«حسن روحانی»، رییس‌جمهور ایران، روز شنبه ۱۲مهر۱۳۹۹، در جلسه «ستاد ملی مقابله با کرونا»، با مقایسه وضعیت اقتصادی ایران و آلمان پس از شیوع ویروس کرونا، مدعی شد: «عملکرد اقتصادی ایران، در دوره شیوع کرونا از آلمان بهتر بوده است.»
او در تشریح دیدگاه خود گفت: «در جلسه امروز گفته شد که آمار وضع اقتصادی آلمان که از طریق مسئولین آن‌جا اعلام شده، گویای آن است که اقتصاد آن‌ها امسال منهای ۵.۲ درصد کوچک می‌شود و رشد اقتصادی آن‌ها منفی است. نگاه کنید یک کشور پیشرفته با همه امکاناتی که دارد، نه تحریمی، نه مشکلی هست، الآن در این شرایط قرار دارند، اما حتما اقتصاد ایران شرایط بهتری از این آمار خواهد داشت. حتی امیدواریم که نرخ رشد اقتصادی ایران بدون نفت و یا حتی با نفت، تا پایان سال احتمالا یا مثبت شود یا اگر هم منفی شود، خیلی پایین‌تر از این رقم‌هایی باشد که این روزها برای اقتصاد آلمان اعلام شده است.»
روحانی این تفاوت را ناشی از کار بسیار عظیم و بزرگی دانست که در همه بخش‌های اقتصادی در تولید و تامین نیازمندی‌های کشور و همچنین در بخش خدمات انجام گرفته است.
آنچه حسن روحانی می گوید
تاکید حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران، مبنی بر این که «حتما اقتصاد ایران شرایط بهتری از آلمان دارد»، بدون تردید به منزله قوی‌تر بودن اقتصاد ایران یا بهتر بودن وضع اقتصادی مردم ایران به نسبت مردم آلمان نیست. چرا که اساسا مقایسه اقتصاد ایران و آلمان، آن هم در روزهایی که مردم ایران یکی از بی‌ثبات‌ترین اقتصادها و بدترین وضعیت معیشتی را تجربه می‌کنند، کاری عبث و خنده‌دار است. بنابراین، ما هم در این گزارش در پی مقایسه اقتصاد ایران و آلمان نیستیم. حسن روحانی با طرح این ادعا، اما بر دو نکته تکیه دارد که محور این گزارش خواهند بود:
۱- کوچک شدن ۵.۲ درصدی اقتصاد کشور آلمان در پی شیوع ویروس کرونا
۲- کم بودن قدرت «تاب‌آوری» اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته، از جمله آلمان، در شرایط بحرانی
اقتصاد آلمان و ایران چه میزان بر اثر شیوع ویروس کرونا کوچک شدند؟ میزان تاب‌آوری اقتصاد آلمان و ایران در شرایط بحرانی از جمله بحران ویروس کرونا، چه تفاوتی دارد؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
۱- ویروس کرونا و کوچک شدن اقتصاد آلمان و ایران
کوچک شدن اقتصاد به معنای رشد منفی اقتصادی و کاهش تولید ناخالص داخلی است. بنابراین، در بررسی تغییرات حجم اقتصادی کشورها در سال ۲۰۲۰ به میزان رشد اقتصادی آن‌ها می‌پردازیم.
«صندوق بین‌المللی پول» در آوریل ۲۰۲۰ با انتشار گزارشی، برآورد خود از اقتصاد جهان در دوره شیوع ویروس کرونا را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، کشورهای توسعه‌یافته رشد اقتصادی منفی ۶.۱ را تجربه می‌کنند. آلمان در میان کشورهای توسعه‌یافته رشد اقتصادی منفی ۷ را تجربه می‌کند که کمی بیش از میانگین رشد منفی اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته است. این موسسه، وضعیت اقتصادی کشورهای در حال توسعه را منفی ۱ و رشد اقتصادی کشور چین را منفی ۲.۲ برآورد کرده است.
طبق برآورد صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی آلمان در سال ۲۰۱۹ معادل ۰.۶ بوده که در سال ۲۰۲۰ به منفی ۷ درصد افت کرده است و برآورد می‌شود که در سال ۲۰۲۱ به رشد ۵.۲ بازگردد. برآورد این موسسه در ژانویه ۲۰۲۰ از رشد اقتصادی منفی ۸.۱ در سال ۲۰۲۰ و ارتقا به ۳.۸ در سال ۲۰۲۱ حکایت داشت. در اکتبر ۲۰۱۹ نیز برآورد رشد اقتصادی آلمان در سال ۲۰۲۰ معادل با منفی ۸.۲ و ارتقا رشد اقتصادی به ۳.۸ در سال ۲۰۲۱ بود. گزارش ماه آوریل صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که برآورد رشد اقتصادی آلمان در سال ۲۰۲۰ به بدی آنچه تصور می‌شد، نیست و رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۱ نیز بیشتر از آنچه پیش‌تر پیش‌بینی می‌شد، خواهد بود. جدول زیر ریز برآوردهای صندوق بین‌المللی پول را از رشد اقتصادی آلمان و سایر کشورهای توسعه‌یافته در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نشان می‌دهد:
برای فهم ساده‌تر میزان تاثیر رشد اقتصادی آلمان در زندگی مردم، صندوق بین‌المللی پول در همین گزارش به بررسی میزان تغییرات جی‌دی‌پی (تولید ناخالص داخلی)، میزان تغییر قیمت‌ها برای مصرف‌کننده (نرخ تورم)، درصد تولید ناخالص داخلی و نرخ بی‌کاری پرداخته است. بر اساس این گزارش، جی‌دی‌پی آلمان (یا همان رشد اقتصادی) در سال ۲۰۱۹ معادل ۰.۶ بوده که در سال ۲۰۲۰ به منفی رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۵.۲ ارتقا یابد. اما رشد قیمت‌ها (نرخ تورم) از ۱.۳ در سال ۲۰۱۹ به ۰.۳ در سال ۲۰۲۰ رسیده است و در سال ۲۰۲۱ به ۱.۲ باز می‌گردد. رشد سهم تجارت آلمان از تولید ناخالص داخلی نیز از ۷.۱ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۶.۶ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته است و برآورد می‌شود که در سال ۲۰۲۱ به ۶.۷ درصد برسد. اما نرخ بی‌کاری در کشور آلمان در سال ۲۰۱۹ معادل ۳.۲ درصد بوده که با شیوع ویروس کرونا تنها ۰.۷ درصد رشد داشته و به ۳.۹ رسیده است که برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۳.۵ بازگردد؛ یعنی نرخ بی‌کاری خیلی ناچیز افزایش یافته است.
صندوق بین‌المللی پول در گزارش آوریل ۲۰۲۰ به بررسی وضعیت اقتصادی منطقه خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا نیز پرداخته و وضعیت اقتصادی ایران را خراب‌ترین در کل این منطقه برآورد کرده است. بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، رشد جی‌دی‌پی ایران در سال ۲۰۱۹ معادل منفی ۷.۶ بوده که در سال ۲۰۲۰ به منفی ۶ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۳.۱ برسد. اما رشد قیمت‌ها از ۴۱ در سال ۲۰۱۹ به ۳۴.۲ در سال ۲۰۲۰ رسیده است و در سال ۲۰۲۱ به ۳۳.۵ می‌رسد. رشد سهم تجارت ایران از تولید ناخالص داخلی نیز از منفی ۰.۱ درصد در سال ۲۰۱۹ به منفی ۴.۱ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته و برآورد می‌شود که در سال ۲۰۲۱ به منفی ۳.۴ درصد برسد. اما نرخ بی‌کاری در کشور ایران در سال ۲۰۱۹ معادل ۱۳.۶ درصد بوده که با شیوع ویروس کرونا به ۱۶.۳ درصد رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ باز افزایش یابد و به رقم ۱۶.۷ برسد؛ یعنی بر خلاف آلمان که در دوره شیوع کرونا نرخ تورم در آن کاهش یافته و نرخ بی‌کاری در آن رشد بسیار ناچیزی را تجربه کرده است، در ایران نرخ بی‌کاری حدود ۲۵ درصد افزایش یافته و تجارت ایران به نسبت تولید ناخالص داخلی از منفی ۰.۱ درصد به منفی ۴.۱ درصد رسیده است. البته این گزارش از بهبود ناچیز نرخ تورم خبر می‌دهد، حال آن که از ماه آوریل تا کنون، با جهش ناگهانی قیمت دلار، نرخ تورم نیز به شدت افزایش یافته است که حتما در گزارش‌های بعدی این برآورد اقتصادی اصلاح می‌شود و نشان می‌دهد که نرخ تورم نیز در سال ۲۰۲۰ به نسبت ۲۰۱۹ افزایش یافته است.
مرکز پژوهش‌های «مجلس شورای اسلامی» نیز در اردیبهشت ۱۳۹۹، در گزارشی، با تاکید بر نامعلوم بودن تاثیر شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد ایران و نامشخص بودن وضعیت کنترل ویروس در ماه‌های آینده، با طراحی ۳ سناریو، پیش‌بینی کرده بود که اقتصاد ایران بین ۷.۴ تا ۱۱ درصد کوچکتر می‌شود. در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده است: «نتایج برآوردها نشان داد، در سناریوی اول ستانده كل اقتصاد نزدیک به ۱۱ درصد در سال ۱۳۹۹ كاهش خواهد یافت. همچنین نزدیک به ۶۴۳۱ هزار نفر از شاغلین فعلی از این سناریو متأثر خواهند شد و برای دورهایی بی‌کار خواهند بود. همچنین در سناریوی دوم ستانده كل اقتصاد نزدیک به ۸.۶ درصد كاهش خواهد یافت و نزدیک به ۲۹۵۰ هزار نفر از شاغلین فعلی، برای دوره‌ای به جمعیت بی‌کار افزوده خواهند شد. در سناریوی سوم نیز ستانده كل اقتصاد نزدیک به ۷.۴ درصد كاهش خواهد یافت و نزدیک به ۲۸۷۶ هزار نفر از شاغلین فعلی، برای دوره‌ای به جمعیت بی‌کار افزوده خواهند شد.» مرکز پژوهش‌های مجلس هنوز این گزارش را به‌روز نکرده است؛ گزارشی که می‌تواند بیان‌گر نتایجی وخیم‌تر باشد، چرا که شیوع ویروس کرونا بسیار بیشتر از آنچه برآورد می‌شود، ادامه یافته است.
۲- ویروس کرونا و تاب‌آوری اقتصاد آلمان و ایران
تاب‌آوری اقتصاد، پرسشی است که در مواجهه با بحران معنا می‌یابد؛ یعنی وقتی بحرانی کشوری را درگیر می‌کند، این پرسش مطرح است که اقتصاد این کشور چه‌قدر قدرت تاب‌آوری دارد. شیوع ویروس کرونا، از جمله بحران‌هایی است که محدود به یک کشور یا یک منطقه نیست، بلکه دنیا را متاثر ساخته است. بنابراین، بررسی میزان تاب‌آوری اقتصادی کشورها در مواجهه با چنین بحرانی یک پرسش جهانی است. موسسه جهانی «اف. ام گلوبال» در گزارش ۲۰۲۰ خود از قدرت تاب‌آوری کشورهای جهان، کشور آلمان را با ریسک‌پذیری ۹۷.۵ درصدی، چهارمین قدرت جهان می‌شناسد. برآورد این موسسه نشان می‌دهد که ایران با ریسک‌پذیری ۲۱.۱ در جایگاه ۱۲۵ جهان، کمی بهتر از لبنان، چاد، اتیوپی، ونزوئلا و هاییتی (دارای رتبه ۱۲۶ تا ۱۳۰) و در جایگاهی پایین‌تر از موزامبیک، مالی، نپال و نیکاراگوئه (دارای رتبه ۱۲۱ تا ۱۲۵) قرار دارد.
جدول مقایسه تاب‌آوری ایران و آلمان در سال ۲۰۲۰ (ایران در گروه ۴ و در میان ضعیف‌ترین‌ها و آلمان در گروه ۱ و در میان قوی‌ترین کشورهای جهان قرار دارند):
ضمن این که رتبه کشور آلمان قبل و بعد از شیوع ویروس کرونا، تغییر نکرده و سال ۲۰۱۹ نیز در رتبه ۴ جهان قرار داشته است، تنها درصد ریسک‌پذیری آن از ۹۷.۵ به ۹۶.۹ تنزل یافته است که چندان معنادار نیست؛ حال آن که رتبه ایران پنج پله سقوط کرده است. ایران سال ۲۰۱۹ در جایگاه ۱۲۰ جهان قرار داشت.
جمع‌بندی
ایران‌وایر در این گزارش نه به مقایسه اقتصاد ایران و آلمان (که قابل مقایسه نیستند)، بلکه به بررسی میزان کوچکتر شدن اقتصاد آلمان و ایران و میزان تاب‌آوری آن‌ها در مواجهه با بحران ویروس کرونا پرداخت و به این نتایج دست یافت:
۱- نرخ بی‌کاری در آلمان از ۳.۲ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۳.۹ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود به ۳.۵ در سال ۲۰۲۱ برسد. حال آن که نرخ بی‌کاری در ایران از ۱۳.۶ در سال ۲۰۱۹ به ۱۶.۳ در ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۱۶.۷ درصد برسد.
۲- نرخ تورم در کشور آلمان از ۱.۳ در سال ۲۰۱۹ به ۰.۳ در سال ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۱.۲ برسد. حال آن که در ایران از ۴۱ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۳۴.۲ در سال ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۳۳.۵ برسد. ضمن این که افزایش قیمت دلار در ماه‌های اخیر و چرخیدن حول وحوش ۳۰ هزار تومان، قیمت سایر کالاها را به شدت افزایش داده است که می‌تواند تاثیر خود را طی ماه‌های آینده بر نرخ تورم نشان دهد.
۳- رشد سالانه سهم تجارت از تولید ناخالص داخلی در کشور آلمان از ۷.۱ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۶.۶ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به مثبت ۶.۷ درصد ارتقا یابد. حال آن که رشد سهم تجارت ایران از تولید ناخالص داخلی از منفی ۰.۱ در سال ۲۰۱۹ به منفی ۴.۱ در سال ۲۰۲۰ رسیده است و برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ نیز حول منفی ۳.۴ بچرخد.
۴- رتبه تاب‌آوری آلمان در جهان ۴ و رتبه ایران ۱۲۵است. بنابراین، این دو کشور قابل مقایسه نیستند. ولی نکته این است که رتبه آلمان در سال ۲۰۱۹ نیز ۴ بوده و در پی شیوع ویروس کرونا تنزل رتبه نداشته است، حال آن که رتبه ایران در سال ۲۰۱۹ در جایگاه ۱۲۰ بوده که با پنج رتبه تنزل به رتبه ۱۲۵ رسیده است.
به نظر می‌رسد آنچه حسن روحانی از بیان آن ابا دارد، این است که نه تنها اقتصاد ایران بلکه اقتصاد کل کشورهای در حال توسعه و جهان سوم در مقایسه با اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته، کمتر کوچک شده است. اما دلیل چنین امری، این است که اقتصاد بسیاری از این کشورها وابسته به یک کالا است. حال آن که اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته به نیروی انسانی، تکنولوژی، تجارت جهانی و دادوستدهای بین‌المللی وابسته است که در پی شیوع ویروس کرونا تحت فشار قرار گرفتند. در خصوص کشوری مثل ایران مسئله فراتر از این است؛ چرا که اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ در سراشیبی تند قرار گرفته و چیز زیادی از اقتصادش باقی نمانده بود که تاثیر ویروس کرونا در آن ملموس باشد.
بنابراین، ایران‌وایر به ادعای حسن روحانی مبنی بر این که «عملکرد اقتصادی ایران در دوره شیوع ویروس کرونا از آلمان بهتر بوده»، نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
از حجره فقیرانه قم تا خانه ویلایی ولنجک؛ زندگی حسن روحانی قبل و بعد از انقلاب ۱۳۵۷
راستی‌آزمایی ادعای حسن روحانی؛ آیا مسدود بودن مرزها دلیل افزایش نرخ ارز بوده است؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر