرد نه یک کنش‌گر سیاسی.»

«نسرین افضلی»، محقق و کنش‌گر حوزه زنان، شاگرد هما هودفر در دانشگاه کنکوردیا بود. او در گفت‌وگو با «ایران‎وایر»، فعالیت‌ها و دلایل سفر هما هودفر به ایران را چنین برشمرد: «مردم‌شناسی و اتنوگرافی با مشاهده سر و کار دارد و برای تحقیق و پژوهش باید فعالیت میدانی داشت. رفتن به جوامع مختلف برای مطالعه رفتارهای گوناگون امری رایج و بسیار بدیهی برای یک مردم‌شناس است اما حکومت ایران سال‌ها است نه تنها این عرصه را بر پژوهش‌گران داخلی تنگ کرده بلکه تلاش دارد پای محققان، روزنامه‌نگاران و کنش‌گران خارج از ایران را هم از ایران قطع کند. این هدف را هم با بازداشت و آزار آن‌ها و هرکس با این گروه در ارتباط است، به پیش می‌برد.» 

حوزه اصلی تالیف و پژوهش‌های هودفر، وضعیت زنان، به ویژه در کشورهای اسلامی است. او سال‌ها در مصر زندگی و روی جامعه این جغرافیا مطالعه کرده است. اندونزی، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها نیز محور مطالعات او بوده اند. یکی از مهم ترین مطالعات و فعالیت‌های هودفر در خصوص سیاست کنترل جمعیت بوده که طی آن، بهورزان در روستاها به زنان آموزش جلوگیری از بارداری می‌دادند؛ سیاستی که طبق تحقیقات او بسیار موفق بود و تاثیر مهمی روی وضعیت زنان داشت.

بررسی قوانین متفاوت در کشورهای اسلامی، حجاب و مشکلات پناه‎جویان افغانستانی در ایران و دور از دسترس بودن اشتغال برای زنان از جمله سرفصل‌های پژوهش‌ها و تالیفات هما هودفر بوده است. او از جمله همکاران سازمان «زنان و قوانین در جوامع مسلمان» است که ۲۰ سال از فعالیت‌ آن می‌گذرد. این شبکه همبستگی بین‌المللی «برای زنانی که زندگی آن ها به وسیله قوانین و آداب و رسوم برگرفته از اسلام شکل داده و یا اداره شده، اطلاعات تهیه و از آن ها حمایت می کند و برای آن ها فضای مشترک می سازد.»

 خانواده‌ وی از دولت‌های کانادا و ایرلند خواسته‌اند که برای آزادی این استاد دانشگاه تلاش کنند. سخن‌گوی وزارت خارجه کانادا نیز در مقابل گفته است رسیدگی به وضعیت هودفر «اولویت»‌ آن‌ها است.

روابط دیپلماتیک ایران و کانادا از اواخر تابستان ۱۳۹۱ قطع شده و اوایل ماه می سال جاری اولین دور مذاکرات نمایندگان دو کشور در چارچوب روابط دوجانبه در نیویورک برگزار شد. بازداشت یک شهروند کانادایی تبار می تواند گره تازه ای در مسیر عادی سازی روابط ایران و کانادا باشد.