مراسم به آب انداختن یک «نفتکش غول‌پیکر اقیانوس‌پیما» که سه‌شنبه ۲دی۱۳۹۹ در بوشهر برگزار شد، علاوه بر اینکه نقشی تبلیغاتی برای سرتیپ سپاه «سعید محمد»، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا، داشت با مدعیات فراوانی همراه شد. این فرمانده سپاه که از او به عنوان یکی از نامزدهای احتمالی در انتخابات ریاست جمهوری یاد می‌شود، در مراسم روز سه‌شنبه گفت که این دومین نفتکش غول‌پیکر اقیانوس‌پیمایی است که سپاه در طول دو سال ساخت. مروری بر برخی از مدعیات مطرح‌شده درباره این نفتکش:
***
سرتیپ سپاه «سعید محمد»، فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا، در مراسم به آب انداختن نفتکش افراماکس گفت این «دومین نفتکش اقیانوس پیمای ساخت سپاه» است و رونمایی از آن با هدف «گودبای‌پارتی ترامپ قمارباز» برگزار شده است تا «دشمنان بفهمند علی‌رغم تحریم‌ها توانسته‌ایم دومین نفتکش غول‌پیکر اقیانوس‌پیما را به آب بیندازیم.»
او درباره مشخصات فنی این نفتکش نیز گفت که این شناور ۱۱۳ هزار تُنی قابلیت حمل ۷۵۰ هزار بشکه نفت و ارزآوری ۶۰ میلیون دلاری دارد.
همچنین به گفته او، در طول دو سال ساخت این نفتکش دوهزار نفر (حدود ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۵۰۰ نفر به طور غیرمستقیم) مشغول به فعالیت بوده‌اند.
آیا این نفتکش ساخت سپاه پاسداران است؟ آیا ساخت کشتی ۱۱۳ هزار تنی با قابلیت حمل ۷۵۰ هزار بشکه در ایران بی‌سابقه است؟ مزیت این کشتی چیست و چه اهمیتی برای اقتصاد ایران دارد؟
قابلیت نفتکش افراماکس ساخت ایران
از این نفتکش ۱۱۰ هزار تنی با قابلیت حمل ۷۵۰ هزار بشکه نفت به عنوان یک «نفتکش غول‌پیکر اقیانوس‌پیما» یاد شده است. نگاهی به سایر نفتکش‌های فعال در صنعت حمل و نقل دریایی نشان می‌دهد که نفتکش افراماکس یک نفتکش با سایز متوسط (سایزی پرطرفدار) است. کوچک‌ترین نفتکش که برای مصارف مختلف «جنرال پرپوز» مورد استفاده قرار می‌گیرد ۱۰ تا ۲۵ هزار تن است و عظیم‌ترین نفتکش، «اولترا لارج»، نیز توانایی حمل وزنی معادل ۳۲۰ تا ۳۵۰ هزار تن را دارد.
همان‌طور که در تصویر زیر دیده می‌شود، افراماکس با تحمل وزنی معادل ۸۰ تا ۱۲۰ هزار تن یک نفتکش سایز متوسط است.
جزییات فنی و ریز قابلیت‌های نفتکش‌های افراماکس در این منبع قابل مطالعه است.
سازنده نفتکش افراماکس ایرانی کیست؟
نفتکش افراماکسی که سه‌شنبه گذشته به آب انداخته شد محصول «شرکت صنعتی دریایی ایران صدرا» است. این شرکت تاریخچه‌ای طولانی‌تر از عمر جمهوری اسلامی ایران دارد.
شرکت صدرا در سال ۱۳۴۷ با هدف ساخت و تعمیر کشتی در بوشهر راه‌اندازی شد. بنابر آنچه در وب‌سایت این شرکت آمده، شرکت صدرا مجهز به جامع‌ترین و کامل‌ترین امکانات طراحی، مهندسی، ساخت و حمل و نصب انواع سازه‌ها و شناورها است.
عمده سهام این شرکت در سال ۱۳۸۸ و در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به قرارگاه خاتم الانبیا واگذار شد. تا پیش از این، صدرا شرکتی دولتی و متعلق به بانک ملی ایران بود. اما در آن سال، صدرا به کنسرسیومی شامل قرارگاه خاتم الانبيا، «شركت سرمايه‌گذاری مهر اقتصاد ايرانيان»، «شركت تاسيسات دريایی» و «شركت صف» فروخته شد. گفته می‌شود قرارگاه خاتم الانبیا با خرید ۷۶۷ ميليون و ۶۶۲هزارو ۸۶۲ سهم صدرا به قيمت هر سهم ۱۰۰ تومان و پرداخت ۲۰ درصد آن، مدیریت این شرکت را در اختیار گرفته است. روشن نیست قیمت واقعی این شرکت چقدر بوده و آیا روال قانونی در واگذاری آن به قرارگاه خاتم الانبیا طی شده است یا خیر؛ ولی آنچه روشن است اینکه قرارگاه خاتم الانبیا در سال ۱۳۹۱ توانسته بزرگ‌ترین و مجهزترین شرکت دریایی ایران که در بوشهر و بندر انزلی صاحب اسکله و سایت بوده را به طور قسطی با پیش‌پرداخت ۲۰ درصدی به قیمتی حدود ۷۷ میلیارد تومان خریداری کند.
آیا این نفتکش در دو سال اخیر ساخته شد؟
«مهدی اعتصام»، مدیر عامل شرکت صنعتی دریایی ایران صدرا، در ۷آبان۱۳۹۱ با اشاره به خرید تجهیزات لازم برای ساخت دومین کشتی افراماکس این شرکت گفته بود: «در پروژه افراماکس، شرکت پس از مراحل به آب‌اندازی کشتی اول، اقدام به خریداری تمام تجهیزات مورد نیاز کشتی دوم کرده و برای دو کشتی سه و چهار نیز ورق‌های مصرفی خریداری و وارد کشور شده است.»
مدیرعامل صدرا در آن زمان همچنین گفته بود: «سایر قطعات مورد نیاز آنها نیز در حال خریداری می‌باشد و علی رغم اینکه به دلیل تحریم‌ها، شرکت فنلاندی طرف قرارداد از ارایه قطعات لازم به صدرا امتناع کرده، اما در صورت تامین مالی به موقع، سرعت ساخت دو کشتی دیگر افزایش خواهد یافت و جای هیچ‌گونه نگرانی از این بابت مطرح نیست.»
به عبارت دیگر، حدود ۹ سال پیش تمامی تجهیزات لازم برای ساخت این کشتی افراماکس خریداری شده بود و شرکت صدرا در تلاش برای تهیه تجهیزات کشتی‌های سوم و چهارم بود.
از این رو، تجهیزات مورد نیاز نفتکشی که هفته گذشته به آب انداخته شد نه در دوره اعمال تحریم‌های حداکثری، بلکه در دوره پیش از آن خریداری شده بود.
ساخت این نفتکش سال‌ها به درازا کشیده و روشن نیست چرا سعید محمد از بازه زمانی دو سال اخیر نام برده است.
آیا این دومین نفتکش ساخت ایران است؟
خیر؛ پیشتر «شرکت صنعتی دریایی فراساحل» سه کشتی اقیانوس‌پیمای دیگر ساخته و به آب انداخته بود.
مراسم رونمایی از سومین کشتی اقیانوس‌پیمای ایران در سال ۱۳۹۰ برگزار شد و در همان مراسم بود که اعلام شد دو نفتکش ۳۵ هزار تنی دیگر در حال ساخت است و تا سال ۱۳۹۱ به بهره برداری خواهد رسید.
همین شرکت پیش از آن نیز دو کشتی دیگر به نام‌های «ایران-اراک» و «ایران-شهرکرد» ساخته بود.
نفتکش افراماکس مورد اشاره دومین کشتی ساخت شرکت صدرا بود. این شرکت پیشتر نفتکش «ایران نکا» را ساخته بود.
آیا نفتکش افراماکس ایرانی تحولی در صنعت حمل و نقل دریایی ایران به شمار می رود؟
خیر؛ ایران پیشتر مدعی شده بود که پنجمین کشور قدرتمند دنیا در صنعت حمل و نقل دریایی و مجهز به پیشرفته‌ترین نفتکش‌های دنیا است.
«عبدالصمد تعقل»، رییس امور برنامه‌ریزی شرکت ملی نفتکش ایران، ۲۵دی۱۳۸۸ به خبرگزاری شانا گفته بود که «نفتکش غول پیکر ۳۲۰ هزار تنی شرکت ملی نفتکش ایران به عنوان بهترین کشتی از سری نفتکش‌های جدید فعال سال ۲۰۰۹ میلادی در جهان برگزیده شد.»
به گفته تعقل، دو فروند از کشتی‌های شرکت ملی نفتکش ایران به نام‌های «داور» و «دادگر» که از سوی «شرکت کشتی‌سازی دوو» ساخته شده‌اند، نامزد کسب عنوان برترین کشتی‌های نفتکش فعال در سال ۲۰۰۹ میلادی معرفی شدند.
در واقع در مقایسه با داشته‌های شرکت ملی نفت ایران نفتکش، افراماکس ایرانی تولیدشده توسط شرکت صدرا از قابلیت بسیار کمتری برخوردار است. ضمن اینکه با توجه به روشن نبودن بودجه هزینه‌شده برای نفتکشی که ساخت آن حداقل ده سال به طول انجامیده نمی‌توان این پروژه را طرحی اقتصادی و موفق ارزیابی کرد.
همچنین براساس اطلاعات موجود، محصول تولیدی شرکت صدرا را نمی‌توان نفتکش غول‌پیکر دانست. ایران هنوز نفتکش غول‌پیکر نساخته است. ایران پیش از این در سال ۱۳۹۸ اعلام کرده بود که موفق به تعمیر اولین نفتکش غول‌پیکر در مجتمع کشتی سازی بندرعباس شده است.
آیا افراماکس ایرانی واجد استانداردهای کنوانسیون MARPOL است؟
شرکت سازنده نفتکش به آب انداخته شده هنوز اطلاعاتی در این باره منتشر نکرده است.
شرکت‌های سازنده شناورها مکلف به رعایت استانداردهای کنوانسیون MARPOL هستند. ایران در سال ۱۹۵۸ به این کنوانسیون ملحق شد و موظف به رعایت استانداردهای این کنوانسیون است.
جمع‌بندی
سرتیپ سپاه سعید محمد، فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا، در مراسم به آب انداختن نفتکش افراماکس که روز سه‌شنبه ۲دی۱۳۹۹ برگزار شد، این شناور را «دومین نفتکش اقیانوس پیمای ساخت سپاه» خواند و گفت این نفتکش ۱۱۳ هزار تنی توانایی حمل ۷۵۰ هزار بشکه نفت و ارزآوری ۶۰ میلیون دلاری دارد. همچنین به گفته او، در طول دو سال ساخت این نفتکش دوهزار نفر (حدود ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۵۰۰ نفر به طور غیرمستقیم) مشغول به فعالیت بوده‌اند.
بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد:
۱- نفتکش افراماکس مورد اشاره ساخت شرکت صدرا است.
۲- شرکت صدرا در سال ۱۳۴۷ و در دوره پهلوی راه‌اندازی شد.
۳- قرارگاه خاتم الانبیا در سال ۱۳۸۸ و در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد عمده سهام شرکت صدرا را به صورت قسطی خریداری کرد. اطلاعاتی از قانونی یا غیرقانونی بودن روند واگذاری این شرکت دولتی به سپاه در دست نیست. تنها می‌دانیم که سپاه این شرکت را که مجهزترین شرکت صنعتی دریایی ایران بازمانده از دوره پیش از انقلاب است به قیمت ۷۷ میلیارد تومان و با پیش‌پرداخت ۲۰ درصدی خریداری کرد و مدیریت آن را در اختیار گرفت.
۴- نفتکش افراماکس تولید شده توسط شرکت صدرا نفتکشی غول پیکر نیست بلکه نفتکشی با سایز متوسط است.
۵- نفتکش افراماکس تولیدی شرکت صدرا در مقایسه با پیشرفته‌ترین نفتکش‌های غول‌پیکر ۳۳۰ هزار تنی شرکت ملی نفت ایران، قابلیت محدودی دارد و ارزش افزوده چندانی برای شرکت ملی نفت ایران به حساب نمی‌آید.
۶- این نفتکش افراماکس دومین نفتکش شرکت صدرا است ولی دومین نفتکش ساخت ایران نیست. پیش از شرکت صدرا، شرکت فراساحل چندین نفتکش دیگر ساخته بود.
۷- این نفتکش در دو سال گذشته و در دوره اعمال تحریم‌های حداکثری ساخته نشد. مدیرعامل صدرا در سال ۱۳۹۱ گفته بود تمامی تجهیزات مورد نیاز این کشتی خریداری شده است. از این رو، خریداری تجهیزات و ساخت این کشتی دست‌کم ۱۰ سال به طول انجامیده است.
بنابر این ایران‌وایر اطلاعات ارائه شده توسط سعید محمد، فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا، در خصوص محصول شرکت صدرا مبنی بر «ساخت دومین نفتکش غول پیکر توسط سپاه در دوره تحریم‌ها» را ادعایی فاقد مبنا دانسته و به آن نشان «گمراه کننده» می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا کلیک کنید.
چند نمونه از مطالب با نشان «گمراه‌کننده»:
راستی‌آزمایی ادعای حسن روحانی؛ آیا مسدود بودن مرزها دلیل افزایش نرخ ارز بوده است؟
آیا ظریف درست می‌گوید که مجلس خبرگان رهبری مثل کالج الکترال امریکا است؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر