ونوس امیدوار و حاتم رضایی؛ شهروندخبرنگاران ایران‌وایر
فرار از سربازی پدیده‌ای جدید در ایران نیست اما در سالهای اخیر افزایش یافته و پسران جوان به هر راهی برای گریز از این اجبار متوسل می‌شوند. خروج از ایران پیش از «مشمول شدن» و خرید بلیت به هر قیمت یکی از این راه‌هاست.
***
«تو رو خدا یک کاریش بکنید. قیمتش هر چقدر باشد می‌دهم. فقط یک هفته دیگه وقت دارم.»
اینها را پسر جوانی به نام «آرین» رو به مسئول فروش بلیت در یک آژانس هواپیمایی می‌گوید.
او اصرار دارد هر طور شده بلیتی به مقصد ترکیه بخرد و پیش از آنکه هفته بعد آخرین مهلت دریافت دفترچه اعزام به خدمت سربازی سربرسد از کشور خارج شود.
آرین جلو پیشخان فروش پروازهای خارجی به خانم فروشنده اصرار می‌کند بلیتی مناسب برای ترکیه پیدا کند. اما به گفته کارمند آژانس هواپیمایی، تعداد متقاضیان خرید بلیت زیاد است و فعلا «فقط هواپیمایی قطر به ترکیه پرواز دارد».
با ادامه اصرار آرین، فروشنده شروع به جست‌وجو می‌کند و در نهایت می‌گوید تنها بلیت در دسترس بلیت دو طرفه هواپیمایی قطر به قیمت ۱۶ میلیون تومان است.
پسر جوان از شنیدن قیمت ابتدا شوکه می‌شود، اما پس از کمی مکث می‌گوید: «چاره‌ای نیست، صادر کنید. گوشی آیفونم را می‌فروشم و یک گوشی ارزان‌تر می‌خرم.»
آرین در لابه‌لای صحبت‌هایش می‌گوید سربازی برای او یعنی «دو سال عقب ماندن از زندگی، آن هم در این آشفته بازار اقتصادی کشور». او می‌گوید: «یعنی اینکه بعدش ۱۰ سال بیشتر بدوی تا شاید به نقطه اول برسی.»
این پسر جوان با اشاره به اینکه دلش می‌خواهد از ترکیه خود را به اروپا برساند و «در یک کشور باثبات کار و زندگی کنم تا در پیری مثل خیلی از اطرافیانم حسرت روزهای از دست رفته را نخورم.»
اما آرین تنها کسی نیست که برای فرار از سربازی حاضر است بلیتی به سه‌برابر قیمت بخرد و از کشور خارج شود.
«نیکی»، همان مسئول فروش در قسمت خارجی آژانس هواپیمایی، می‌گوید دست‌کم هر چند روز یک بار با یکی از این مشتریان روبهرو می‌شود.
نیکی می‌گوید: «بعد از کرونا تقریبا همه پروازهای خارجی و همین طور پروازهای ترکیه متوقف شد. از آن موقع، حجم زیادی از تماس‌های مردم را داریم که مرتب پیگیر باز شدن پروازها به ترکیه هستند.»
خطوط هوایی ایرانی پیش از شیوع کرونا بلیت رفت و برگشت به شهرهای ترکیه را بین یک و نیم تا نزدیک به سه میلیون تومان می‌فروختند اما در حال حاضر پروازهای معمول شرکت‌های ایرانی به ترکیه با لغو تاخیرهای پی‌درپی روبهرو می‌شود و عملا دچار اختلال است.
ترکیش ایرلاین نیز پس از همه‌گیری کرونا مدتی پروازهای از مبدا ایران را متوقف کرد و با اینکه این پروازها از اوایل مهر از سر گرفته شد اما مدتی کوتاه دوام داشت و بار دیگر متوقف شد.
به گفته نیکی، شرکت هواپیمایی قطر از چند ماه پیش یک پرواز خود را به خط هوایی تهران – استانبول اختصاص داده اما «به دلیل بالا بودن تعداد درخواست‌ها، این هواپیمایی هم تا قیمت‌ها را دو و حتی سه‌برابر کرد و شرط هم گذاشت که بلیت حتما باید دو طرفه خریداری شود.»
گزارشی درباره توضیح شرکت قطر ایرلاین در این باره منتشر نشده است.
نیکی می‌گوید پسران جوانی که قصد گریز از سربازی را دارند از سر ناچاری با قیمت‌های گران هم کنار می‌آیند.
او از جمله به جوان دیگری به نام «علیرضا» اشاره می‌کند که برای رفتن به ترکیه حاضر شد یک بلیت شرکت‌های ایرانی را به مبلغ شش میلیون تومان بخرد.
نیکی می‌گوید طرح علیرضا این بود که در ترکیه با دختری اهل اروپای شرقی که از طریق شبکه‌های اجتماعی با او آشنا شده بود ازدواج کند.
این پسر جوان به نیکی گفته بود معافیت تحصیلی‌اش تمام شده و «اگر قرار باشد دو سال سربازی بروم و بعد تازه شروع به پیدا کردن کار کنم باید سالهای سال انتظار بکشم تا شاید یک زندگی متوسط دست و پا کنم.»
کارمند آژانس هواپیمایی می‌گوید مشتریانی را هم دیده است که حاضر شدند با بلیت ۱۲ میلیون تومانی خود را به این ترکیه برسانند تا هر طور شده از سربازی فرار کنند.
دشواری سربازی اجباری سربازی برای پسران پدیده‌ای جدید نیست و همواره خیل جوانان را به جست‌وجوی راهی برای گریز از آن یا دست‌کم به تعویق انداختن کشانده است. راه‌هایی همچون طولانی کردن دوره تحصیل از طریق راه‌هایی مثل مشروط شدن عمدی گرفته تا تن به ازدواج دادن.
با این حال در چند سال اخیر پسران جوان گریزان از سربازی پرشمارتر شده و آنها حاضرند برای خروج از کشور هر بهایی بپردازند.
افزایش فشارهای اقتصادی، تشدید موج بیکاری به ویژه در بین جوانان تحصیل‌کرده و شرایط نامناسب سربازی از جمله دلایل این موضوع بوده است.
از دهه‌ها پیش در ایران مسئولان هنگام نام بردن از خدمت سربازی از صفت «مقدس» استفاده می‌کنند. اما امروز حتی شماری از مقام‌های جمهوری اسلامی هم اذعان دارند این خدمت مقدس نیست.
«ابوالفضل ابوترابی»، نماینده مجلس شورای اسلامی، گفته است: «مقدس بودن نظام وظیفه دیگر همانند گذشته نیست و در حال حاضر سه میلیون سرباز فراری در کشور داریم که دلیل بیشتر آنها مشکلات اقتصادی است.»
تلاش جوانان برای گریز از دوره اجباری دو سالهای بدون دریافت حقوق و مزایا و همچنین دور ماندن از بازار کسب و کار در سالهای اخیر به شدت افزایش یافته است.
ابوالفضل ابوترابی که بارها خواستار بازنگری در قوانین مربوط به سربازی شده بود، چندی پیش طرحی پیشنهادی را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارائه کرد اما این طرح با مخالفت‌هایی گسترده روبهرو شد و در نهایت «مجتبی ذوالنوری»، رئیس این کمیسیون، اعلام کرد که این طرح کنار گذاشته و از دستور کار خارج شد.
در سالهای اخیر پدیده «خرید خدمت» نیز در ایران مطرح شد که بر اساس آن، دولت هر ساله در لایحه بودجه (تبصره ۱۱) شرایط خرید خدمت را تشریح می‌کرد.
خرید خدمت، که پدیده‌ای ویژه مشمولانی با توانایی مالی بود، در برخی سال‌ها نیز دچار وقفه می‌شد یا شرایطی سخت‌تر می‌گذاشت.
با این حال سایر مشمولانی که توانایی مالی پرداخت این مبلغ را نداشتند ناچار بودند با رفتن به خدمت سربازی عملا دیرتر وارد بازار کار بشوند و رقابتی نابرابر را با خریداران سربازی آغاز کنند.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر