گذرگاه نصیب در مرز سوریه و اردن و رقابت بر سر کنترل آن

گذرگاه مرزی «نصیب» که در مرز سوریه و اردن واقع شده، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های مرزی سوریه با همسایگانش به شمار می‌رود و کشورهای درگیر در سوریه می‌کوشند با کمک متحدان محلی‌شان بر این گذرگاه مسلط شوند.

این گذرگاه مرزی در سوریه «نصیب» و در اردن «جابر» نامیده می‌شود و چند روز پیش به دنبال دو ماه مسدود بودن بازگشایی شد.

یکی از فرماندهان «لشکر هشتم» ارتش سوریه به «ایران وایر» گفت که فرمانده این لشکر، «الحمد العوده»، در سفر اخیرش به اردن به توافقی مهم برای حفاظت از این گذرگاه و همچنین سراسر مرز دو کشور دست یافت.

این فرمانده نظامی، به نام «الحریری» که به دلایل امنیتی مایل به درج اسم کاملش نبود، همچنین به ایران وایر گفت از دیگر مفاد این توافق، ایجاد پاسگاه‌های بازرسی و مقرهای نظامی سپاه در سراسر جاده بین‌المللی دمشق - امان است.

به گفته این افسر ارشد ارتش سوریه، این اقدام با موافقت روسیه انجام شد و طرف اردنی هم آن را پذیرفت. به‌ ویژه با توجه به اینکه شبه‌نظامیان وابسته به ایران در ماه‌های اخیر بر مناطقی در نزدیکی مرز اردن و همچنین بر شهرک‌های مشرف بر بزرگراه بین‌المللی تسلط یافته‌اند.

از جمله این مناطق می‌توان به شهرک«عثمان» و شهر «داعل» اشاره کرد که اولی در حال حاضر زیر کنترل «لشکر چهارم» و دومی زیر کنترل «اداره اطلاعات» است و این دو یگان نظامی هر دو مورد حمایت ایران هستند.

از سوی دیگر، یک منبع نظامی مطلع نیز به ايران واير اطلاع داد که «عماد ابوزریق»، با برخی وساطت‌ها، از اردن به کشورش، سوریه، بازگشته است.

عماد ابوزریق چندین دفتر ترخیص گمرکی در گذرگاه «نصیب» دارد و از افراد نزدیک به شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران، به ویژه «هنگ ۳۱۳» به شمار می‌رود. بازگشت او به سوریه برای دفاع از منافع‌ آنها در این گذرگاه انجام شده است.

به گفته این منبع نظامی، عماد ابوزریق یکی از مهم‌ترین فرماندهان «ارتش آزاد سوریه» بود و پس از سال ۲۰۱۸ که نیروهای حکومت سوریه کنترل جنوب این کشور را در دست گرفتند به اردن پناهنده شد.

بنابر همین گزارش، او در زادگاه خود یعنی شهرک نصیب و به طور کلی در مناطق شرقی درعا فردی تاثیرگذار به شمار می‌رود و پس از بازگشتش نیز گروهی شامل فرد ۵۰ مسلح و از جنگجویان سابق ارتش آزاد تشکیل داده است که با سرویس اطلاعاتی درعا همکاری می‌کند. ابوزریق همچنین با افسران ارشد هنگ ۳۱۳ به فرماندهی «وسیم مسالمه» که مورد حمایت ایران است و هم‌چنین «الحاج هاشم» از فرماندهان حزب‌الله لبنان و مسئول مستقیم پرونده درعا در این حزب نیز ارتباطی دائمی دارد.

به گفته این منبع نظامی، اگر نیروهای مورد حمایت ایران کنترل کامل گذرگاه نصیب را به دست گیرند، ایران از این موضوع به‌ عنوان برگ سیاسی مهمی استفاده خواهد کرد.

این منبع مطلع نظامی همچنین با اشاره به اینکه روش ایران این گونه است که جنگش را از طریق این گروه‌ها و با حمایت مالی و لجستیکی از آنها پیش می‌برد می‌گوید با این حال ایران برای اقدامات غیرقانونی‌اش مثل قاچاق مواد مخدر از گذرگاه نصیب استفاده نمی‌کند و چنان اقداماتی را از طریق سایر گذرگاه‌ها در طول مرز با اردن انجام می‌دهد.

همچنین «عبدالحكيم المصری»، استاد سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه دمشق، نیز به ايران واير گفت: «گذرگاه نصیب اهمیت بسیار بزرگی برای اقتصاد سوریه دارد. تبادل تجاری و عبور کالا و مسافر از طریق این گذرگاه باعث دستیابی حکومت سوریه به ارزهای خارجی و در نتیجه بهبود اقتصادی این کشور می‌شود. هرچند از سوی دیگر، صادرات کالاهای کشاورزی بر طبقه نیازمند تاثیر منفی می‌گذارد، چون افزایش قیمت‌ها را در پی خواهد داشت. به‌ عنوان مثال، هر کیلو گوجه‌ فرنگی ۲۰۰ لیر بود و پس از افتتاح این گذرگاه به ۶۰۰ لیر افزایش یافته است. علت این تورم، صادرات تولیدات و کالاهای کشاورزی است. می‌توانید قیمت دیگر تولیدات داخلی را نیز مقایسه کنید».

«ابوالحسن الرفاعی»، روزنامه‌نگار شهر «القنيطره»، نیز به ايران واير می‌گوید: گذرگاه نصیب - جابر در حال حاضر تنها گذرگاه مرزی رسمی جنوب سوریه است. قبل از قیام مردم سوریه در سال ۲۰۱۱ گذرگاه «درعا البلد-الرمثا» (گمرک قدیم) نیز در همین استان درعا وجود داشت. البته در جنوب سوریه دروازه مرزی دیگری در شهر ویران القنیطره نیز وجود دارد که تحت نظارت نیروهای سازمان ملل است. اهالی جولان، به‌ویژه دانشجویان و دانش‌آموزان، برای رفت‌وآمد به داخل سوریه از این دروازه استفاده می‌کنند. هنگامی که اسرائیل به کشاورزان فشار وارد کرد، آنها حجم زیادی از محصول سیب خود را از طریق این گذرگاه به داخل سوریه آوردند.

به گفته الرفاعی، اسرائیل در سال‌های انقلاب سوریه و پس از سیطره اپوزیسیون بر مرزها، چند دروازه مرزی مانند « جباثا الخشب»، «الدرعيات» و «ابورجم» را هم باز کرد. غیرنظامیان مناطقی که بر اثر بمباران مناطق تحت کنترل اپوزیسیون توسط رژیم سوریه آسیب دیده بودند از طریق این دروازه‌های مرزی به بیمارستان‌های حیفا منتقل می‌شدند. سازمان‌های بین المللی مانند «حسن همجواری» و «رحمت» نیز از طریق این دروازه‌ها کمک‌های بشردوستانه، لباس و غذا را به داخل سوریه می‌فرستادند. در آن زمان، گذرگاه‌های غیرقانونی دیگری از قبیل «تل شهاب» و غیره نیز برای ارسال کمک‌های انسانی چند سازمان‌ مانند «وتد»، «آفاق» و غیره در استان درعا افتتاح شد.  

گزارشگر «ايران واير» در جنوب سوريه می‌گوید نیروهای اپوزیسیون سوریه در آوریل ۲۰۱۵ بر گذرگاه مرزی نصیب تسلط یافتند و جاده بین‌المللی دمشق - امان را بستند. پس از آن، چندین مذاکره غیرمستقیم برای بازگشایی این گذرگاه انجام شد، اما شرط اپوزیسیون این بود که ابتدا باید زندانیان آزاد شوند، به پناهجویان اجازه بازگشت داده شود، بمباران غیرنظامیان متوقف گردد و درصدی از درآمد این گذرگاه نیز بابت محافظت از آن به اپوزیسیون داده شود.

به گفته او، حکومت سوریه شروط اپوزیسیون را نپذیرفت و بنابراین گذرگاه مذکور تا سال ۲۰۱۸ که نیروهای سوریه به کمک ایران و روسیه بر گذرگاه تسلط یافتند بسته ماند. پس از آن بود که جاده بین‌المللی دمشق - امان و همچنین گذرگاه نصیب، که هر دو طی سال‌ها جنگ آسیب دیده بودند، پس از بازسازی سرانجام در اکتبر ۲۰۱۸ بازگشایی شد.