احضار سفرای ایران در سه کشور اروپا؛ اعتراض به تئوری گروگان‌گیری

در اقدامی کم سابقه از سوی کشورهای اروپایی، سفرای جمهوری اسلامی در بریتانیا، فرانسه و آلمان به وزارت خارجه این کشورها احضار شده‌اند. از سوی دیگر، این کشورها  با نوشتن یادداشتی، به نحوه برخورد جمهوری اسلامی با زندانیان سیاسی، سرکوب‌ها در ایران و گروگان‌گیری شهروندان دوتابعیتی اعتراض کرده‌اند. این اعتراض به چه معنا است؟ آیا تغییری در وضعیت زندانیان دو تابعیتی به وجود می‌آورد؟

***

احضار و تسلیم اعتراض کتبی به سفرا یکی از بالاترین سطوح اعتراضی در روابط دیپلماتیک است. با این که روند نقض حقوق بشر، از جمله نقض حقوق اتباع ایرانی‌الاصل بریتانیا و فرانسه مدت‌ها است ادامه دارد، به نظر می‌رسد که سه کشور اروپایی ادامه مماشات به روش سابق و گفت‌وگوهای غیرعلنی را برای تغییر رفتار جمهوری اسلامی بی‌ثمر تشخیص داده‌اند. احضار سفرا و تسلیم یادداشت اعتراض که محتوای آن تهدید به کاهش روابط تجاری با ایران هم هست، می‌تواند فشاری به حکومت ایران محسوب شود که در ماه‌های اخیر روند نقض حقوق بشر را بی پروا تشدید کرده است.

 سفرای احضار شده باید متن یادداشت اعتراضی را به دولت جمهوری اسلامی تحویل دهند و پاسخ متقابل را به دولت محل ماموریت خود ابلاغ کنند. در صورتی که کشورهای اروپایی مصمم به ادامه فشار خود بر جمهوری اسلامی باشند، بی‌توجهی ایران نسبت به درخواست اروپایی‌ها می‌تواند به احضار مجدد سفرا و حتی اخطار در مراحل بعدی و کاهش سطح روابط منجر شود.

اروپا سابقه کاهش روابط سیاسی و تجاری به دلیل وخامت وضع حقوق بشر در جمهوری اسلامی را در کارنامه خود دارد. اما پس از توافق «برجام»، از بیم عکس‌العمل نظام حاکم بر ایران، به طور بی سابقه‌ای بر موارد متعدد نقض حقوق بشر چشم‌پوشی کرده است.

رسیدن سه یادداشت اعتراض رسمی از سوی قدرت‌های اروپایی در یک روز به تهران، از نظر اعتبار بین‌المللی، برای هیچ دولتی مطلوب محسوب نمی‌شود و نشانه احتمال بروز وخامت در روابط دو طرف در آینده است.

«روزنامه گاردین» چاپ لندن به نسخه‌ای از یادداشت اعتراضی دولت بریتانیا به «حمید بعیدی‌نژاد»، سفیر جمهوری اسلامی دست پیدا کرده که در آن، «بازداشت‌های خودسرانه» لطمه جدی به جایگاه بین‌المللی ایران خوانده و به آزار و اذیت شهروندان دو تابعیتی زندانی در ایران اعتراض شده است.

صبح روز شنبه ۲۲ شهریور ۱۳۹۹، جمهوری اسلامی «نوید افکاری»، نایب‌قهرمان کشتی نوجوانان ایران را که معترض به شرایط معیشتی کشور بود، در پوشش حکم «قصاص»، در ۲۷ سالگی اعدام کرد. «نسرین ستوده»، وکیل دادگستری زندانی که در اعتصاب غذا به سر می‌برد، بدون دسترسی کامل به رسیدگی‌های پزشکی، تحت آزار است. «فریبا عادلخواه»، ایرانی-فرانسوی دانشگاهی به اتهامی ساختگی، به زندان افتاده است و آزادش نمی‌کنند. «نازنین زاغری»، شهروند ایرانی- بریتانیایی که با پابند الکترونیکی در بیرون زندان تحت نظر است، از سوی ماموران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مورد اذیت قرار می‌گیرد. او نزدیک به پنج سال است که پس از سفر به ایران برای دیدار با خانواده‌اش، از سوی ماموران سپاه بازداشت، محاکمه و به پنج سال زندان محکوم شد. در حالی که مطابق قوانین ایران، با طی شدن نیمی از دوران محکومیت پنج ساله، می‌توانست آزاد شود. اما جمهوری اسلامی او را از این حق محروم کرده است و به تازگی با احضارش به دادگاه انقلاب، اتهامات تازه‌ای را به وی تفهیم کرده‌اند که می‌توانند به حکم حبس تازه‌ای علیه این شهروند دو تابعیتی منجر شوند.

«دومینیک راب»، وزیر خارجه بریتانیا ساعاتی پیش از احضار حمید بعیدی‌نژاد، سفیر جمهوری اسلامی به وزارت خارجه گفته بود احتمال بازگرداندن نازنین زاغری به زندان غیرقابل قبول است.

او درباره ارتباط پرونده زاغری با بدهی قدیمی بریتانیا به ایران هم گفته بود که پرداخت این بدهی ارتباطی به پرونده نازنین زاغری ندارد اما موضوع به صورت موازی در جریان است تا بدهی به ایران پرداخت شود. بدهی مربوط به تانک‌های «چیفتن» است که ایران قبل از انقلاب ۱۳۵۷ از بریتانیا خریده بود.

بریتانیا و فرانسه پیش از این بازداشت شهروندان دوتابعیتی و حل مسایل سیاسی خارجی جمهوری اسلامی از این طریق را تقبیح کرده بودند. به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی و پیش از آن‌ها ایالات متحده رسما دوتابعیتی‌های ایرانی را ابزار سیاست خارجی جمهوری اسلامی می‌دانند.
«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پیش از این گفته بود ایران حاضر است در ازای پرداخت بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی بریتانیا به ایران، در دادگاه برای آزادی نازنین زاغری استدلال کند.

بریتانیا بابت پیش‌فروش تانک به ایران در زمان «محمدرضا شاه»، بده‌کار است اما مسایل مختلفی باعث شده‌اند تا در دو دهه اخیر که جمهوری اسلامی در پی پس گرفتن این پول بوده است، مانع ایجاد شود.
در حال حاضر، دو طرف بر سر میزان سود بدهی بریتانیا به ایران اختلاف دارند. دادگاه این اختلاف قرار است به زودی در لندن تشکیل شود اما مقام‌های جمهوری اسلامی با تفهیم اتهام تازه‌ای به نازنین زاغری، سعی دارند از اهرم فشار خود بر بریتانیا استفاده کنند.

ابزار بودن قوه قضاییه و ساختگی بودن اتهامات علیه نازنین زاغری آن‌جا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که دادگاه او در تهران به پس از زمان برگزاری دادگاه اختلاف مالی ایران و بریتانیا موکول شده است. این احتمال کاملا وجود دارد که قوه قضاییه به تناسب آن چه در دادگاه لندن خواهد گذشت، حکم تازه‌ای برای نازنین زاغری صادر کند.

تعداد بازداشت افراد دوتابعیتی در ایران و ایجاد حساسیت مصنوعی روی این افراد با هدف حل و فصل مشکلات متعدد دوجانبه جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها، به اوج خود در این سال‌ها رسیده و عملا آن را به دکترین ایران با گروگان‌گیری از افراد دوتابعیتی بدل کرده است. وزیر خارجه بریتانیا و رییس جمهوری امریکا این روش را گروگان‌گیری از سوی ایران خوانده‌اند.

هرچند احتمالا شهروندان دوتابعیتی ایرانی چینی یا ایرانی روسی زیادی وجود ندارد اما جمهوری اسلامی هرگز به بازداشت اتباع این کشورها که به حمایت سیاسی آن‌ها نیاز حیاتی دارد، دست نمی‌زند.

 در سال‌های اخیر که بازداشت شهروندان ایرانی با تابعیت مضاعف غربی به رویه مرسوم جمهوری اسلامی بدل شده، هرگز گزارشی از دستگیری احتمالی شهروندان روسیه یا چین منتشر نشده است. «ژیو وانگ» تنها چینی تباری بود که به اتهام «جاسوسی» در تهران دستگیر شد. پس از دستگیری وانگ، فوری مشخص شد که تابعیت اصلی او امریکایی است و در ایالات متحده زندگی می‌کند. او سرانجام  در آذر ۱۳۹۸، با «مسعود سلیمانی»، پژوهش‌گر ایرانی سلول‌های بنیادی که به جرم دور زدن تحریم‌ها در امریکا بازداشت بود، معاوضه شد.

با این همه، بازداشت افراد ایرانی با تابعیت غربی هدف اصلی جمهوری اسلامی بوده است. تا جایی که بازداشت دوتابعیتی‌ها برای جمهوری اسلامی ممکن بوده، ایران سراغ دستگیری با اتهامات ساختگی از میان شهروندان تک تابعیتی غربی نرفته است.

ایران جزو معدود کشورهایی در جهان است که برای حل مسایل خارجی خود، اتباع و شهروندانش را که تابعیت دیگری هم دارند، با پرونده‌سازی اتهامات جعلی بازداشت و حقوق بنیادین آن‌ها را در پی حل مشکلات دیپلماتیکش پایمال می‌کند و برای این کار به یک تئوری رسیده است.

احضار هم‌زمان سه سفیر جمهوری اسلامی در پایتخت‌های اروپایی و ارایه اعتراض کتبی به آن‌ها نشان می‌دهد که این روش جمهوری اسلامی برای قدرت‌های جهانی شناخته شده است. اما این موضوع به معنی مانع شدن در برابر ایران نیست. در حال حاضر اروپا نگران اجرای توافق هسته‌ای برجام از سوی ایران است و دست به عملی نخواهد زد تا جمهوری اسلامی اجرای توافق را به آن بهانه کاهش دهد.

اینک در حالی که ایالات متحده فشار بی‌سابقه‌ای به جمهوری اسلامی بر سر برنامه اتمی و سیاست این کشور در منطقه خاورمیانه اعمال کرده و اروپا با هدف حفظ برجام در برابر امریکا ایستاده، جمهوری اسلامی هم با استفاده از این موقعیت، روند نقض حقوق بشر را وسیع‌تر کرده است. در حالی که اروپا نمی‌خواهد با امریکا بر سر برجام همراهی کند و این می‌تواند به روابط اروپا و امریکا آسیب بزند، اتحادیه اروپا از زاویه اعتراض به وضعیت حقوق بشر ایران، با امریکا هم‌سویی نشان می‌دهد. اعتراض به نقض حقوق زندانیان سیاسی  و آزار و اذیت کم‌سابقه شهروندان دوتابعیتی ایران نقطه مشترکی است که اروپا و امریکا پنج سال پس از توافق برجام، در برابر جمهوری اسلامی به آن رسیده‌اند.

تا زمانی که ایران به بازداشت دوتابعیتی‌ها دست می‌زند و از این راه بدون اعتراض و سخت‌گیری کشورهای اروپایی و امریکایی به نیات خود دست پیدا می‌کند، تئوری گروگان‌گیری کارایی دارد و جمهوری اسلامی هم به آن ادامه خواهد داد.

مطالب مرتبط:

آمریکا می‌گوید تحریم‌های سازمان ملل احیا می‌شود؛ اروپا می‌گوید نه

بیانیه غیرمنتظره اتحادیه اروپا؛ حفظ برجام با چشمان بسته

چرا امریکا از وتوی احتمالی تمدید تحریم ایران ناخشنود نیست؟

سه‌ونیم شب به وقت تهران؛ تحریم‌های ایران چه زمانی باز می‌گردند؟

طراح مکانیسم ماشه شورای امنیت علیه ایران، لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود

سازوکار «اسنپ‌‌بک» چگونه می‌تواند ماشه را به روی برجام بچکاند؟

بازگشت همه تحریم‌های شورای امنیت یعنی چه و با ایران چه خواهد کرد؟