مناطق مورد علاقه مجرمان سایبری در تهران کجاست؟

براساس آمارهایی که از سوی پلیس منتشر شده، جرایم سایبری در ایران به‌خصوص شهر تهران از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ بیش از ۹۰۰ درصد افزایش داشته که بانك‌ها و موسسات پولی و مالی در اولویت و هدف اصلی این مجرمان سایبری است.

افزایش این میزان جرم در فضای مجازی به این معناست كه به ازای هر یك هزار و ۴۰۰ نفر، یك جرم در فضای سایبری در حال رخ دادن است.

براساس اعلام پلیس، بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ به ۱۲۰ هزار فقره پرونده مرتبط با جرایم سایبری رسیدگی شده و بیش از ۷۰ هزار مجرم سایبری دستگیر شده‌اند كه ۷۷ درصد مرد و ۳۳ درصد نیز زن بوده‌اند.

برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های بانكی، مزاحمت‌های اینترنتی، کلاهبرداری‌های رایانه‌ای، هتك حیثیت و نشر اكاذیب و انتشار فیلم‌های خصوصی افراد در شبكه‌های اجتماعی در صدر جرایم سایبری در ایران به‌خصوص شهر تهران هستند.

آمار در زمینه جرایم سایبری در ایران به‌خصوص جرایم مربوط به کلاهبرداری اینترنتی یا سرقت‌های مالی، در این سال‌ها به اندازه کافی از سوی پلیس و سایر نهاد‌های مسئول منتشر شده است، اما تاکنون کمتر تحلیلی درباره این آمار‌ها منتشر شده است.

بررسی تاثیر شاخص جغرافیا، جمعیت، پراکندگی مراکز اقتصادی و تجاری و میزان تراکم نهاد‌های بانکی و پولی بر میزان جرایم سایبری مالی ازجمله شاخص‌های مهم در بروز چنین جرایمی هستند که درباره این عوامل تحقیقات چندانی صورت نگرفته است.

یکی از مهم‌ترین مناطق و شهر‌های مورد علاقه مجرمان اقتصادی در فضای مجازی همین شهر تهران است که از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تجاری ایران نام برده می‌شود.

اما کلاه‌برداران اینترنتی بیشتر در کدام مناطق شهر تهران جا خوش کرده‌اند؟ کدام‌یک از مناطق شهر تهران مرکز تجمع این کلاه‌برداران است و توزیع جمعیتی این دسته از مجرمان اینترنتی در این شهر در چه وضعیتی است؟

شماره بهار سال ۱۳۹۹ فصلنامه «شهر تاب‌آور» دانشگاه «امام حسین» وابسته به سپاه پاسداران در تحقیقی با عنوان «تحلیل فضایی وقوع جرم کلاهبرداری مالی شهروندان در فضای مجازی شهر تهران» پاسخ این پرسش‌ها را داده است.

یافته‌های این تحقیق می‌گوید بزرگ‌ترین جرایم در حوزه فضای مجازی در شهر تهران، مربوط به برداشت‌های مالی غیرمجاز است.

مهم‌ترین نقاط مربوط به این جرایم در شهر تهران نیز مربوط به مناطق مرکزی، شرق و شمال شهر تهران است.

آن‌طور که این تحقیق نشان می‌دهد کمترین توزیع فضایی جرایم مذکور هم در مناطق غرب و جنوب غرب شهر تهران رخ می‌دهد.

پهنه‌بندی جرایم کلاهبرداری مالی در فضای مجازی، در مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران هم نشان می‌دهد بیشترین پهنه‌های این جرایم در مناطق ۷، ۵، ۴ و ۲ صورت می‌گیرد و کمترین جرایم هم در مناطق ۹، ۱۶، ۱۹، ۱۸، ۲۰ و ۲۲ مشاهده شده است.

این تحقیق همچنین نشان می‌دهد بین ۸۰ تا ۱۰۰ درصد تراکم جرم در واحد سطح (مترمربع) مربوط به مناطق ۱۳، ۱۴ و ۴ شهرداری شهر تهران است. منطقه ۵ و بعد مناطق ۶ و ۷ شهرداری شهر تهران هم در این تحقیق به‌عنوان مناطق مستعد و حساس جرایم کلاهبرداری مالی در فضای مجازی معرفی شده‌اند.

تصویر زیر همچنین نشان می‌دهد مابقی مناطق شهرداری شهر تهران از حساسیت کمتری نسبت به وقوع جرایم کلاهبرداری مالی در فضای مجازی برخوردار هستند.

بخش دیگری از این تحقیق می‌گوید بیشترین جرایم کلاهبرداری ابتدا در مناطق ۲، ۴، ۵ و ۷ رخ می‌دهد و سپس مناطق ۱۱ و ۱۲ و ۱۵ محل تمرکز این جرایم هستند.

پهنه‌های خدماتی و بازرگانی به‌خصوص بازار تهران، به‌وضوح با رخداد جرایم کلاهبرداری در فضای مجازی ارتباط مستقیمی دارند.

مناطق ۲، ۴، ۵ و ۷ که بیشترین تمرکز فعالیت‌های تجاری در این مناطق وجود دارد و سپس مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۵ و ۶ و بازار تهران که به‌عنوان قلب فعالیت‌های تجاری و بازرگانی مشهور است به‌عنوان مهم‌ترین مناطق از نظر رخداد جرایم کلاهبرداری در فضای مجازی تعیین شده‌اند.

تراکم جمعیت و جمعیت فعال (به افراد شاغل یا بیکاری گفته می‌شود که توانایی انجام فعالیت اقتصادی را دارند) ازجمله شاخص‌ها و زمینه‌های فراوانی وقوع جرم در فضای مجازی محسوب می‌شود. این تحقیق هم می‌گوید بیشترین تمرکز مجرمان کلاهبرداری ابتدا در مناطق پرجمعیت یعنی ۲، ۴ و ۵ است و سپس در مناطق ۱۵ در قسمت جنوب شرقی تهران و بعد در مناطق مرکزی شهر شامل مناطق ۶، ۷، ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ با جمعیت متوسط مشاهده شده است.

اما در مناطق ۲۲، ۲۱ و ۱۹ که جز کم‌جمعیت‌ترین مناطق شهر تهران محسوب می‌شود، تمرکز فعالیت‌های مجرمانه کلاهبرداری نیز کمتر مشاهده شده است. مناطق شهرداری ۱، ۱۴ و ۸ از نظر تعداد جمعیت در رتبه بعدی قرار گرفته‌اند.

این تحقیق همچنین می‌گوید با توجه به اینکه در منطقه ۶ و سپس مناطق پیرامون ۱۲، ۱۱، ۷، ۳، ۲ بیشترین تعداد بانک‌ها مستقر هستند این مناطق به‌عنوان کانون‌های فعالیت‌های مجرمانه کلاهبرداری محسوب می‌شوند، اما سایر مناطق دیگر، به‌واسطه کم بودن شعب بانک‌ها، کمتر مورد توجه کلاه‌برداران در فضای مجازی است.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد هر فضایی از مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، دارای یک الگوی پراکندگی جرم است.

براساس نتایج این تحقیق، یکی از عوامل بروز کلاهبرداری در فضای مجازی وجود مراکز اقتصادی است، چون گردش مالی و اقتصادی زیادی در این مناطق وجود دارد، مجرمین کلاهبردار این مناطق را به‌عنوان جولانگاه فعالیت‌های خود قلمداد می‌کنند.

تراکم جمعیت و تراکم مراکز اقتصادی هم از مهم‌ترین عوامل مهم فضایی و مکانی بروز چنین جرایمی در فضای مجازی محسوب می‌شوند.

تراکم زیاد جمعیتی-اقتصادی و تمرکز فعالیت‌های تجاری، باعث شده که برخی مناطق شهر تهران، تبدیل به مراکز پرجاذبه برای کلاه‌برداران اینترنتی شود.

گسترش روزافزون فضای سایبری و تسهیلات اینترنتی از قبیل بانکداری الکترونیک و درنتیجه آن افزایش تراکنش‌های مالی، باعث شده وسعت و تعداد کلاهبرداری در این مناطق به‌شدت افزایش یابد.