آتش‌سوزی جنگل «توسکستان» استان گلستان با وجود بارش باران و اعلام مهار کامل آتش توسط مسوولان محلی، هنوز هم در دو نقطه «روغن دره» و «گجه» به طور کامل مهار نشده است.
آتش‌سوزی جنگل توسکستان در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی گرگان از روز یازدهم آبان۱۳۹۹ شروع شد و بیش از ۶۰۰ نفر از نیروهای امدادی و از جمله تکاوران ارتش برای مهار آن تلاش کردند.
روز یک‌شنبه هجدهم آبان، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان از اطفای حریق این جنگل بعد از یک هفته اظهار خوشحالی کرده بود.
«ابوطالب قزلسفلو» در گفت‌وگو با «ایلنا»، عامل خاکستر شدن سرخ‌دارهای این جنگل هیرکانی را سهل‌انگاری انسانی در مناطق صعب‌العبور عنوان کرده و گفته بود حدس می‌زنند شکارچی‌ها عامل آتش سوزی باشند.
او یک روز پیش از آن به خبرگزاری «تسنیم» گفته بود وزش بادهای فصلی به دلیل تراکم گیاهی و انبوه درختان هیرکانی موجب بروز این آتش سوزی شده است.
اما «جلال بیرقدار»، از نیروهای داوطلب مردمی که در طول هشت روز گذشته در محل آتش سوزی حضور داشته است، به «ایران‌وایر» می‌گوید این خبر درست نیست.
آتش‌سوزی ادامه دارد
به گفته بیرقدار، دود ناشی از سوختن درختان سرخ‌دار که توخالی هستند و آتش را درون خود حفظ کرده و دوباره به سرعت شعله‌ور می‌شوند، از فاصله چند کیلومتری قابل مشاهده است.
این داوطلب محلی می‌گوید در مناطقی مثل روغن دره، گجه، «دره قاسم مرگ»، «مازی آرام»، «ابن» و «پنبول‌چال» هنوز هم دود ناشی از آتش سوزی قابل مشاهده است.
او بر لزوم پایش مهار آتش و بازدید از محل تاکید می‌کند و می‌گوید احتمال آن که آتش کماکان در تنه درختان توخالی سرخ‌دار یا کف جنگل در انتظار فرصت دوباره برای شعله‌ور شدن باشد، وجود دارد.
اطلاعات دقیقی از میزان خسارت‌های احتمالی وجود ندارد. مسوولان محلی پیش از آن گفته بودند به سبب مه شدید و بارش باران، امکان اعزام تیم‌های پایش به ارتفاعات توسکستان وجود ندارد. اما به زودی سه گروه مختلف برای بررسی عرصه‌های جنگلی و ارزیابی خسارت آتش راهی این منطقه خواهند شد.
عامل انسانی یا طبیعی؟
«جواد حیدریان»، خبرنگار حوزه محیط زیست ساکن ایران هر دو عامل طبیعی و انسانی را منشا حریق در جنگل‌های ایران و از جمله جنگل توسکستان می‌داند: «در طول سال جاری، متاسفانه سطح بارندگی در این منطقه کاهش یافته و دمای هوا نیز بالا بود. از سوی دیگر، کاهش رطوبت و فصل پاییز و برگ‌ریزان هم جنگل‌ها را مستعد آتش سوزی می‌کند. البته نباید عامل ایجاد تعمدی حریق را نیز از نظر دور داشت.»
او می‌گوید بعد از آن همه آسیبی که به جنگل‌های دامنه «زاگرس» رسید، می‌تواند احتمال دهد که عامل عمده آتش سوزی در این مناطق، تعمدی بوده است: «مقامات منابع طبیعی، محیط زیست و نیروهایی که مرتبط با هلال احمر و حتی پلیس بوده‌اند، در مورد افرادی که در جریان این آتش سوزی‌ها در مناطق مختلفی مثل بویراحمد، خاییز، فارس و ایلام دستگیر شده‌اند، اطلاع‌رسانی کرده‌اند و به همین دلیل شاید این احتمال که آتش سوزی توسکستان هم عمدی بوده است، چندان دور از ذهن نباشد.»
این روزنامه‌نگار به منافعی اشاره می‌کند که از آتش سوزی جنگل‌ها برای یک عده خاص فراهم خواهد شد: «سودی که ممکن است شامل کارخانه‌داران چوب یا کسانی که در حوزه زغال کار می‌کنند، سودی که نصیب زمین خواران می‌شود و یا حتی تلاش احمقانه کسانی که با انگیزه‌های امنیتی و مقابله با دولت اقدام به آتش سوزی می‌کنند، فرضیه‌هایی هستند که نمی‌توان نادیده گرفت.»
حیدریان می‌گوید در جریان آتش سوزی‌های حاشیه زاگرس هم چنین شایعاتی وجود داشته است که کسانی برای اظهار مخالفت با دولت، اقدام به این کار می‌کنند.
اطفای حریق یک کار تخصصی است
جواد حیدریان در پاسخ به این سوال که چرا آتش سوزی جنگل‌ها در ایران به سختی مهار می‌شوند، می‌گوید: «شاید به این علت است که ما یک سامانه مدیریت اتفاق در حوزه جنگل‌ها نداریم. چند سال پیش که خانم ابتکار رییس سازمان محیط زیست بود، تلاشی برای شکل‌گیری سامانه اطفای حریق هوایی انجام داد و دولت و نیروهای مسلح هم وعده همکاری دادند اما تعهدات خود را انجام ندادند و ما کماکان هواپیمای آب‌پاش و مجهز برای اطفای حریق جنگل نداریم.»
این روزنامه‌نگار معتقد است که وظیفه هلال احمر، اطفای حریق جنگل‌ها نیست و با این که ارتش هم در این امر به هلال احمر کمک می‌کند اما نباید فراموش کرد که اطفای حریق جنگل‌ها یک کار تخصصی است: «وقتی حریق ایجاد می‌شود، شما باید پشت به آتش باشید. به همین دلیل هم چند فرد داوطلب در جنگل‌های زاگرس کشته شدند چون آن‌ها تخصص کافی نداشتند و کسی نبود به آن‌ها بگوید که مسیری که شما برای کمک به جنگل انتخاب کرده‌اید، رو به آتش است و آتش به سمت‌تان هجوم می‌آورد و گرفتارتان می‌کند. متاسفانه در طول ۷۰ سالی که ما در حال محافظت از جنگل‌هایمان بوده‌ایم و سازمان‌ها و تشکل‌هایی هم در این مورد شکل گرفته‌اند، مطلقا به این موضوع توجهی نشده است که آتش بایستی توسط افراد حرفه‌ای و به شکل سیستماتیک مهار شود.»
جنگل‌های هیرکانی در ایران به علت وجود سرخ‌دارها و سایر گونه‌های مهم جنگلی و محدود جهان، در تیرماه سال ۱۳۹۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. هیرکانی بعد از «کویر لوت»، دومین میراث طبیعی ایران است که در این فهرست به ثبت رسیده است.
امکانات اندک نیروهای داوطلب
«آرش نیک خو»، روزنامه‌نگار محلی استان کهگیلویه و بویراحمد و فعال محیط زیست ساکن ایران که داوطلب فعال در مهار آتش سوزی جنگل‌های زاگرس است، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، دلایل عدم موفقیت نیروهای امدادرسان در اطفای آتش جنگل توسکستان را تشریح می‌کند: «نخستین مورد به باور من، دشواری موقعیت‌یابی در این جنگل‌های متراکم است که احتمال گم‌شدن نیروی امدادی را بالا می‌برد. ناآشنایی نیروهای داوطلب به منطقه که تسلطی به این جنگل‌های پرپشت و متراکم ندارند، می‌تواند عاملی برای سردرگمی باشد.»
نیک خو هم‌چنین آتش سوزی در فصل پاییز و انبوه برگ‌های مرده‌ای که زیر درخت‌ها تجمیع شده‌اند را دلیل دیگر تاخیر در مهار آتش توسکستان می‌داند : «خاموش کردن برگ درخت‌ها با دمنده که در فصول دیگر سال باعث مهار آتش می‌شود، در فصل پاییز می‌تواند عامل شعله‌ور شدن آن باشد. به همین دلیل هم داوطلب‌ها ناچارند از بیل و کلنگ و شن کش استفاده کنند. زمانی که برگ‌های خیس انباشته شده که خشک و نیمه خشک هستند، طعمه آتش می‌شوند، دود بسیار غلیظی ایجاد می‌کند که برای داوطلبان اطفای حریق بسیار خطرآفرین است و چون تعداد زیادی درخت در یک نقطه کم متراکم شده‌اند، امکان خفگی را بالا می‌برد. از سوی دیگر، برگ‌های باقی‌مانده از سال‌های قبل خیس هستند و وقتی آتش می‌گیرند، با دمنده خاموش نمی‌شوند و حتی زمانی که سماجت کنی تا با دمنده آن‌ها را خاموش کنی، باعث شعله ورتر شدن آتش می‌شوی.»
این فعال محیط زیست که به عنوان یک داوطلب تجربه بسیاری در خاموش کردن آتش جنگل‌های «دنا» دارد، معتقد است تنها راه مناسب در اطفای حریق جنگل‌های مرطوب و متراکم، استفاده از هواپیما یا هیلکوپترهای آب‌پاش است: «تا آن جا که من اطلاع دارم و از ویدیوهای رسیده از توسکستان دستگیرم شده است، فقط یک دستگاه هواپیمای آب‌پاش به این منطقه گسیل شده است که با توجه به حجم بالای آتش، قطعا جواب‌گو نیست. امکانات نیروهای داوطلب در حد وسایل اولیه، بیل و کلنگ و در نهایت، دمنده و آب‌پاش‌های دستی است و هواپیمای آب‌پاش و تجهیزات مناسب وجود نداشته است.»
نیک خو که طی روزهای اخیر در اطفای حریق منطقه «سروک» یاسوج حضور داشته است، در این مورد می‌گوید: «آتش سوزی منطقه سروک به دلیل زمین خواری و گسترش ساخت و ساز شهری رخ داده بود. سروک یک منطقه گران‌قیمت و مشرف به شهر یاسوج و دارای جنگل‌های پرپشت و زیبا و گیاهان متنوع دارویی است. از آن‌جایی که متصل به شهر یاسوج است، معمولا مردم برای تفریحات یکی دو ساعته، به این جنگل پناه می‌برند ولی متاسفانه به دلیل رونق خرید و فروش ملک در این شهر، این جنگل‌ها را عمدا به آتش می‌کشند.»
بخشی از جنگل‌های ایران با رخ‌دادهای طبیعی می‌میرند و بخش دیگری طعمه زیاده خواهی انسان‌ها می‌شوند. هفته گذشته اخباری در رسانه‌های محلی کهگیلویه و بویراحمد منتشر شد که یک فرد زمین خوار ۱۱۰ اصله بلوط قدیمی و ریشه‌دار منطقه «ابوذر هفت» یاسوج، در منطقه قبرستان «معصوم آباد» این شهر را به منظور تصرف زمین‌های آن حوالی، قطع کرده و سوزانده بود.
مطالب مرتبط:
ادامه آتش‌سوزی در جنگل‌های توسکستان گرگان
ثبت دو هزار آتش‌سوزی طی پنج ماه در جنگل‌های ایران
عزاداری کنار بلوط‌های سوخته؛ آتش‌سوزی تنگ تکاب به روایت مردم محلی
پیامد آتش‌سوزی خاییز؛ وحشت محلی‌ها از هجوم مار و عقرب به روستاها
آشیانی که می‌سوزد، دژی که فرومی‌ریزد؛ حکایت سوختن بلوطزارهای جنوب زاگرس
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر