پس از ناکامی ایالات متحده در تصویب پیش‌قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، «دونالد ترامپ»، رییس‌جمهور این کشور، اعلام کرد که برای جبران این وضعیت، به زودی «اسنپبک» یا سازوکار بازگشت تحریم‌های بین‌المللی را در «شورای امنیت سازمان ملل متحد» علیه جمهوری اسلامی به کار خواهد انداخت.
ایالات متحده پیش از این گفته بود که از تمام راه‌های موجود برای جلوگیری از پایان تحریم تسلیحاتی ایران در روز ۲۷مهر۱۳۹۹ استفاده خواهد کرد.
جمهوری اسلامی، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان که شرکای توافق هسته‌ای برجام هستند، می‌گویند آمریکا از این توافق خارج شده و دیگر اجازه و امکان استفاده از ابزارهای پیش‌بینی‌شده در این توافق، از جمله مکانیسم ماشه، اسنپبک یا سازوکار بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را ندارد.
رسانه‌های آمریکایی ابتدا اعلام کردند ایالات متحده گفته در صدد است به توافق برجام بازگردد تا از بندهای آن استفاده کند، اما این رویکرد با مخالفت کشورهای عضو توافق روبه‌رو شد. آمریکا در حال حاضر می‌گوید بر اساس آن‌چه در قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را تایید کرده، آمده است، آمریکا امکان استفاده از سازوکار بازگشت تحریم‌های بین‌المللی یا اسنپبک را علیه جمهوری اسلامی دارد. اما اسنپبک و این سازوکار چیست؟
اگر هر یک از طرف‌های برجام مدعی باشند که طرف مقابل تعهدات خود را اجرا نکرده است، موضوع را به کمیسیون حل اختلاف که متشکل از نمایندگان دولت‌های عضو توافق است، ارجاع می‌دهد. اگر این کمیسیون موفق به حل اختلاف نشود، موضوع با هدف حل و فصل در سطح وزیران خارجه کشورهای عضو مطرح می‌شود.
در صورتی که وزیران هم موفق به رفع اختلاف نشوند، یک هیات مشورتی سه‌نفره شامل دو طرف اختلاف و یک عضو مستقل برای رفع اختلاف، یک نظریه غیر الزام‌آور صادر می‌کند. در صورتی که اختلاف در این مرحله هم حل نشود، طرف شاکی می‌تواند اجرای همه یا بخشی از تعهداتش را متوقف کند، یا موضوع را به شورای امنیت اطلاع دهد. این روند دست کم ۳۵ روز زمان می‌برد و در صورت توافق همه طرف‌ها، قابل تمدید است.
ایران در اعتراض به خروج آمریکا از برجام و بازگشت همه تحریم‌های ایالات متحده، با استناد به همین بخش از برجام، همه تعهدات عملیاتی خود را متوقف کرده و فقط بخش نظارت «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» را اجرا می‌کند. کشورهای اروپایی طرف برجام هم در اعتراض به اقدام ایران، دی ماه ۱۳۹۸ اعلام کردند که این مکانیسم را فعال می‌کنند، اما قصدی برای ارجاع آن به شورای امنیت ندارد.
آمریکا حتی در زمانی که هنوز عضوی از توافق بود، هرگز به این بخش از برجام استناد نکرد. حالا دولت دونالد ترامپ در حالی که نزدیک به ۲۷ ماه پیش از برجام خارج شده است، بدون طی کردن این بخش از روند حل اختلاف، در صدد است تا با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ که آمریکا را عضوی از توافق برجام می‌خواند، از متعهد نبودن ایران به این توافق، به شورای امنیت شکایت و زمینه بازگشت تحریم‌ها را فراهم کند.
به محض طرح موضوع در شورای امنیت، موضوع باید در دستور کار قرار گیرد و پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها تنظیم و به رای گذاشته شود. علت انتخاب این شیوه در زمان مذاکرات اتمی این بوده است که هیچ کشور دارای حق وتو خصوصا چین و روسیه نتواند به تنهایی مانع بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود.
در این شرایط تنها در صورتی روند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران متوقف می‌شود که هیچ کدام از اعضای دائم شورای امنیت، آن قطعنامه مفروض را وتو نکند و البته پیش‌نویس قطعنامه هم دست کم ۹ رای مثبت بیاورد.
با این حال، هر کدام از اعضای دائم شورای امنیت می‌تواند پیش‌نویس ادامه لغو تحریم‌ها را وتو کند و فقط با یک رای همه تحریم‌های رفع شده شورای امنیت دوباره علیه جمهوری اسلامی از سر گرفته شود. دولت دونالد ترامپ درصدد است که از این روش برای تحریم بین‌المللی مجدد ایران استفاده کند.
اما در صورتی که شورای امنیت پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در این زمینه تنظیم نکند یا نتواند به تصمیم مشخصی برسد، ۳۰ روز پس از تاریخ طرح اختلاف در شورای امنیت، قطعنامه‌های سابق که لغو شده‌بودند به طور خودکار مجددا علیه ایران اعمال خواهند شد. به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی «مکانیزم یا سازوکار ماشه» می‌گویند. نام کل فرایند طی شده در شورای امنیت هم اسنپبک یا سازوکار بازگشت تحریم‌ها است.
در صورتی که اختلاف بین کشورهای عضو برجام قبل از رسیدن به شورای امنیت حل نشود، ادامه لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران فقط با اجماع کامل همه کشورهای عضو دائم شورای امنیت امکان‌پذیر است.
وارد شدن ایالات متحده به این مرحله تلاش برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، در حالی که از دید اعضای برجام، رسما عضو این توافق نیست و اقدام آمریکا را «غیرقانونی» می‌دانند، می‌تواند یک قمار سیاسی برای آمریکا باشد.
«جان بولتون»، مشاور امنیت ملی سابق دولت ترامپ، که یکی از مهم‌ترین بازیگران برای خارج کردن ایالات متحده از برجام بود، در مقاله‌ای گفته است که آمریکا به دلیل خروج از توافق نمی‌تواند اسنپبک را فعال کند و تلاش برای این کار به خطر صدمه خوردن به حق وتو نمی‌ارزد.
«محمدجواد ظریف»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، که از منتقدان همیشگی بولتون بوده است، در توییتی از این مقاله حمایت کرده و برای اولین بار با وی موافقت نشان داده است.
چالشی که شرکای برجام در شورای امنیت به زودی با آن روبه‌رو خواهند شد این است که با چه ابزاری می‌خواهند جلوی اقدامات آمریکا را بگیرند و مانع بازگشت همه تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی شوند.
مطالب مرتبط:
رد قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و ۶۰ روز پر چالش در شورای امنیت
پیش‌نویس تازه قطعنامه امریکا برای تمدید تحریم ایران؛ کوتاه و مختصر
جزییات اختصاصی از پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
پیامد‌های گزارش جدید دبیرکل سازمان ملل؛ از تمدید تحریم تسلیحاتی تا پاسخگویی به عربستان
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر