۲۶اسفند۱۳۹۸ در روزهایی که شیوع ویروس کرونا نفس سلامت ایرانیان را به شماره انداخته بود و نبض اقتصاد روزبه‌روز کندتر می‌زد «عبدالناصر همتی»، رییس بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام کرد: «در شورای پول و اعتبار مصوب شده تا اقساط وام‌های افرادی که تسهیلات گرفته و کسب‌وکار آن‌ها آسیب دیده است، بدون اخذ کارمزد یا جریمه سه ماه به تعویق بیافتد.»
او همچنین گفت: «اگر بانک‌ها در این روزها بابت اقساط تسهیلاتی که مشتریانشان از بانک دریافت کرده‌اند برداشتی داشته‌اند باید آن را برگردانند. تا سه ماه هیچ قسطی در رابطه با وام‌های قرض‌الحسنه نباید برداشت شود.»
کمتر از یک ماه بعد در تاریخ ۲۳فروردین۱۳۹۹ سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام کرد به‌منظور حمایت از اقشار مردم، بازنگری در پرداخت اقساط وام‌های قرض‌الحسنه را در دستور کار بانک‌ها در سراسر کشور قرار داده است. بانک مرکزی همچنین اعلام کرد سامانه ثبت شکایت احتمالی وام‌های قرض‌الحسنه را راه‌اندازی کرده و سیستم اتوماتیک برداشت اقساط بانک‌ها اصلاح شده است.
چقدر از وعده‌هایی که با هدف «حمایت از اقشار مردم» در روزهای اوج شیوع کرونا در ایران از سوی مسئولان داده شد، به سرانجام رسید؟
***
خانم مرادی یکی از شهروندانی است که برای پرداخت پول پیش خانه اجاره‌ای خود از بانک «مهر اقتصاد» یک وام قرض‌الحسنه ۳۰ میلیون تومانی دریافت کرده است. او به ایران‌وایر می‌گوید: «بابت دریافت این مبلغ اصل پولمان را بدون سود برای مدت ۵ ماه سپرده گذاشتیم. یک فردی هم که ما خیلی با او رودربایستی داریم بزرگواری کرد و حاضر شد ضمانت ما را بکند. برای همین هم من هرماه حتی چند روز قبل از موعد پرداخت قسط پول را به حساب می‌ریختم مبادا برای ضامن مشکلی پیش بیاید تا اینکه دولت وعده داد که قسط اسفند و فروردین را اگر پرداخت نکردید اشکال ندارد و سیستم برداشت اتوماتیک هم اصلاح شده است.»
او می‌گوید با توجه به تعطیلی کسب‌وکارها و وضعیت نابسامان درآمد در روزهای شیوع کرونا این نقطه روشنی برای ما بود: «خیلی خوشحال بودیم چون گفته بودند این دو قسط را به انتهای اقساط اضافه می‌کنند یعنی اگر مثلا قرار بود ما بهمن‌ماه امسال اقساطمان تمام شود فروردین سال بعد تمام می‌شود اما زهی خیال باطل.»
خانم مرادی می‌گوید چند روز بعد از گذشتن از زمان سررسید قسط فروردین از اجراییات بانک مهر اقتصاد با همسرش تماس می‌گیرند و به او می‌گویند معوقاتشون پرداخت نشده است: «به همسرم گفتند دو ماه معوقه دارید و ما نامه زده‌ایم اجراییات که این مبلغ را از حساب ضامن شما کسر کنند. ما ساکن رشت هستیم و وام را از یک شعبه بانک در تهران گرفته بودیم. شما نمی‌دانید من با چه استرسی توانسته‌ام خواهرم را راهی بانک کنم. او را وارد کردند با وکالت‌نامه‌ای که از ما داشت تعهد کتبی بدهد که بعدازاین حتی یک ساعت هم اقساط ما نباید به تعویق بیفتند.»
به گفته خانم مرادی بانک مهر اقتصاد علاوه بر دریافت مبلغ دو قسط معوقه، ۲۰۰ هزار تومان هم به‌عنوان جریمه دیرکرد پرداخت اقساط از آن‌ها اخذ کرده است.
عبدالناصر همتی رییس بانک مرکزی در سخنان خود در اسفندماه گفته بود: «افرادی که وام قرض‌الحسنه دریافت کرده‌اند، عموماً افراد آسیب‌پذیر هستند، بنابراین کل وام‌های قرض‌الحسنه مشمول این موضوع شده است. برخی از بانک‌ها از حساب ضامنین یا خود دریافت‌کنندگان وام برداشت کرده‌اند، اما ما ۲۰ هزار شعبه داریم و بروکراسی اداری باعث کندی حرکت شده است. اگر بانک‌ها برداشتی صورت داده‌اند، باید برگردانند و این تخلف به‌حساب می‌آید و تا سه ماه هیچ قسطی در رابطه با قرض‌الحسنه نباید پرداخت شود.»
براساس این گفته‌ها و اگر مبدا اجرای این دستورالعمل را اسفند ۱۳۹۹ در نظر بگیریم دریافت‌کنندگان وام‌های قرض‌الحسنه تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۹ مجاز بوده‌اند اقساطشان را پرداخت نکنند و بازپرداخت اقساط بانکی را از خرداد ۱۳۹۹ از سر بگیرند.
خانم مرادی می‌گوید: «وقتی به ما زنگ زدند آخر فروردین بود. من خیلی تعجب کردم چون اسفند هم با اینکه این موضوع را شنیده بودم به بانک مراجعه کردم و وقتی اطمینان دادند نیازی نیست قسط را پرداخت کنم برای ماه بعد دیگر مراجعه نکردم. چطور دولت با همه جان و توان و قدرتش از همه رسانه‌ها برای تبلیغ چنین وعده‌ای بهره می‌برد اما به وقت عمل نظارتی بر عملکرد بانک‌ها ندارد. حالا من توانستم این اقساط را پرداخت کنم و ضامنم خبردار نشود کسی که با وعده دولت مبلغ قسط را خرج هزار و یک زخم زندگی‌اش کرده در چنین مهلکه‌ای باید به کجا پناه ببرد؟»
بنا بر خبرهای منتشرشده در رسانه‌های رسمی داخلی طی ۱۰ روز نخست از زمان ابلاغ عدم پرداخت تسهیلات در سه ماه نخست سال ۱۳۹۹ به دلیل متضرر شدن صاحبان کسب‌وکارها مجموعا تعداد ۳۵ هزار و ۴۹۴ فقره شکایت مشتریان در ارتباط با برداشت اقساط تسهیلات قرض‌الحسنه توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری در سامانه ثبت شکایات، ثبت شده بود. به گفته مسئولان بانک مرکزی در برخی از بانک‌ها و موسسات اعتباری، مبالغ برداشت‌شده به مشتریان عودت داده شد و گفته‌شده است که بانک مرکزی به‌منظور راستی‌آزمایی انجام عودت اقساط با مشتریان به‌صورت تصادفی تماس تلفنی برقرار کرده و این موضوع را پیگیری نموده است.
مسئولان بانک مرکزی همچنین گفته‌اند بانک‌ها را مکلف کرده بودند سامانه‌های برداشت اتوماتیک اقساط وام‌های قرض‌الحسنه را در دو ماه فروردین و اردیبهشت اصلاح کنند تا به‌مانند اسفندماه از حساب مشتریان قسطی برداشت نشود. اتفاقی که گویا برای بسیاری از افرادی که تسهیلات قرض‌الحسنه دریافت کرده بودند نیفتاده است.
دادن بسته‌های حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر در روزهای درگیری با کرونا وعده دیگر دولت بود. طبق آنچه در رسانه‌ها منتشر شد، قرار شد ابتدا، ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان وجه نقد به ۳ میلیون خانواری که در پایین‌ترین دهک‌های درآمدی قرار گرفته بودند در چهار مرحله پرداخت شود. این کمک‌ها بلاعوض عنوان شدند.
«سخی» و خانواده‌اش در منطقه «حصیرآباد» اهواز زندگی می‌کنند. در دل کلان‌شهر و نه در حاشیه آن. در محله‌ای با خانه‌های محقر و متروک. جایی که فقر، اعتیاد و بیکاری بیداد می‌کند. سخی ۲۱ ساله است. پدرش بر اثر اوردوز با تزریق هروئین از دنیا رفته و حالا او نان‌آور خانه است. سخی به همراه مادر و سه خواهر و برادرش در خانه‌ای ۳۵ متری زندگی می‌کنند. خانه‌ای که هر لحظه ممکن است بر سرشان آوار شود. سخی می‌گوید: «مدام چشمم به تلفنم بود تا پیامک واریز کمک بلاعوض را ببینم. درس نخوانده‌ام چون کار می‌کردم. از ۹ سالگی. دست‌فروشم. در روزهای کرونا بساطم تعطیل شد. گفتند دولت قرار است کمک کند. اگر شما کمک دولت را دیدی ما هم دیدیم. بعضی روزها نان خالی هم نبود بخوریم. اگر مردم به کمک اهالی حصیرآباد نیایند دولت اصلا ما را نمی‌بیند. ما زیر پونزیم»
دومین بسته حمایتی که دولت وعده داد پرداخت مبلغ یک تا دو میلیون تومان وام قرض‌الحسنه با سود چهاردرصدی به چهار میلیون خانواری بود که کسب‌وکارهای کوچک داشتند. قرار بود این وام به حسابی که یارانه این خانواده‌ها واریز می‌شود واریز و اقساط آن‌هم پس از سه ماه، از همان حساب کسر شود.
با گذشت زمان و افزایش ضرر و زیان ناشی از رکود بازار به دلیل قرنطینه خانگی و اجبار در تعطیلی کسب‌وکارها، دولت در گروه هدف و شرایط ارائه بسته دوم حمایتی تغییراتی داد. قرار شد این وام با سود ۱۲ درصد به همه خانواده‌هایی که مشمول گرفتن رایانه هستند داده شود و طی ۲۴ ماه از آن‌ها باز پس گرفته شود. ۲۷ فروردین‌ماه دولت اعلام کرد ارائه این بسته با تغییراتی همراه شده است. اولا تنها کسانی که از طریق سامانه #۶۳۶۹ و تا پایان فروردین برای دریافت این وام ابراز تمایل کرده باشند این وام را دریافت می‌کنند. بازپرداخت این بسته حمایتی هم در آخرین تغییرات از ۲۴ ماه به ۳۰ ماه تغییر کرد و اقساط آن کوچک‌تر شد.
«افشین» به همراه برادرش کسب‌وکار کوچکی دارند. یک مغازه که محصولات خانگی می‌فروشد. ترشی و شیرینی، سبزی‌های پاک‌کرده و بسته‌بندی‌شده و میوه‌های خشک فصل. او به ایران‌وایر می‌گوید: «ما یک خانواده چهارنفره هستیم. من، برادر، خواهر و مادرم. خانه مال خودمان است اما مغازه را اجاره کرده‌ایم. خیلی قناعت می‌کنیم اما خرج خانه‌مان ماهی حداقل ۴ میلیون تومان است. تنها نکته مثبت این وام این است که بدون دردسرهای وام گرفتن از بانک به مردم داده می‌شود وگرنه مبلغش آن‌قدر کم است که به هیچ کاری نمی‌آید.»
بعد می‌خندد و می‌گوید: «حالا البته دندان‌های اسب پیشکشی را نمی‌شمرند ما که ثبت‌نام کردیم هنوز وام را نگرفتیم. بگذار بگیریم بعد غرش را بزنیم»
مطالب مرتبط:
عدم تدبیر، سیاست دولت در مقابله با کرونا
کرونا و سقوط بی‌سابقه اقتصاد جهان؛ چرا شرایط ایران شکننده‌تر است؟
کرونا چه بر سر اقتصاد ایران می‌آورد؟
نسخه اقتصادی منتخبان مجلس یازدهم در دوران کرونا و پسا‌کرونا
آسیب ویروس کرونا به ۷۰ درصد بنگاه‌های اقتصادی کردستان
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر