جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب آمریکا، گفته است پس از ورود به کاخ سفید اقداماتی را در دستور کار قرار می‌دهد که یکی از آنها بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران است. در روزهای اخیر تحلیل‌های مختلفی درباره ابعاد مختلف امکان چنین اقدامی منتشر شده و نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز گفته است بعید می‌داند بایدن بدون استفاده از ثمره سیاست فشار علیه ایران به برجام بازگردد.
***
مراسم تحلیف رئیس جمهوری آمریکا قرار است ۷۱ روز دیگر، بیستم ژانویه ۲۰۲۱، برگزار شود.
اگر همان طور که رسانه‌ها از شمارش آرا تا این مرحله برآورد کرده‌اند، «جو بایدن» چهل و ششمین رئیس جمهوری آمریکا باشد، سیاست خارجی متفاوتی در انتظار است.
بایدن در ماه‌های اخیر و در جریان کارزار انتخاباتی‌اش بارها گفت سیاست خارجی‌اش با سیاست «دونالد ترامپ»، موسوم به «اول آمریکا»، متفاوت است و به معاهدات بین‌المللی که ترامپ از آنها خارج شد بازخواهد گشت. یکی از آنها نیز توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران، معروف به برجام، است.
با این حال سیاست‌مداران و ناظران بین‌المللی بازگشت آمریکا به برجام و همچنین لغو تحریم‌ها علیه ایران را چندان آسان ارزیابی نمی‌کنند یا دست‌کم چالش‌هایی جدی بر سر راه آن می‌بینند.
«بایدن میوه تلاش‌های ترامپ را خواهد چید»
یکی از تازه‌ترین اظهار نظرها در این باره مربوط به «الیوت آبرامز»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، است.
او در گفت‌وگو با شماری از خبرنگاران در اسرائیل گفت اگر بایدن به پیروزی نهایی برسد و رئیس جمهور بعدی باشد، از اهرم فشار اقتصادی که دولت ترامپ پدید آورد برای دستیابی به توافقی بهتر استفاده خواهد کرد.
آبرامز که با چند خبرنگار رسانه‌های اسرائیل در تل‌آویو سخن می‌گفت افزود درباره لزوم مذاکره با ایران فرقی بین ترامپ و بایدن نیست، «پس کانون اختلاف این نیست.»
با این حال او تاکید کرد: «فکر نمی‌کنم بازگشت به برجام در ۲۰۲۱ چشم‌انداز آسانی باشد.»
الیوت آبرامز در در نخستین مرحله از سفر به سه کشور منطقه به اسرائیل رفته بود و امارات متحده عربی و عربستان سعودی دو مقصد بعدی او هستند.
چند خبرنگاری که در جلسه گفت‌وگو با آبرامز حضور داشتند گزارش داده‌اند او از سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران دفاع کرد، اهتمام هر پنج رئیس جمهور قبلی آمریکا به ممانعت از دستیابی ایران به سلاح اتمی را یادآور شد و همچنین گفت بر این باور است که بایدن در نهایت از اهرم فشاری که دولت ترامپ ایجاد کرد بهره خواهد برد.
به گزارش «تایمز اسرائیل»، آبرامز گفت: ثمره فشارها این شد که اهرم‌های زیادی در اختیار داریم. «از اهرم باید استفاده کرد، نه اینکه آن را نادیده گرفت. استفاده از اهرم این امکان را می‌دهد که می‌توان ایران را وادار به دست برداشتن از اقدامات متعدد فعلی‌اش، از جمله فعالیت‌های هسته‌ایش، بکند.»
به گفته آبرامز، «پنج رئیس جمهور پیاپی آمریکا تاکید کردند اجازه نمی‌دهند ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد. نه فقط رئیس جمهور بعدی آمریکا، هر که باشد، بلکه رئیس جمهوری که چهار سال بعد هم انتخاب خواهد شد نیز همین موضع را دارند.»
الیوت آبرامز با تاکید بر موثر بودن فشارهای دولت ترامپ بر جمهوری اسلامی گفت: «رژیم در وضعیتی است که واقعا محتاج برداشته شدن این تحریم‌ها هستند. پس اگر خواستار تغییر رفتارشان بشویم، فکر نمی‌کنم گزینه دیگری داشته باشند.»
او همچنین با اشاره به «عصبانیت مردم ایران از رهبران سیاسی کشورشان» گفت: «رژیم درک می‌کند که این موضوع می‌تواند تاثیر سیاسی جدی‌ای در داخل بگذارد.»
با این حال نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تاکید کرد تحریم‌هایی که علیه جمهوری اسلامی وضع شد اولا به خاطر دلایل و شواهدی بود و ثانیا بدون ارتباط با انتخابات اخیر، در دو ماه آینده نیز ادامه می‌یابد.
الیوت آبرامز درباره لغو احتمالی تحریم‌های هسته‌ای گفت: «روی کاغذ می‌تواند اتفاق بیفتد، ولی برای من سخت است تصور اینکه رئیس جمهوری در آمریکا واقعا چنین کاری بکند بدون اینکه ایران تغییری در رفتارش داده باشد. ایران بزرگ‌ترین حکومت حامی تروریسم در جهان است.»
اما او درباره تحریم‌های غیرهسته‌ای تاکید کرد: «برای مثال، وقتی سفیر ایران در عراق را مشمول تحریم‌های ضدتروریسم قرار می‌دهیم، به این خاطر است که او مامور نیروی قدس است. ربطی به سیاست ندارد.»
سرتیپ «ایرج مسجدی»، سفیر ایران در عراق و عضو نیروی قدس سپاه پاسداران، دوم آبان از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد.
چند روز پیش برخی پایگاه‌های خبری از جمله وبسایت «آکسیوس» گزارش دادند که دولت ترامپ قصد دارد در ایام باقی‌مانده از این دولت «سیل تحریم‌ها» را به سوی ایران روانه کند.
اما الیوت آبرامز به خبرنگاران اسرائیلی گفت این تحریم‌ها ارتباطی با انتخابات اخیر ندارد و در ادامه روند قبلی است.
او گفت: «ما برنامه تحریم‌های [مربوط به] فشار حداکثری را داریم. اگر به ماه‌های سپتامبر و اکتبر نگاه کنید می‌ینید تحریم‌هایی در آنها وضع شد. همین وضعیت در ماه‌های نوامبر و دسامبر هم ادامه دارد. چون ارتباطی به سیاست ندارد، ربطی به انتخابات ندارد. مربوط به سیاست خارجی ایالات متحده است و مبنایش هم رفتار ایران است.»
هم فرصت هم چالش
یک چهره موثر در طراحی تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی نیز بر مستدل بودن تحریم‌ها تاکید کرده و گفته هر رئیس جمهوری در آمریکا در صورتی می‌تواند این تحریم‌ها را لغو کند که آن دلایل مرتفع شده باشد.
«ریچارد گلدبرگ»، دستیار پیشین «جان بولتون» و از مقام‌های ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، با بازنشر گفته‌های الیوت آبرامز در توییترش نوشت: اضافه شدن نام یک نهاد به فهرست گروه‌های تروریستی «بنابر شواهدی مبنی بر حمایت از تروریسم صورت می‌گیرد. نمی‌توانید یک نهاد را بنابر میل‌تان در این فهرست بیاورید. مستندات لازم است. این مستندات برای هر مورد ارائه می‌شود. تا ایران حمایت از تروریسم را متوقف نکرده، هرگز نباید این تحریم‌ها برداشته شود.»
اما شماری از تحلیلگران نیز به برخی ابعاد دیگر لغو احتمالی تحریم‌ها علیه ایران اشاره کرده و گفته اند ریاست جمهوری بایدن، برای رهبران جمهوری اسلامی همزمان فرصت و چالش به شمار می‌رود.
به نوشته یکی از این تحلیلگران، «فرصت، از این لحاظ که بختی برای بهبود اقتصاد رو به موت ایران را فراهم می‌کند. چالش، از این لحاظ که دیگر نمی‌تواند برای سرکوب داخلی، ناکامی اقتصادی و تعدی‌های منطقه‌ای، ریاست جمهوری ترامپ را بهانه یا دستاویز قرار دهد.»
مقایسه شرایط امروز با ده سال پیش
روزنامه نیویورک تایمز هم به برخی از چالش‌های پیش روی بایدن برای لغو تحریم‌ها علیه ایران و بازگشت سریع به برجام اشاره کرده است.
نیویورک تایمز در مقاله مفصل خود از جمله ماجرای ده سال پیش را یادآور شده است که خبر نفوذ ویروس استاکس‌نت به رایانه‌های تاسیسات هسته‌ای ایران به گوش جو بایدن رسید.
به نوشته این روزنامه آمریکایی، جو بایدن که در آن زمان معاون رئیس جمهور بود، واکنشی چندان مثبت به این اقدام نداشت و می‌گفت اگر کار اسرائیل باشد تند رفته‌اند.
با این حال نیویورک تایمز نوشته است: «یک دهه بعد، آن تلاش برای تضعیف فعالیت هسته‌ای ایران به زایش عصر جدیدی از تقابل انجامید که آقای بایدن بازیگری اصلی در آن بود. او از آن اقدام نهانی [استاکس‌نت] بهره برد زیرا به دنبال هر راهی برای آهسته کردن پیشرفت [هسته‌ای] ایران، بدون خطر جنگ در خاورمیانه، بود. بعدها او به همکارانش گفت معتقد است آن اقدام نهانی کمکی بود برای آوردن ایران به میز مذاکره‌ای که پنج سال بعد به توافق هسته‌ای منجر شد.»
نیویورک تایمز با اشاره به اینکه بازگشت آمریکا به برجام «آن قدرها هم سهل نیست» نوشته است: جمهوری اسلامی تلویحا این پیام را ارسال کرده که بهایی سنگین‌تر برای تخلف دونالد ترامپ از برجام در نظر دارد. همچنین برخی محدودیت‌های کلیدی برجام هم به زودی منقضی می‌شود.
نخستین مرحله در این مسیر، انقضای تحریم تسلیحاتی بود که ۲۷ مهر روی داد و راه را برای روسیه و چین هموار کرد که داد و ستد تسلیحاتی با تهران را از سر بگیرند.
برنده انتخابات ریاست جمهوری ایران که قرار است خرداد آینده برگزار شود نیز نامشخص است و معلوم نیست دیدگاه او و همچنین علی خامنه‌ای در آن زمان نسبت به مذاکرات احتمالی چه باشد.
با این حال یکی از دستیاران بایدن می‌گوید تصمیم آمریکا برای بازگشت به برجام در واقع بار اصلی را بر دوش تهران خواهد انداخت و سر باز زدن احتمالی ایران از تعهدات هسته‌ایش با جبهه‌ای گسترده روبه‌رو خواهد شد.
«تونی بلینکن»، مشاور سیاست خارجی در ستاد انتخاباتی بایدن، گفته است: «اگر ایران تصمیم گرفت به صورت کامل به برجام بازنگردد، ما برای جلب حمایت متحدان‌مان موضعی بسیار قوی‌تر خواهیم داشت. متحدان‌مان الان آقای ترامپ را سرزنش می‌کنند که با پس زدن توافقی که ایالات متحده به دست آورده بود بحران را شروع کرد.»
مطالب مرتبط:
واکنش‌ها به پیروزی بایدن در ایران؛ فرصت طلایی یا شادی کوتاه‌مدت؟
تبریک ظریفانه و ابراز علاقه به مذاکره با بایدن
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر