آیا گزارش مرکز آمار از تورم آذر ۱۳۹۹ واقعی است؟

در حالی که بحران‌های فزاینده سیاسی-اجتماعی ایران در نیمه دوم سال ۱۳۹۹ به اوج خود رسیده است، بحران اقتصادی با شدت بسیار زیاد ادامه دارد، تا آنجا که خطر ناامنی غذایی، گرسنگی و سوءتغذیه و افزایش خط فقر مطلق، روزبه‌روز بیش از پیش جامعه ایرانی را تهدید می‌کند.

آخرین آمار رسمی تورم در ایران حاکی از آن است که میزان تورم نقطه به نقطه مواد غذایی به حدود ۶۰ درصد رسیده است، در حالی که سطح عمومی درآمدها به این نسبت افزایش پیدا نکرده است. تداوم رکود اقتصادی و کاهش مستمر درآمد حقیقی خانوار چاره‌ای جز این پیش روی مردم ایران نگذاشته که با کوچک و کوچک‌تر کردن سفره غذایشان، خود را با شرایط جدید اقتصادی حاکم بر ایران وفق دهند.

مرکز آمار ایران روز ۱دی۱۳۹۹، گزارش رسمی تورم آذر ۱۳۹۹ را منتشر کرده است. گروه بسیار زیادی از مردم و ناظران با تردید به صحت آمارهای رسمی نگاه می‌کنند؛ اما صرف نظر از اینکه تورم رسمی، چقدر با تورم واقعی جاری در ایران همخوانی دارد، همین آمار رسمی هم گویا است و تصویری از بحرانی عمیق به نمایش می‌گذارد که خانواده‌های ایرانی گرفتار آن شده‌اند.

***

بر اساس گزارش مرکز آمار که ۱دی۱۳۹۹ منتشر شد، نرخ تورم ۱۲ ماهه، در ادامه رشد صعودی پنج ماه اخیر بار دیگر از ۳۰ درصد گذشته است.

محاسبه داده‌هایی که مرکز آمار ایران به عنوان نرخ تورم منتشر کرده، نشان می‌دهد سطح عمومی قیمت‌ها در پاییز ۱۳۹۹ بیش از ۴۴ درصد بیشتر از پاییز ۱۳۹۸ است. یعنی یک خانواده متوسط ایرانی ناچار است یک سبد ثابت کالا و خدمات را پاییز امسال ۱.۴۴ برابر گران‌تر از پاییز پارسال تهیه کند.

داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد پس از آنکه در دو ماه گذشته بالاترین نرخ تورم ماهانه در ۲ سال گذشته به ثبت رسید، دوباره به سطح ۲ درصد کاهش پیدا کرده است، اما نرخ تورم ماهانه مواد غذایی همچنان بالای ۵ درصد است که در مقیاس تورمی عدد بسیار بزرگی است. طبق این گزارش تورم یک ساله (نقطه به نقطه) سفره غذای مردم در آذر ماه به نزدیک ۶۰ درصد رسیده است؛ یعنی مردم برای اینکه بتوانند به اندازه پارسال خوراکی و آشامیدنی تهیه کنند، ناگزیر بوده‌اند ۱.۶ برابر بیشتر از پارسال هزینه کنند. چنین حدی از تورم با توجه به طولانی شدن بحران اقتصادی و کاهش درآمد حقیقی خانوار، خطر ناامنی غذایی و فقر مطلق را شدیدتر از پیش کرده است.

در جدولی که در گزارش مرکز آمار منتشر شده، بالاترین نرخ تورم یک ساله (نقطه‌ای) مواد غذایی مربوط به گروه روغن‌ (روغن مایع و روغن نباتی جامد) و میوه و خشکبار است که به رکورد تورم سالانه ۷۶ درصد رسیده‌اند. در ماه‌های گذشته گزارش‌های زیادی از بحران روغن و کمبود و افزایش شدید قیمت آن در بازار منتشر شده است. افزایش ۷۶ درصدی قیمت میوه و خشکبار هم عملا این نگرانی را ایجاد کرده که میوه به عنوان یک خوراکی ضروری از سبد غذای خانوار خارج شده و حکم کالای لوکس را پیدا کرده است.

از سوی دیگر میزان تورم یک ساله (نقطه‌ای) نان و غلات و همین طور شیر و پنیر و تخم‌مرغ هم حدود ۶۰ درصد محاسبه شده است. در بحران‌های پیشین معمولا گروه نان و غلات، به دلیل قیمت‌گذاری و کنترل دولتی تورم کمتری به نسبت سایر خوراکی‌ها داشت، اما گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که موج سنگین تورمی به نان هم رسیده است.

در میان کالاهای غیرخوراکی هم میزان تورم سالانه (نقطه‌ای) حدود ۳۹ درصد محاسبه شده است. اختلاف تورمی در طیف کالاهای غیرخوراکی بالا و بعضی اوقات سوال‌برانگیز است. به عنوان مثال تورم در بخش حمل‌ونقل هم از ۶۵ درصد گذشته، در حالی که تورم یک ساله (نقطه‌ای) بخش مسکن و اجاره مسکن حدود ۲۸ درصد محاسبه شده است؛ اما آیا تورم هزینه مسکن در سبد هزینه‌های خانواده‌های ایرانی بیشتر از این نیست؟ ۱دی۱۳۹۹ مرکز آمار گزارش دیگری هم با عنوان «اطلاعات قیمت و اجاره مسکن نقاط شهری در تابستان ۹۹» منتشر کرد که داده‌های آن نشان دهنده موج تورمی بزرگ‌تری در بخش مسکن است.

میزان تورم متوسط قیمت خرید آپارتمان در تابستان امسال به نسبت تابستان ۱۳۹۸ حدود ۹۶ درصد و میزان افزایش متوسط قیمت اجاره بها که نقش کلیدی در محاسبه هزینه‌های خانوار دارد، به نسبت تابستان گذشته نزدیک ۴۴ درصد محاسبه شده است.

با استناد به این آمار به نظر می‌رسد میزان افزایش حقیقی قیمت مسکن در سبد خانوار ایرانی احتمالا بیش از نسبتی (۲۸ درصد) است که در گزارش تورم آذر ماه منتشر شده است. با توجه به سهم بالای مسکن در هزینه‌های خانوار (بیش از ۳۰ درصد) نرخ واقعی تورم یک ساله (نقطه‌ای) باید بیش از آن چیزی باشد که در گزارش آذر ماه به آن اشاره شده است.

بحرانی و بحرانی‌تر؛ نگاهی به وضعیت تورم استانی در مرداد ۱۳۹۹

توزیع جغرافیایی تورم؛ میزان افزایش قیمت‌ها در کدام استان‌ها بیشتر است؟

تابستان داغ تورمی؛ تحلیل داده‌های مرداد ۹۹