مقابله با ویروس کرونا برای برخی از تحلیل‌گران خود آیینه‌ای از وضعیت مدیریت و سیاست در برخی از کشورها است. ویروس کرونا در برخی از کشورها باعث محبوبیت مقاماتی شد که در گذشته چندان محبوب نبودند و همچنین برخی از مشکلات ساختاری را در برخی از کشورها، از جمله ایران، نمایان کرد.
رهبر جمهوری اسلامی به عنوان بالاترین مقام کشور همواره عملکرد متناقضی درباره موضوعات اجرایی داشته است. آیت‌الله «خامنه‌ای» با وجود دخالت در ریزترین موضوعات اجرایی مسئولیتی در قبال هیچ یک از اتفاقات نمی‌پذیرد. درباره ویروس کرونا نیز این رویه تکرار شد. مواجهه او در مقابل این ویروس ابتدا انکار، ساده‌انگاری و نسبت دادن آن به آمریکا بود و سپس انتقاد از آمار بالای جان‌باختگان.
رهبر جمهوری اسلامی اما درباره خود از ابتدا به توصیه متخصصان گوش کرد و در هیچ جمعی حاضر نشد. نهادهای اقتصادی و نظامی زیر نظر جمهوری اسلامی نیز با وجود ادعاهای فراوان هنوز گزارشی درباره عملکرد خود در مبارزه با ویروس کرونا منتشر نکرده‌اند.
«ایران‌وایر» در مجموعه گزارش‌هایی عملکرد رهبر جمهوری اسلامی و نهادهای زیر نظر او را در زمینه مقابله با ویروس کرونا بررسی کرده است.
***
حمایت گروهی از حامیان رهبر جمهوری اسلامی از «سعید نمکی» پس از استعفای «رضا ملک‌زاده» بار دیگر توجه‌ها را به دخالت آیت‌الله خامنه‌ای در امور اجرایی کشور جلب کرد. وزیر بهداشت بارها از نقش رهبر جمهوری اسلامی در مدیریت کرونا تمجید کرده بود؛ در حالی که اولین جلسه حضوری آقای خامنه‌ای با اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا پس از حدود هشت ماه، و البته با رعایت فواصل اجتماعی برگزار شد.
این تناقض در ماه‌های گذشته بارها مطرح شده است که چه‌گونه رهبر جمهوری اسلامی خود فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت و عملا همه برنامه‌های خود را تعطیل کرده است، اما حاضر به دخالت برای رعایت برنامه‌های مذهبی نشده و در مواردی بر آن تاکید کرده است. او همچنین با وجود این که از همان ابتدا موضوع فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کرد، حامیانش درباره ورود این ویروس به ایران ابراز تردید می‌کردند و هدف از مطرح کردن این موضوع را تاثیرگذاری بر راهپیمایی ۲۲ بهمن و انتخابات مجلس می‌دانستند.
تنها جلسه حضوری رهبر جمهوری اسلامی از زمان اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در کشور، به دیداری با نخست‌وزیر عراق در تیر ماه بازمی‌گردد و الباقی دیدارها همگی به صورت تصویری و تک نفره برگزار شده بود.
در این میان اما روسای دیگر کشورها از جمله «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان، برنامه‌های خود را برگزار می‌کردند. نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی اما شاید اعلام کنند که فرد متناسب با مرکل در ایران «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور، است که البته او هم دیدارهای حضوری خود را تعطیل کرده است. هر چند که این مقایسه درست نیست و آیت‌الله خامنه‌ای در تمام امور اجرایی ریز کشور دخالت می‌کند.
«رضا علیجانی»، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی ساکن فرانسه، این نوع مواجهه سران جمهوری اسلامی و شخص رهبر از زمان شیوع این ویروس را در مقایسه با سایر کشورها منحصر به فرد می‌داند.
او می‌گوید که نظریات و رفتارهای علی خامنه‌ای را می‌توان از دو جنبه بررسی کرد: «تلون و نفاق.»
به گفته علیجانی، البته این «تلون و تغییر آرا را می‌توان در بسیاری از رهبران جهان، از جمله رهبران متعلق به جریان راست دید. خیلی از این رهبران مانند "ترامپ"، رئیس‌جمهور آمریکا، "بوریس جانسون"، نخست‌وزیر بریتانیا، و حتی رئیس‌جمهور برزیل اعتقادی به خطرناک بودن کرونا نداشتند.»
او البته یادآوری می‌کند که «آن‌ها همگی بدون توجه به هشدارها، روال عادی برنامه‌هایشان را داشتند و هیچ محدودیت و قرنطینه‌ای برای خود و مردم قائل نشدند، تا جایی که به این بیماری مبتلا شدند.»
به گفته علیجانی، وجهی که آقای خامنه‌ای را از این افراد جدا می‌کند «رفتار نفاق‌گونه اوست.» بدین معنا که او حاضر به قرنطینه و پذیرفتن شرایط ویژه برای مردم نشد، اما خود از همان ابتدا تمام ملاقات‌های حضوری‌اش را قطع کرد. این روند حتی از زمانی شروع شد که ایران آمار مبتلایانش را صفر اعلام کرده بود و به کلی منکر شیوع ویروس در کشور شده بود.
همان‌طور که یکی از مداحان شرکت‌کننده در دیدار روز ۲۶ بهمن با رهبر جمهوری اسلامی افشا کرده است که در این دیدار اجازه نزدیک شدن به سید علی خامنه‌ای و بوسیدن دست او را نداشته‌اند، چرا که برای «حفظ جان» او لازم بوده است. این در حالی است که وجود ویروس کرونا در ایران به طور رسمی در روز ۳۰ بهمن و پس از مرگ دو شهروند در قم اعلام شد.
انتشار عکس‌های این دیدار که علی خامنه‌ای را در فاصله‌ای غیرمعمول با حاضران نشان می‌داد، در شبکه‌های اجتماعی بحث‌برانگیز شده بود.
کاربران مدافع خامنه‌ای در توییتر اما نوشتند که در جلسات درس خارج فقه معمولا بین او و طلبه‌هایش همین اندازه فاصله وجود دارد.
علیجانی با اشاره به این اتفاقات یادآوری می‌کند که رهبر جمهوری اسلامی به شدت برای «حفظ سلامتی‌اش، تابع پروتکل‌های جهانی است، ولی از سوی دیگر برای جان و سلامت مردم ارزشی قائل نمی‌شود. نمونه این رفتار در حسن روحانی نیز دیده می‌شود.»
از انکار تا سکوت با هدف برگزاری انتخاباتی باشکوه
در حالی که در ابتدای شیوع ویروس کرونا، سران همه کشورها به شدت در حال کنترل شهرها، مبادی ورودی و رصد اولین مبتلایان کووید-۱۹ بودند، به نظر می‌رسید سران حکومت عامدانه و با هدف شرکت بیشتر مردم در انتخابات مجلس، مانع انتشار اخبار مربوطه شدند. برخی از حامیان رهبر جمهوری اسلامی نیز ضمن انکار وجود ویروس کرونا هدف از مطرح کردن این موضوع را تاثیرگذاری بر انتخابات دانستند.
رهبر جمهوری اسلامی پس از انتخابات گفت: «در فضای مجازی، در دستگاه‌های گوناگون، از هر عاملی که توانستند استفاده کردند. حالا آخری هم این بیماری [جدید] که این هم شد یک بهانه خوبی. شب پنج‌شنبه که جمعه‌اش انتخابات بود، خبر بُروز این ویروس و این بیماری در قم مثلا داده شد، [دشمن] از سحر پنج‌شنبه شروع کرد تبلیغات کردن که "مردم مبادا بروید در صف انتخابات بِایستید، در صف رای دادن بِایستید، آن‌جا چنین است، چنان است، بیماری هست، مرض هست، ویروس هست"؛ ببینید! یعنی از کم‌ترین فرصتی استفاده کردند و نگذاشتند حتی چند ساعت هدر برود؛ بلافاصله شروع کردند به گفتن و دائم تاکید کردند.»
وی افزود: «مردم پای صندوق‌ها آمدند. مردم قم هم با این که مرکز این بیماری بودند، یکی از شلوغ‌ترین حوزه‌های انتخابی بودند.»
این سخنان اما در حالی بیان شده که موضوع ورود ویروس کرونا به ایران از حدود یک ماه قبل مطرح شده بود، اما مقامات به آن تن نمی‌دادند. هنوز هم سخنان متناقضی درباره تاریخ ورود ویروس کرونا به ایران از سوی مقامات جمهوری اسلامی بیان می‌شود. «حسن قاضی‌زاده هاشمی»، وزیر سابق بهداشت، در این باره نوشته بود: «من از اوایل دی ماه و بلکه اواخر آذر ماه امسال نگرانی و همچنین نظرات و پیشنهادهایم را به سمع و نظر مسئولین ارشد کشور، از جمله رئیس‌جمهور محترم... رسانده‌ام.»
سلاح بیولوژیکی یا توطئه‌ای برای مایوس کردن مردم
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی نوروزی‌اش با مردم باز بر تلاش دشمنان به خصوص آمریکا از طریق ویروس کرونا تایید کرد.
خامنه‌ای در روز درختکاری به تنهایی و با رعایت کامل فاصله اجتماعی و بدون کمک دیگران اقدام به کاشت نهال کرد، اما از سوی دیگر با «تخفیف مسئله» تلاش در تقلیل اهمیت بیماری و نگرانی‌های جهانی ناشی از آن داشت: «مطلب آخر هم این است که مسئله یک مسئله گذرا است، یک چیز فوق‌العاده نیست؛ از این حوادث در کشور پیش می‌آید. البته من نمی‌خواهم مسئله را خیلی کوچک بگیرم، اما خیلی هم بزرگش نکنیم مسئله را. یک قضیه‌ای است پیش آمده، یک مدتی است -مدتی که ان‌شاءالله خیلی طولانی نخواهد بود- این برای کشور وجود خواهد داشت، بعد هم رخت برمی‌بندد و می‌رود.»
ماه رمضان و لغو راهپیمایی روز قدس
رضا علیجانی همچنین معتقد است که رهبری پیرو سیاست «یکی به نعل، یکی به میخ» است. یعنی از سویی اعلام می‌کند تابع دستورات ستاد ملی مقابله با کروناست، ولی در عمل قاطعیت لازم را در مقایسه با موارد دیگر مانند تغییر نرخ بنزین ندارد. مثلا در مسئله افزایش قیمت بنزین با صراحت اعلام کرد: «من صاحب‌‌نظر نیستم، لکن اگر سران سه قوه تصمیم بگیرند، من حمایت می‌کنم. من این را گفتم، حمایت هم می‌کنم. سران قوایند، نشستند با پشتوانه کارشناسی یک تصمیمی برای کشور گرفتند، باید عمل بشود به آن تصمیم.»
اما در سخنان روز درختکاری آن توصیه اکید و آن صراحت اصلا وجود ندارد: «یک سوال بی‌پاسخی وجود دارد در مورد مراسم دعا و نماز و عبادت؛ من البته هیچ پیشنهادی را در مورد مساجد و مراکز دعا و مانند این‌ها به ستاد ملی [کرونا] ارائه نمی‌کنم؛ یعنی من تابع نظر کارشناسی و تشخیص کارشناسی ستاد ملی [کرونا] هستم، لکن می‌خواهم این را بگوییم که مسئله دعا و عبادت به خصوص در ماه رمضان، به خصوص در شب‌های قدر که در پیش است، یکی از نیازهای حتمی و اساسی مردم است؛ این با نیازهای مادی از یک نظر تفاوتی ندارد، از یک نظر بالاتر از نیازهای مادی مردم است.»
علیجانی همچنین راهپیمایی روز قدس را مهم‌ترین راهپیمایی لغوشده می‌داند که برای مقامات نظام حساسیت بسیار بالایی داشت؛ چرا که سران نظام نه تنها باید در این راهپیمایی، خودشان هم حضور می‌داشتند، بلکه باید به رسم هر سال، پنجاه قدمی هم در مقابل دوربین‌ها در کنار سایرین راه می‌رفتند!
علی‌رغم آن‌چه پیش‌تر حسن روحانی گفته بود که « تهران چون پایتخت کشور است، نمی‌شد که هیچ خبری در روز قدس نباشد»، راهپیمایی این روز به صورت خودرویی در تهران برگزار می‌شود. و نماز عید فطر و راهپیمایی روز قدس، آخرین جمعه ماه رمضان در ۲۱۸ شهری که وضعیت سفید دارند، برگزار می‌شود. شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، نهاد زیرمجموعه رهبر جمهوری اسلامی، با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با توجه به سخنرانی تلویزیونی رهبر جمهوری اسلامی در «روز قدس»، در سطح کشور «هیچ برنامه دیگری» برگزار نمی‌شود.
دستور به نیروهای مسلح، پرده‌برداری از مستعان ۱۱۰ تا حمله به کرونا
رهبر جمهوری اسلامی در دیدار اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا با او خواستار تشکیل قرارگاه مقابله با کرونا شد. با وجود تشکیل این قرارگاه به ریاست وزیر کشور اما همچنان ستاد ملی مقابله با کرونا نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد و مشخص نیست که در این میان نهاد اصلی کدام است.
آیت‌الله خامنه‌ای با این توصیه خود عملا مدل مقابله با ویروس کرونا را یک مدل نظامی تصور کرده است. در مقابل اما عملکرد نهادهای نظامی زیر نظر او برای مقابله با ویروس کرونا هنوز مشخص نیست و برخی از اقدامات این نهادها از جمله دستگاه «مستعان ۱۱۰» و موضوع حمله به ویروس کرونا باعث استهزا شده است.
در اسفند ماه ۱۳۹۸ و به دنبال همه‌گیری ابتلا به ویروس کرونا در کشور، رهبر جمهوری اسلامی به عنوان فرمانده کل قوا به رئیس ستاد کل نیروهای مسلح دستور داد که از امکانات نهادهای نظامی برای مقابله با ویروس کرونا استفاده شود.
او در این میان اما بار دیگر بر نظریات خود تاکید کرد و نوشت: «با توجه به قرائنی که احتمال "حمله بیولوژیکی" بودن این رویداد را مطرح کرده‌اند، می‌تواند جنبه رزمایش دفاع بیولوژیک نیز داشته و بر اقتدار و توان ملّی بیفزاید.»
در ۲۷ فروردین ماه سپاه پاسداران از اختراع دستگاهی خبر داد که هنوز پس از مدت‌ها موضوع تمسخر کاربران فضای مجازی است.
«حسین سلامی»، فرمانده سپاه، در مراسم رونمایی از دستگاه مستعان ۱۱۰ شرکت کرد و این دستگاه را «دستاورد جدید با قابلیت تشخیص هوشمند کرونا» خواند.
حسین سلامی در این مراسم و در توضیح عملکرد این دستگاه گفته بود: «دقت ۸۰ درصدی آن در بیمارستان‌ها اثبات شده و به این شیوه کار می‌کند که با استفاده از ایجاد میدان مغناطیسی یعنی استفاده از ویروس دوقطبی که داخل این دستگاه تعبیه می‌شود، هر نقطه‌ای از محیط تا شعاع صد متر که آلوده به ویروس باشد، آنتن این دستگاه درست مقابل این نقطه قرار خواهد گرفت و در مدت حدود پنج ثانیه موفق به کشف محیط آلوده می‌شود.» او این دستگاه را یک «پدیده علمی شگفت‌انگیز» خواند و نام آن را مستعان ۱۱۰ اعلام کرد.
این رونمایی بازتاب گسترده‌ای داشت و با تمسخر کاربران شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد. وزارت بهداشت هم بلافاصله اعلام کرد که دستگاه «ویروس‌یاب» رونمایی‌شده توسط سپاه تاییدیه وزارت بهداشت را ندارد.
«انجمن فیزیک ایران» نیز ۲۸ فروردین در بیانیه‌ای این ادعا را «باورناپذیر و در حد داستان‌های علمی و تخیلی» توصیف کرد.
سخن‌گوی سپاه واکنش‌های منفی به این سامانه را «ناشی از احساس ضعف، حقارت و استیصال آنان از اقتدار و اراده ایرانی برای حل مشکلات» دانست و مدعی شد «به زودی فرایند تولید و مختصات و قابلیت‌های فنی» این دستگاه «با حضور اصحاب رسانه و متخصصین تشریح خواهد شد»؛ ادعایی که تا کنون نیز اثبات نشده است و پس از آن حتی فرماندهان خود سپاه هیچ سخنی درباره سرنوشت این دستگاه نگفته‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی که پیش از این ویروس کرونا را موضوعی گذرا خوانده بود، در ۳۱ شهریور ماه در سخنانی با انتقاد از مردم گفت: «روزی ۱۵۰ هم‌وطن از دست بروند مسئله کوچکی است؟ بعضی‌ها تقویم مناسبی، ارزیابی مناسبی از این قضیه ندارند. فرض کنید هر دو روز یک بار یک هواپیمای سیصد نفره سقوط کند و همه آن‌ها بمیرند؛ این چیز کمی است؟ ما هر روز ۱۴۰ نفر، ۱۵۰ نفر، ۱۷۰ نفر متوفی داشته باشیم، این چیز کمی است؟ علاج هم دست خودمان است. خب می‌بینید که مسئولین دارند خودشان را واقعا فدا میکنند؛ از پزشک و از پرستار و از مدیر و [دیگران] دائم دارند تلاش میکنند، کار میکنند. ما مردم بایستی به وظایف‌مان عمل کنیم؛ این فاصله اجتماعی، این ماسک [زدن]، این دستوراتی که داده می‌شود، این شست‌وشوی دست، کارهای لازمی است که باید انجام بگیرد.»
فرمانده سپاه پاسداران نیز گفت که آرایش امروز ما آرایش جنگی برای مقابله با ویروس کرونا است. از روز ۲۰ آبان در قالب یک طرح سراسری که برای جستجوی خانه به خانه ناقلان ویروس کرونا صورت می‌گیرد «به نقاطی که ویروس کرونا محل سکونت خودش قرار داده» و نقاط محل شیوع، «حمله می‌کنیم.» ۵۴ پایگاه بسیج محلات به پایگاه حافظان سلامت تبدیل می‌شوند. خانه به خانه بیماران را جستجو می‌کنیم و فرایندهای جداسازی بیماران از غیر بیماران و ارجاع آن‌ها به مراکز درمان را انجام می‌دهیم.
پیش از این نیز قرار بود که طرح شناسایی بیماران با کمک بسیج اجرا شود، اما وزیر بهداشت اعلام کرده بود که این طرح به دلیل کمبود بودجه اجرا نشده است. وزیر کشور ایران نیز روز ۱۰ آبان گفت که این طرح با کمک بسیج اجرا خواهد شد. با گذشت حدود یک ماه اما هنوز خبری از اجرای آن نیست.
رضا علیجانی این ادبیات و اقداماتی از این دست را نشات‌گرفته از تئوری «مدیریت جهادی» و ورود نظامیان به عرصه‌های غیرتخصصی‌شان می‌داند، که در همه کشورها از آمریکای لاتین گرفته تا یونان، همگی با شکست مواجه شده است.
این فعال سیاسی همچنین این اقدامات را ناشی از ادعاهای گزاف سپاه و دخالت در همه عرصه‌ها می‌داند، که حتی منجر به رسوایی‌های بزرگی چون پروژه کلاهبرداری مستعان ۱۱۰ شد.
با وجود ده‌ها مصاحبه و سخنرانی فرماندهان سپاه پاسداران درباره مقابله با ویروس کرونا نیز هنوز گزارشی از عملکرد این نهادها و دیگر نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی در مقابله با ویروس کرونا منتشر نشده است. دخالت آیت‌الله خامنه‌ای نیز در موضوع مقابله با ویروس کرونا مانند دیگر رفتارهایش بوده است. او با وجود دخالت در موضوعات اجرایی در مواردی که تمایل ندارد دخالت نمی‌کند و همچنین هیچ‌گاه مسئولیت اتفاقات رخ‌داده را نمی‌پذیرد و تقصیرات را به گردن دولت می‌اندازد.
مطالب مرتبط:
ترجیح سرکوب داخلی بر استفاده از دیپلماسی کرونا
کرونا در نظام ولایت فقیه؛ معجون سنت، ایدئولوژی و سیاست در تصمیمات خامنه‌ای
کرونا و توهم توطئه در ایران؛ نگاه آیت‌الله خامنه‌ای و حکومت به یک ویروس
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر