در پی غرق شدن قایق پناهجویان و کشته شدن آن‌ها در دریاچه «وان» در ۲۷ ماه جون ۲۰۲۰، «کمیسیون مهاجرت و پناهندگی کانون وکلای شهر وان» گزارش تازه‌ای در مورد این حادثه منتشر کرده است. در این ماه بود که خبر واژگون شدن قایق پناهجویان در دریاچه وان ترکیه و غرق شدن آن‌ها به رسانه‌ها راه پیدا کرد. طبق اخبار منتشر شده، تعداد ۵۵ پناه‌جو و مهاجر در این حادثه جان خود را از دست دادند.
***
در هفته‌های اخیر، کانون وکلای وان جزییات دقیق‌تری از این پرونده را در گزارشی تحلیلی مورد بررسی بیشتر قرار داده است. ۲۹ جون ۲۰۲۰، حوالی ساعت یک بعدازظهر یک خبرنگار آزاد در شهر وان به‌نام «روشن تقوا» خبری از غرق شدن قایقی حامل ۱۰۰ مهاجر و پناه‌جو منتشر کرد. به دنبال این خبر، در همان روز اعضای کمیسیون مهاجرت و پناهندگی کانون وکلا برای تایید و بررسی جزییات حادثه، به طور اضطراری گرد هم آمدند و عازم محل واقعه شدند.
وکلای عضو کمیسیون، «ژیندار اوچار»، «ژیان اوز کاپلان» و «هل ین اوز گوکچه» به محل واقعه در روستای «چیت اورن» رفتند و برای کسب جزییات بیشتر، با دهیار روستا صحبت کردند . دهیار در مورد روز واقعه چنین گفته است: «به کنار دریاچه رفتم و منتظر نشستم تا ببینم آثاری از جنازه‌ها خواهم دید یا نه.»
این دهیار علت جان باختن ۱۱۲ انسان را «بی‌کفایتی» صاحب قایق عنوان کرده و گفته تنها بازمانده آن واقعه هم همان صاحب قایق بوده که نامش با حروف اختصاری، «م.ا» است. به درخواست و همراهی دهیار برای بررسی و مشاهده محل واقعه، این وکلا به سمت ساحل جزیره «چارپاناک» می‌روند اما در طول مسیر منتهی به جزیره، به دلیل نداشتن حکم دادگاه، اجازه ورود هیات تحقیقات به محل حادثه از طرف نیروهای ژاندارم داده نمی‌شود.
اعضای کمیسیون از گفت‌وگو با ژاندارم‌ها به این نتیجه رسیدند شخصی که در یک ویلای تابستانی نزدیک به محل حادثه نگهبان بوده، بازداشت شده و همسر او هم مورد بازجویی قرار گرفته است. به گفته این فرد، در تاریخ ۲۸ جون ۲۰۲۰، صاحب قایق به صورت برهنه به خانه آن‌ها رفته و برای تماس گرفتن با خانواده‌اش از آن‌ها تقاضای تلفن کرده است و آن‌ها نیز تلفن در اختیارش گذاشته‌اند. در نهایت نگهبان به علت همکاری با «م .ا» و عدم اطلاع رسانی به‌موقع، بازداشت شده است.
بنابر گزارش کانون وکلای وان، طی روند تحقیقات، شخص متهم به قاچاق انسان، یعنی « م.ا» بعد از بازداشت در بازجویی‌های اولیه که در ایستگاه پلیس ژاندارم «توشبا» در تاریخ ۲۹ جولای ۲۰۲۰ انجام شده است، گفته‌اند که عموزاده‌اش، «س.ا» در تاریخ ۲۷ جولای ۲۰۲۰ حوالی بعدازظهر با او تماس گرفته و گفته است: «امشب مسافر داریم، تو هم بیا.»
«م . ا» از این گفته عموزاده‌اش متوجه می‌شود قرار است مهاجر جابه‌جا کنند زیرا قایق مسافری که مالک آن پدر او است، برای جابه‌جایی مسافر‌های عادی استفاده نمی‌شود و به همین علت به صورت رمزی از کلمه «مسافر» استفاده کرده است.
به گفته او، ابتدا ترسیده بوده و از همکاری سر باز زده اما عموزاده‌اش گفته است: «همه آن‌ها مدرک دارند، نترس.»
می‌گوید بعد از این جمله، تصمیم به همکاری با آن‌ها گرفته است.
قایق مسافری تحت کنترل «س.ا» در همان روز، حوالی ساعت ۱۹ و۳۰ دقیقه برای سوار کردن وی به نزدیکی ساحلی که خانه‌اش بوده، رفته است. در قایق به‌جز او و عموزاده‌اش کسی نبوده است. «س.ا» همان‌وقت می‌گوید که مهاجران را از جزیره چارپاناک سوار کرده و به روستای «رشادیه» واقع در شهرستان «تاتوان»، وابسته به استان «بتلیس» برده و آن‌جا پیاده کرده است. اما از این‌که چند مهاجر جابه‌جا خواهند کرد و این‌که مهاجران را چه کسانی خواهند آورد، چیزی نگفته است.
او «س.ا» را برای کمک کردن در کارهای تکنیکی مربوط به موتورخانه قایق لازم داشته زیرا عموزاده‌اش در کنار کارهایی که در قایق انجام می‌داده، باید مراقب مهاجران هم می‌بوده است تا دعوا و مشکلات ایجاد نکنند و این کارها به تنهایی قابل انجام نبوده‌اند. «س.ا» بابت این همکاری به او قول ۷۵۰ لیر داده بود.
او در ادامه می‌گوید با قایق به طرف جزیره چارپاناک به راه افتادند و حوالی ساعت ۲۱ و۵۰ دقیقه به نقطه‌ای نزدیک جزیره چارپاناک رسیدند و برای این‌که جلب توجه نکنند، چراغ‌های قایق را روشن نکردند. مهاجران در ساحل جزیره چارپانک روی شن‌های ساحل منتظرشان بودند و «س.ا» با کسی که با نور از ساحل علامت می‌داد، صحبت کرده بود.
او یک شهروند افغانستانی بود و در آن‌جا به عنوان مترجم، کار هماهنگی میان مهاجران و ترجمه را برای آن‌ها انجام می‌داد. بعد از آن‌که برای سوار کردن مهاجران، قایق به ساحل نزدیک شده، مترجم به آن‌ها کمک کرده بود. او تعداد مهاجران و پناه‌جویانی که سوار قایق شده بودند را به صورت دقیق نشمرده بود اما حدس می‌زند که حدود ۷۰ یا ۸۰ مهاجر بوده‌اند که در میان آن‌ها پنج یا شش زن و یک یا دو کودک هم حضور داشته‌اند. آن‌ها حوالی ساعت ۲۲ و پنج دقیقه حرکت کرده و از ساحل دور شدند و در آب‌های آزاد به راه خود ادامه دادند. تقریبا بعد از یک ساعت طی مسیر به سمت «بیتلیس»، آب‌های دریاچه مواج می‌شود. در این زمان، «س.ا» راندن قایق را برعهده داشته که امواج به‌شدت به قایق برخورد می‌کرده است.
وقتی «س.ا» تلاش می‌کرده است تا قایق را در مسیر دیگری قرار دهد، موجی سنگین از طرف راست به قایق برخورد می‌کند و موجب سرنگونی آن می‌شود. تمامی مهاجران به دریاچه پرت می‌شوند و زیر آب می‌روند. اما او می‌تواند از قایق بیرون آید و تعدادی از مهاجران هم که موفق به خروج از زیر قایق شده بودند، خود را به سطح آب می‌رسانند.
«س.ا» کیف یکی از مهاجرانی را که روی آب آمده بود، می‌بیند، دستش را دراز می‌کند و کیف را می‌گیرد تا به کمک آن روی سطح دریاچه بماند.
این شهروند افغانستانی گفته است: «دریا مدام مواج‌تر می‌شد. مسافران را صدا می‌زدم تا به سمت من بیایند. تا حدود ساعت چهار و ۳۰ دقیقه صبح هم‌چنان تلاش می‌کردیم روی آب بمانیم.
اما به خاطر موج‌هایی که مدام به آن‌ها برخورد می‌کردند، "س.ا" خسته شد و مقدار زیادی آب خورده بود و شروع به فرو رفتن و برآمدن در آب کرد. تا زمان طلوع خورشید توانستم او را روی آب نگه دارم ولی جانش را از دست داد. قصد داشتم جنازه را از آب بیرون بکشم اما توان نگه داشتن او را نداشتم و همان‌جا رهایش کردم و به طرف جزیره چارپانک شروع به شنا کردم تا به خشکی رسیدم.»
در اظهارات مظنون، حرفهای ضد و نقیض و کمبودهای زیادی وجود دارد اما به خاطر این‌که از این واقعه فقط او جان سالم به در برده و در بازداشت و تحت نظر است، شکل و وقوع این حادثه و اظهارات این شخص برای شفاف‌سازی پرونده به عنوان تنها شاهد، مهم ارزیابی شده است.
در ادامه، حکم بازداشت پنج مظنون دیگر که با این پرونده مرتبط بوده‌اند، از طرف دادگاه جنایی و دادستانی عمومی شهر وان صادر شد.
در تاریخ ۲۷ جولای ۲۰۲۰، سازمان‌های مربوطه عملیات نجات را شروع کردند. در روزهای اول، این عملیات در سطح دریاچه وان انجام شد اما قایق غرق شده را پیدا نکردند. به دلیل این‌که دریاچه وان یک دریاچه داخلی است، در این عملیات نجات، تجهیزات مناسب در دست نبود و از قایق‌های ماهی‌گیری و قایق‌های گارد ساحلی استفاده شد. بعد از مدتی طولانی، عملیات نجات به این صورت ادامه یافت و سپس با اعلام فرمانداری شهر وان، فرماندهی نیروی دریایی نیز با به کارگیری تجهیزات حرفهای به این عملیات پیوست.
طی اظهارات صنایع دفاع ملی در تاریخ هشت جولای ۲۰۲۰، با پیوستن نیروهای دریایی به این عملیات و استفاده از تیم «ساک» که شامل غواصان درجه یک و ماشین‌های اختصاصی و زیردریایی بود، در نهایت قایق غرق شده در یک کیلومتری جزیره چارپاناک و در عمق ۱۰۱ متری پیدا شد.
در تصاویری که از طرف وزارت دفاع در رسانه‌ها به اشتراک گذاشته شد، دیده می‌شود که هنوز در قسمت عرشه قایق اجسادی وجود دارند و بسیاری از آن‌ها نتوانسته‌اند از کابین بیرون بیایند و تعداد زیادی مهاجر و پناهنده با خفگی جان خود را از دست داده‌اند.
طی ملاقات‌هایی که کمیسیون با مقامات داشته‌اند، گفته شده است اجساد را با وسیله‌ای به نام «ROW» تصویربرداری کرده‌اند و به خاطر این‌که قایق در عمق ۱۰۱ متری بوده، امکان درآوردن اجساد توسط غواصان به دلیل فشار بالای آب وجود نداشته است و اجساد با یک چنگک وصل به دستگاه ROW از عمق آب بیرون کشیده شده‌اند. به اجسادی که در فضای بسته درون قایق قرار داشته‌اند هم با شکستن قسمتی از کابین دسترسی پیدا کرده و با همان روش آن‌ها را نیز به سطح آب کشیده‌اند.
طی تحقیقاتی که از طرف کمیسیون مهاجرت و پناهندگی انجام شده است، تاکنون جسد ۶۱ پناهنده/مهاجر پیدا شده است و در میان این اجساد، ۳۴ نفر شهروند افغانستان بوده‌اند. هویت سه جسد دیگر به خاطر متلاشی شدن و پوسیدگی، از طریق تصویر قابل شناسایی نبوده است.
به گفته این کمیسیون، برای اجراز هویت اجسادی که بیش از ۱۵ روز در سردخانه بوده‌اند، به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌اند و هیچ مراجعه‌ای هم برای شناسایی آن‌ها نشده است. آن‌ها در «قبرستان گم‌نامان» که قبلا محل دفن پناهندگان و مهاجرانی بوده است که به دلایل مختلف جان خود را از دست داده‌اند، به صورت شماره‌بندی دفن شده‌اند. این قبرستان در محله «سیران تپه» شهرستان توشبا، از توابع استان وان قرار دارد.
در نهایت به گفته کمیسیون مهاجرت و پناهندگی کانون وکلای وان، از سال ۲۰۱۸ به بعد مرگ و میر پناهجویان و مهاجران در شهر وان چشم‌گیر بوده است و به ادعای این کمیسیون، نمی‌توان این مساله را یک «حادثه» قلمداد کرد بلکه اتفاقی نبودن این حوادث از طرف این کمیسیون به اثبات رسیده است.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسوولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفا شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران‌وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
دیپورت پناهجویان از مصر به ایران؛ تبدیل یک رویا به کابوس
قیمت‌گذاری روی پناهجویان؛ زندگی بهتر در جزیره
خانواده پناهجویی که غرق شدند، می‌خواستند آینده بهتری برای فرزندان‌شان بسازند
پلیس فرانسه ناامید از یافتن پیکرها؛ آرتین، یوسف و شورش در کام دریا
ادبیات سیاسی و رسانه‌ای علیه پناهجویان؛ ادامه آوارگی در مرز
آتش‌بس در سوریه؛ ادامه سردرگمی پناهجویان در مرز ترکیه و یونان
تجدید عهد ترکیه با اتحادیه اروپا بر سر پناهجویان؛ یونان ترکیه را متهم کرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر