تنها یک روز پس از آنکه مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد از لزوم داشتن تجهیزات نوین مانند مرکز مانیتورینگ، بالگرد و دستگاه‌های دمنده کنترل آتش برای حفاظت از جنگل‌ها و مراتع سخن گفت، آتش به جان جنگل‌های این استان افتاد و هشت روز مناطق جنگلی مختلف را خاکستر کرد؛ در همه این روزها صحبت از نبود بالگرد بود و امکانات دیگر.
جمعه دوم خرداد، آتش دیگر دامان مناطق جنگلی گچساران در کهگیلویه و بویراحمد را گرفته بود و «علی خوان»، فرماندار این شهرستان همان روز خبر داده بود که نیروهای مردمی و دولتی برای مهار آتش در سه منطقه تلاش کردند اما وزش باد هر بار آن‌ها را ناکام گذاشت.
آتش دامان بلوط زارها و مراتع گچساران را گرفت و تا پنج روز ادامه پیدا کرد. در این میان مراتع و مناطق جنگلی ارتفاعات دشتستان بوشهر هم دچار آتش‌سوزی شد و دو روز سوخت. بعدازآن نوبت منطقه حفاظت‌شده خائیز در کهگیلویه و بویراحمد رسید؛ جایی که آشیان ده‌ها گونه جانوری و صدها گونه گیاهی است.
بالگرد رسید، اما چقدر دیر
در این سال‌ها با شروع آتش‌سوزی در مناطق کوهستانی، مسئولان محلی بلافاصله از مقام‌های مدیریت بحران و نظامی تقاضای بالگرد می‌کنند تا هم به جابجایی نیروها در مناطق صعب‌العبور کمک کند و هم در ارتفاعات روی آتش آب بپاشد. این بار هم در هر سه آتش‌سوزی مسئولان استان‌های بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد درخواست بالگرد کردند اما یا نرسید، یا دیر رسید و وقتی هم رسید نقص فنی داشت.
روز چهارشنبه، در روز اول آتش‌سوزی ارتفاعات دشتستان، «غلامرضا منتظری»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر گفت که وسعت آتش‌سوزی زیاد است و مهار آن نیازمند استفاده از بالگرد آبپاش است. روز بعد بالگرد پس از مکاتبات و رایزنی فراوان رسید، اما مدیرکل بحران استان بوشهر به ایسنا گفت که این بالگرد به دلیل نقص فنی و بحث سوخت و مشکل بنزین نتوانست کاری انجام دهد و زمانی که رفع نقص صورت گرفت نیز شب فرا رسیده بود و به فرودگاه بوشهر برگشت!
به گفته «جهانگیر دهقانی»، صبح جمعه نیز این بالگرد دوباره دچار مشکل شد و نتوانست حرکت کند.
پیش از آن، در آتش‌سوزی جنگل‌های گچساران هم دو بالگرد هوانیروز ارتش و بالگرد شرکت نفت برای کمک به خاموش کردن آتش به منطقه رفتند، اما چند روز بعدازاینکه آتش مراتع و درختان این منطقه را نابود کرد.
بعد از دشتستان، آتش در منطقه حفاظت‌شده خائیز در کهگیلویه و بویراحمد شعله‌ور شد. سید «اسدالله هاشمی»، مدیرکل محیط‌زیست استان که روز پنجشنبه ۸ خرداد، همزمان با شعله‌ور شدن آتش خواستار کمک مردم به نیروهای محیط‌زیست شد، گفت که درخواست بالگرد آبپاش هم می‌دهد، اما تا امروز شنبه دهم خرداد خبری از بالگرد آبپاش نشد.
این نبود امکانات نه‌تنها خاموش کردن آتش را دشوار می‌کند، بلکه حتی گاهی جان نیروهای امدادرسان و داوطلب را هم با خطر روبرو می‌کند. محمدعلی آروس، معاون فرماندار کهگیلویه روز جمعه با اعلام اینکه آتش‌سوزی در کوه خائیز در وضعیت فوق‌العاده بحرانی قرار گرفته است گفت که برخی نیروها در محاصره آتش قرار گرفته‌اند و با توجه به زبانه کشیدن آتش و نداشتن آب برای نیروها، امکان تلف شدن آن‌ها وجود دارد.
یک روزنامه‌نگار و فعال محیط‌زیست که نخواست نام او اعلام شود درباره نیاز مبرم به بالگرد در این مناطق به ایران‌وایر گفت که این مناطق بسیار صعب‌العبور هستند و با پای پیاده و امکانات محدود نمی‌توان آتش را در ارتفاعات منطقه خاموش کرد.
به گفته او، توافق‌نامه‌ای بین سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان حفاظت محیط‌زیست و نیروهای مسلح وجود دارد که این نیروها در صورت وجود چنین آتش‌سوزی‌هایی، بالگرد اختصاص دهند، اما معمولا عمل به این توافق در بروکراسی بین بخشی فراموش می‌شود و در چنین روزهایی عمل به آن به تاخیر می‌افتد تا وقتی‌که آتش خسارات زیادی به بار می‌آورد.
البته به گفته «علی عباس‌نژاد»، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، پیش‌ازاین وزارت دفاع هلیکوپترهای اطفای حریق را تامین می‌کرد ولی به دلیل آنکه دولت اعتباری برای این کار در اختیار آنان قرار نداده دو سال است که با سازمان جنگل‌ها در این زمینه همکاری نمی‌کنند.
آشیانی که خاکستر شد، دژی که فروریخت
سه منطقه جنگلی در گچساران، خائیز و دشتستان که از حدود ۱۰ روز پیش گرفتار آتش شدند، بخشی از جنگل‌ها مراتع جنوب زاگرس محسوب می‌شوند؛ مناطقی که از چند نظر اهمیت زیست‌محیطی بسیار بالایی برای این بخش از ایران دارند.
«محمد درویش»، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، درباره اهمیت این مناطق به ایران‌وایر گفت که رویشگاه‌های جنگلی زاگرس در جنوب در واقع به‌نوعی مرز بین دو زیست‌بوم هستند؛ مرز بین مناطق خشک و مناطق جنگلی شمال خود.
او توضیح داد: «همیشه پوشش‌های جنگلی در محدوده‌های مرزی که به‌نوعی اکوتون محسوب می‌شوند، آسیب‌پذیرتر هستند. در واقع همان‌طور که اگر یگان‌های مرزی محافظ کشور سقوط کنند کشور دچار گزند می‌شود، محدوده‌های مرزی رویشگاه‌های جنگلی مانند محدوده‌های جنوبی زاگرس، نیز اگر آسیب ببینند ممکن است به‌سرعت تاب‌آوری کل رویشگاه زاگرس به خطر بیفتد.»
به گفته محمد درویش، اهمیت دیگر محدوده‌های جنوبی زاگرس در این است که این مناطق مهم‌ترین منبع تولیدکننده آب در حوزه‌های آبخیز مارون، زهره، خیرآباد و جراحی هستند.
او یکی از عوامل افزایش تنوع زیستی و حفظ آشیان در مناطق دیگر زاگرس را همین محدوده‌های مرزی جنوبی دانست که از دیرباز به دلیل وضعیت اقلیمی خوب به وجود آمدن. منطقه‌ای که اگر اکنون درختان آن از بین برود به دلیل اینکه تغییرات اقلیمی امکان جایگزین شدن آن بسیار کم است.
از میان بخش‌های مختلف جنوب زاگرس که در روزهای اخیر گرفتار آتش شده است، منطقه حفاظت‌شده خائیز ویژگی‌های خاص خود را دارد. این منطقه در شمال بهبهان و نزدیکی دهدشت با بیش از ۳۳ هزار هکتار وسعت صدها گونه گیاهی ازجمله بلوط، بنه، کلخنگ، بادام وحشی، ارژن، آویشن، خوشک، گون، گیاهان دارویی و گونه‌هایی از خانواده گندمیان را در خود جای داده است. گونه‌های جانوری آن‌هم شامل کل و بز، گرگ، کفتار، شغال، روباه، تشی، گراز، کاراکال، پلنگ و پرندگانی ازجمله کبک، تیهو، جغد، بحری و دلیجه است.
مناطق جنوبی زاگرس همچنین عامل بسیار مهم تولید اکسیژن هستند، ظرفیت گرمای ویژه را افزایش می‌دهند، تفاوت دمای شب و روز را کاهش می‌دهند و سرزمین را برای زندگی تاب‌آورتر می‌کنند. ازاین‌رو به گفته آقای درویش همه تلاش مسئولان و مردم باید در این جهت باشد که این محدوده‌ها باید کاملا از گزند آفت، قاچاق چوب، آتش‌سوزی و تغییر کاربری اراضی دور بماند.
بااین‌حال، مناطق جنوبی زاگرس نزدیک ۱۰ روز در آتش سوخت و مرزبانی زیست‌بوم‌های شمالی زاگرس به‌شدت آسیب دید. در روزها، ۳۰۰ هکتار از جنگل‌های گچساران و ۲۰۰ هکتار از مناطق جنگلی خائیز خاکستر شد.
متهمان: از یک تکه شیشه تا دامداران محلی
مناطق جنگلی ایران ازجمله مناطق جنوبی زاگرس هر سال با آغاز فصل خشک دچار آتش‌سوزی می‌شوند؛ آتشی که به گفته محمد درویش هر سال بین ۲۰ تا ۵۰ هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران را از بین می‌برد، آتشی ممکن است هر بار بر اثر عاملی متفاوت شعله‌ور شده باشد.
به گفته مدیرکل محیط‌زیست کهگیلویه و بویراحمد، عامل آتش‌سوزی اخیر در خائیز، اختلاف دو دامدار محلی در این منطقه بود. یک فعال محیط‌زیست هم به‌طورکلی معارضانی چون کشاورزان و دامداران حاضر در این مناطق را یکی از دلایل بروز آتش‌سوزی‌ها دانست.
دلایل دیگر را محمد درویش برشمرد و گفت: «از رها کردن ته سیگار راننده‌ها در طبیعت تا رها کردن شیشه‌های مواد غذایی که می‌تواند در برخورد نور خورشید مثل ذره‌بین عمل کرده و آتش ایجاد کند، یک آتش‌سوزی بزرگ ایجاد می‌کند. از همین رو نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و اقداماتی که این سازمان‌ها در آگاه کردن مردم محلی و مسافران انجام می‌دهند، بسیار اهمیت دارد.»
به گفته او اعضا و داوطلبان تشکل‌های مردم‌نهاد همچنین می‌توانند دیدبانی کنند در زمان آتش‌سوزی آن را به‌سرعت اعلام کنند. اگر آتش در آغاز شعله‌ور شدن شناسایی بشود بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها کاهش پیدا می‌کند. ضمن اینکه اگر دولت تجهیزاتی مثل کوله‌پشتی‌های پاششی، آتش کوب، لباس ضدحریق، دمنده و کفش مناسب بدهد، این نیروهای داوطلب کنار نیروهای رسمی به خاموش کردن آتش کمک کنند.
عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با بیان این نکته یادآوری کرد امکانات حفاظتی دو سازمان جنگل‌ها و مراتع و حفاظت از محیط‌زیست اصلا وضعیت مطلوبی ندارد عملا دستشان خالی است.
به گفته او در چنین مواردی ستاد مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای مسلح باید کمک کنند که این بخش‌ها نیز آن‌قدر دچار بروکراسی می‌شوند که نمی‌توانند به‌موقع وظیفه خود را به‌ویژه در بخش هوابرد انجام بدهند به همین دلیل هم میزان آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ایران به شکل غیرقابل قبولی بالا است.
هرسال ده‌ها هزار هکتار از جنگل‌های ایران در آتش‌سوزی از بین می‌رود و اگر بارندگی بیشتر شود، رویش علف‌ها بیشتر شده و آتش‌سوزی افزایش می‌یابد. به گفته محمد درویش در مناطق جنوبی زاگرس که به دلیل تغییر اقلیم زادآوری جنگل‌ها مختل شده است، احیای جنگل‌های سوخته و آسیب‌دیده تنها در صورتی امکان‌پذیر است که طرح‌های سختگیرانه دولتی مثلا برای ممنوعیت ۱۰ ساله ورود دام به منطقه به اجرا گذاشته شود و منطقه قرق شود تا جنگل بتواند زادآوری داشته باشد.
شاید تنها در آن صورت بتوان تصاویر دردناک پرندگان و سنجاب‌های سوخته، جوجه‌های پناه برده به شکاف صخره‌ها و گله گرازها که از ترس آتش دیوانه‌وار بین دو کوه بالا و پایین می‌کوبید و می‌رفت را از خاطر بیرون کرد.
مطالب مرتبط:
آتش‌سوزی وسیع جنگل‌های خائیز در کهگیلویه و بویراحمد
آتش‌سوزی دوباره جنگل‌های گچساران
تفریغ بودجه ۱۳۹۷؛ بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان خسارت به منابع طبیعی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر