«رافائل گروسی»، مدیر کل «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی»، گفته است ایران در اندازه‌ای بسیار بالاتر از آن‌چه در توافق اتمی برجام متعهد شده بود، به غنی‌سازی اورانیوم ادامه می‌دهد و این مقدار هر ماه بیشتر می‌شود، اما ایران در این مقطع به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده برای تولید جنگ‌افزار یا بمب اتمی ندارد.
گریز هسته‌ای
مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به سوالی درباره این که ایران چه‌قدر زمان تا دستیابی به سلاح هسته‌ای و رسیدن به زمان موسوم به «گریز هسته‌ای» فاصله دارد، گفته است: «در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ما نقطه گریز مطرح نیست. ما به "کمیت قابل توجه"، یعنی حداقل مقدار اورانیوم غنی‌شده یا پلوتونیوم مورد نیاز برای ساخت یک بمب اتمی، نظر داریم. ایران هنوز این مقدار را در اختیار ندارد.»
«زمان گریز هسته‌ای» اصطلاحی بود که عمدتا از سوی ایالات متحده آمریکا رواج پیدا کرد و منظور از آن زمانی بود که جمهوری اسلامی به طور فرضی لازم دارد تا با مواد موجود اتمی خود از زمان تصمیم‌گیری تا ساخت سلاح هسته‌ای پیش رود. یکی از اهداف اصلی توافق هسته‌ای برجام، طولانی کردن زمان نقطه گریز بود.
ایالات متحده می‌گفت با برجام زمان گریز هسته‌ای ایران از سه ماه به نزدیک یک سال افزایش پیدا می‌کند. طولانی شدن زمان گریز هسته‌ای، پنهان نگه داشتن فعالیت نظامی اتمی را سخت‌تر می‌کند. به عبارت دیگر در صورتی که کشوری بخواهد مخفیانه به سوی تولید سلاح اتمی حرکت کند، با وجود بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این دوره هر چه‌قدر طولانی‌تر باشد، کشف آن برای آژانس ممکن‌تر و پنهان کردن آن از سوی کشور متخلف سخت‌تر خواهد بود.
برجام با به صفر رساندن ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی ایران و محدود نگه داشتن اورانیوم غنی‌شده با خلوص پایین که کمتر از ۵ درصد است، امکان احتمالی ساخت فوری سلاح از سوی ایران را دشوار و با وجود بازرسی‌های گسترده آژانس، ضریب احتمالی آن را بسیار کاهش می‌داد.
یک سال پس از خروج آمریکا از این توافق و شدت گرفتن تحریم‌های ایالات متحده، جمهوری اسلامی در طول هشت ماه تعهدات خود در محدود نگه داشتن ذخایر اورانیوم با خلوص پایین را که حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم بود به مرور افزایش داد، به طوری که بر اساس گزارش شهریور ماه مدیرکل آژانس، میزان این ذخایر به ۲ هزار و ۱۰۵ کیلو و ۴۰۰ گرم رسید. هر چند جمهوری اسلامی برای جلوگیری از حساسیت بین‌المللی از تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۲۰ درصد پرهیز کرده است، اما افزایش چشم‌گیر ذخایر اورانیوم با خلوص پایین به معنی کاهش «زمان گریز هسته‌ای» است.
به همین دلیل از مدیرکل آژانس بین‌المللی پرسیده شده که با میزان فعلی ذخایر اورانیوم ایران، زمان گریز هسته‌ای چه‌قدر کاهش یافته، اما او در پاسخ گفته است که برای آژانس «زمان گریز هسته‌ای» معنی ندارد، بلکه بر اساس تعاریف، این «کمیت قابل توجه» است که آژانس آن را در نظر می گیرد. منظور از «کمیت قابل توجه» حداقل مقدار تقریبی مواد هسته‌ای یا پلوتونیومی است که با در اختیار داشتن آن امکان ساخت مواد منفجره اتمی برای به کار بردن در سلاح وجود داشته باشد.
«کمیت قابل توجه» چه‌قدر است؟
«کاظم غریب‌آبادی»، نماینده دائم جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی، گفته است که «اصطلاحاتی نظیر گریز و کیفیت قابل توجه مواد هسته‌ای جایگاهی در اسناد حقوقی آژانس ندارند»، اما بر خلاف گفته وی، اصطلاح «کمیت قابل توجه» در اسناد رسمی آژانس وجود دارد و از آن در گزارش‌های مربوط به پادمان استفاده می‌شود.
«کمیت قابل توجه» درباره اورانیوم غنی‌شده با خلوص پایین و خلوص بالا، پلوتونیوم، اورانیوم طبیعی یا اورانیوم ضعیف‌شده تفاوت دارد. به طور مثال کمیت قابل توجه برای اورانیوم ضعیف‌شده ۲۰ تن است، اما کمیت قابل توجه برای اورانیوم با خلوص پایین، ۷۵ کیلوگرم است. کمیت قابل توجه برای اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا که بین ۲۰ تا ۹۰ درصد غنی شده‌باشد، فقط ۸ کیلوگرم است. زمان گریز هسته‌ای درباره هر کدام از دسته‌بندی‌ها فرق می‌کند. هرچه‌قدر خلوص غنی‌سازی بیشتر باشد، مقدار لازم برای انفجار اتمی و مدت زمان رسیدن به آن کمتر است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال حاضر بیش از ۲۰۰ هزار کیلوگرم «کمیت قابل توجه» اتمی و پلوتونیومی را مطابق قرارداد پادمانی خود در جهان زیر نظر و بازرسی دارد. از این مقدار در حدود ۲ هزار کیلوگرم آن متعلق به ایران است.
تا زمانی که آژانس بر ذخایر اورانیوم کشورها نظارت دارد و مشخص است که این ذخایر به چه ترتیبی نگهداری می‌شوند، حساسیت و نگرانی عمده‌ای در این باره وجود ندارد؛ به شرط این که میزان این ذخایر کمتر از توان بازرسی و نظارت بازرسان آژانس باشد.
در حال حاضر بر خلاف آن‌چه که جمهوری اسلامی می‌گوید مبنی بر این که اجرای بخش‌های عمده توافق برجام را کنار گذاشته است، این توافق و به خصوص بخش‌های نظارتی آن را رعایت می‌کند. به دلیل بی‌اعتمادی درازمدت به فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی که ریشه در فعالیت‌های پنهان دهه‌های پیشین دارد، نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت هسته‌ای ایران، یکی از سخت‌گیرانه‌ترین نظارت‌ها در نوع خود است. نصب دوربین‌های آنلاین نظارتی و بازرسی‌های سرزده کارشناسان آژانس، بخشی از تعهداتی‌ست که ایران پس از برجام پذیرفته و به آن‌ها عمل می‌کند.
به همین دلایل است که علی‌رغم افزایش ذخایر اورانیوم کم‌غنی‌شده جمهوری اسلامی از ۳۰۰ کیلوگرم به بیش از ۲ هزار کیلوگرم، آژانس هنوز این وضعیت را بحرانی تشخیص نمی‌دهد.
مطالب مرتبط:
پرونده اتمی ایران در دوره خامنه‌ای؛ باری که بر دوش نظام ماند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر