«حسن روحانی»، رئیس‌جمهور ایران، در جلسه‌‌ای که روز سه‌شنبه ۱۴بهمن۱۳۹۹ به مناسبت «روز زن و مادر» برگزار شده بود، مدعی شد: «ما دارای مکتب، مرام و منطق و اعتقادی هستیم که جایگاه برتر به عنوان جنسیت برای مرد قائل نیست.» او همچنین به طور ضمنی گفته است که چون در دولت او سهم زنان از مدیریت میانی و عالی از ۵ درصد به ۲۵ درصد رسیده است، وضعیت زنان بهتر شده است.
آیا روحانی و دولت او در راستای ایجاد برابری جنسیتی عمل کرده‌اند؟ آیا وضعیت زنان در طی ۷ سال و هشت ماه ریاست‌جمهوری حسن روحانی در ایران بهتر شده است؟ در این گزارش «ایران‌وایر» با مراجعه به آمارها و منابع رسمی جمهوری اسلامی ایران، به بررسی جنبه‌های مختلف وضعیت زنان طی ۷ سال وهشت ماه گذشته می‌پردازد.
وضعیت اقتصادی زنان در دولت حسن روحانی
مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود که مربوط به پاییز سال ۱۳۹۹ است اعلام کرده است که ۴۰ درصد بی‌کاران کشور دارای تحصیلات عالی هستند. در این گزارش آمده است که ۶۴.۷ درصد از مردان ۱۵ ساله و بیشتر اشتغال دارند و تعداد مردان بی‌کار نسبت به پاییز سال گذشته ۱.۵ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که فقط ۱۱.۸ درصد از زنان ۱۵ ساله و بیشتر شاغل هستند و درصد بی‌کاری آن‌ها نسبت به پاییز سال ۱۳۹۸، ۲.۷ درصد رشد داشته است.
جالب است بدانیم که مرکز آمار ایران در ارائه آمار مربوط به اشتغال، الگویی را به کار می‌برد که در آن عامل مشارکت اقتصادی یعنی تمایل برای ورود به بازار کار نیز مد نظر قرار داده می‌شود. در ادبیات مرکز آمار به این افراد «جمعیت فعال» گفته می‌شود. جمعیت غیرفعال نیز به افرادی گفته می‌شود که یا مشغول تحصیل هستند، یا خانه‌دارند و یا این که بنا به هر دلیلی تمایلی به کار کردن ندارند.
با این وصف، در آمارهای ارائه‌شده مربوط به پاییز سال ۱۳۹۹، از ۳۱ میلیون و ۲۱۱ هزار نفر مرد ۱۵ ساله و بیشتر، حدود ۲۱ میلیون و ۴۵۸ هزار مرد، یعنی ۶۸.۸ درصد از مردان ۱۵ ساله و بیشتر آماده اشتغال هستند. این در حالی است که از ۳۱ میلیون و ۲۲۸ هزار زن ۱۵ ساله و بیشتر، فقط ۴ میلیون و ۳۹۰ هزار و ۹۶۰ زن، یعنی ۱۴.۱ درصد از زنان ۱۵ ساله و بیشتر آماده اشتغال هستند.
بنابراین مرکز آمار ایران با ارائه مفهوم «جمعیت فعال» از خیل زنانی که به دلیل فرهنگ مردسالارانه، موانع عمدی بر سر راه اشتغال زنان، کار خانگی و کار بدون دستمزد مجبور به خانه‌نشینی یا عدم اشتغال هستند، چشم‌پوشی کرده است. حتی با وجود این چشم‌پوشی، در سال پایانی دولت روحانی، درصد زنانی که اصطلاحا «فعال» هستند ولی شغل خود را از دست داده‌اند، تقریبا ۲ برابر مردان است.
بی‌کاری و کار بدون دستمزد از اصلی‌ترین دلایل فقر در جهان هستند. در واقع این عوامل مقدمه مفهومی اجتماعی و اقتصادی هستند که آن را «زنانه شدن فقر» می‌نامند. بنا بر آمارهای رسمی ۱۵ میلیون ایرانی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. اما آمار ارائه‌شده توسط بازرس مجمع عالی نمایندگان کارگران کشور، از زیر خط فقر مطلق بودن ۵۰ درصد جمعیت ایران و خط فقر ۱۰ میلیون تومانی برای خانواده‌های چهارنفره خبر می‌دهد. جمهوری اسلامی از ارائه آمار تفکیک‌شده بر اساس جنسیت اجتناب می‌کند. اما با توجه به آنچه سازمان زنان ملل متحد می‌گوید، زنان در همه جای دنیا بیشتر از مردان مجبور به انجام کار بدون دستمزد و خانگی هستند و بنابراین سهم بزر‌گ‌تری از بی‌کاری یا به عبارت دیگر «غیرفعال بودن» را به خود اختصاص می‌دهند و متعاقبا فقیرتر هستند.
بدتر شدن وضعیت اقتصادی زنان فقط منحصر به سال ۱۳۹۹ و عالم‌گیری ویروس کرونا نیست. وب‌سایت معاونت امور زنان و خانواده دولت در مرداد ماه ۱۳۹۸، در گزارشی نسبت به بی‌کارتر شدن زنان هشدار داده بود. در این گزارش آمده بود که نرخ بی‌کاری زنان نسبت به مردان بیش از ۲ برابر افزایش داشته است و به ازای هر چهار مرد، فقط یک زن در اقتصاد ایران مشارکت دارد. در دی ماه سال ۱۳۹۴ نیز «خبرگزاری مهر» در گزارشی اعلام کرده بود که ۶۵.۵ درصد از فارغ‌التحصیلان زن بی‌کارند. در این گزارش اعلام شده بود که نرخ بی‌کاری مردان دانشگاه‌رفته، فقط ۱۳ درصد است. بنابراین وضعیت اقتصادی شهروندان زن در دولت حسن روحانی نه تنها بهتر نشده است، بلکه بنا بر آمارهای رسمی بدتر نیز شده است.
زنان و حوزه‌های عمومی در دولت روحانی
در حالی که حسن روحانی ادعا کرده است که در مکتب او، مردان به واسطه جنسیت «جایگاه برتری» ندارند، خود او در ۷ سال و هشت ماهی که سکان‌دار اداره دولت بوده است از به کار گرفتن زنان در سمت وزارت طفره رفته است. در فروردین ماه سال ۱۳۹۶، یعنی دو ماه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری دور دوم روحانی، «شهیندخت مولاوردی» معاون وقت زنان و امور خانواده روحانی، در مصاحبه‌ای با «خبرگزاری ایسنا» گفته بود که «وعده روحانی، وزیر زن است.» البته این وعده هیچ‌گاه عملی نشد و دولت روحانی علی‌رغم تمام ادعاهای زن‌باورانه و زن‌محورانه از دولت پیشین خود، یعنی دولت «محمود احمدی‌نژاد» که دست‌کم یک وزیر زن داشت، عقب ماند.
دولت حسن روحانی طی ۷ سال و هشت ماه گذشته در جامه عمل پوشاندن به مطالبات زنان در صدور گذرنامه بدون مجوز همسر، ورود زنان به ورزشگاه‌ها، اعطای تابعیت به فرزندان زنان ایرانی با پدر غیر‌ایرانی و حمایت از زنان در برابر خشونت، تعلل کرده است. در موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها، علی‌رغم فشارهای بین‌المللی، در تابستان سال ۱۳۹۴ شهیندخت مولاوردی که آن زمان معاون امور زنان روحانی بود، به رسانه‌ها گفته بود که «دولت به احترام مراجع، حضور زنان در ورزشگاه‌ها را پی‌گیری نکرد.» سرانجام فشارهای فدراسیون بین‌المللی فوتبال و حضور شخص «جیانی اینفانتینو»، رئیس فیفا، در استادیوم باعث شد که زنان بتوانند برای تماشای بازی «پرسپولیس» و «کاشیما» به استادیوم آزادی بروند. بعد از آن یک بار دیگر نیز به زنان در بازی ایران و کامبوج و تحت اولتیماتوم فیفا، بلیت فروخته شد. اما، در بازی «استقلال» و «شهر خودرو» در آذر ماه ۱۳۹۸ که قرار بود اینفانتینو بازی را در تهران و در کنار زنان ایرانی ببیند، نه از اینفانتینو خبری شد و نه از زنان تماشاچی. از آن زمان هم در معدود بازی‌هایی که تماشاچیان اجازه حضور داشته‌اند، اجازه حضور به زنان داده نشده است.
در موضوع اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی نیز علی‌رغم تصویب قانون در مهر ماه ۱۳۹۸ و ابلاغ آن توسط حسن روحانی، صدور نخستین شناسنامه برای فرزند یک زن ایرانی از پدر غیر‌ایرانی، ۱۳ ماه به طول انجامید. بنا بر گزارش «خبرگزاری ایرنا» از ۲۸ آبان ماه تا ۲۷ آذر ۱۳۹۹، یعنی در بازه زمانی یک ماهه نیز فقط ۸۴ شناسنامه برای فرزندان زنان ایرانی که پدر غیر‌ایرانی دارند صادر شده است. این در حالی است که تا ۲۷آذر۱۳۹۹، ۷۵ هزار نفر برای دریافت شناسنامه ثبت‌نام کرده بودند.
تغییر محتوای کتاب‌های درسی و الگوسازی برای دختران نیز یکی دیگر از حوزه‌هایی است که در اختیار سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است و دولت از این منظر می‌توانسته است به برابری جنسیتی کمک کند. در عوض در شهریور ماه سال جاری کاربران شبکه‌های اجتماعی عکس‌هایی از جلد کتاب ریاضی سوم دبستان را منتشر کردند که در آن تصاویر دختربچه‌ها از روی جلد کتاب حذف شده بودند. این اقدام مورد انتقاد بسیاری از کاربران قرار گرفت تا نهایتا «محسن حاجی‌بابایی»، وزیر آموزش و پرورش، در توییتی نوشت که به دغدغه‌های مردم اهمیت می‌دهد و دختران شایسته احترام‌اند.
حمایت دولت از نهادهای ضد زن
افزایش بودجه نهادهای مذهبی و سیاسی مانند «سازمان بسیج»، «ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر» و «موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» معنایی به جز حمایت از گفتمان نابرابری‌خواهانه آن‌ها ندارد. مواضع این نهادها به وضوح به نفع نابرابری جنسیتی است، روحانی اما در ۵ سال اولیه ریاست‌جمهوری خود و در حیطه اختیارات قانونی دولت، بودجه ۱۰.۳ میلیارد تومانی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی را ۲.۸ برابر کرد و به ۲۸ میلیارد تومان رساند.
نابرابری جنسیتی در دیدگاه «مصباح یزدی»، بنیان‌گذار و رئیس سابق موسسه پژوهشی امام خمینی، که به تازگی درگذشت به خوبی در سخنرانی‌های او درباره زنان مشهود است. برای مثال او در یک سخنرانی برای اعضای «گروه فرهنگی منتظرالمهدی» که در تیر ماه ۱۳۹۶ در سالن همایش‌های موسسه او در قم برگزار شد، گفته بود: «این فرهنگ که وظیفه زن فقط کار در منزل است، گرچه غلط نیست، ولی ناقص است، زیرا در آن به دین نگاه جامع صورت نگرفته است؛ آری، اگر کار در منزل ارزشی بیشتر از کار بیرون از منزل، یا برابر با آن، داشته باشد، کار در منزل بهتر است، اما اگر کاری بیرون از منزل واجب کفایی باشد و نیاز به حضور زن باشد، باید آن را هم انجام دهد.»
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی پیش از این نیز در مقاله‌ای تحت عنوان «زن یا نیمی از پیکر اجتماع» که در سال ۱۳۴۳ در «نشریه مکتب تشیع» منتشر شده بود، علنا مغز زنان را کوچک‌تر از مردان خوانده و گفته بود مردان قوه تعقل بیشتری دارند ولی زنان به واسطه متفاوت بودن دستگاه تناسلی‌شان، برای فرزند‌آوری و نگهداری از فرزند مناسب‌اند.
موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی تنها نهادی نیست که حسن روحانی به آن بودجه چند ده میلیارد تومانی اختصاص می‌دهد. دولت روحانی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹، ۳۲ میلیارد تومان از بودجه کشور را فقط به نهادی به نام ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داده است که عمده‌ترین فعالیت آن ترویج فرهنگ خشونت علیه زنان تحت عنوان امر به معروف و نهی منکر بوده است.
جمع‌بندی
حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، مدعی است که «ما دارای مکتب، مرام و منطق و اعتقادی هستیم که جایگاه برتر به عنوان جنسیت برای مرد قائل نیست.» او همچنین با اشاره به آمار و ارقامی مانند افزايش تعداد زنان در پست‌های مدیریت میانی و عالی از ۵ درصد به ۲۵ درصد ادعا کرده است که وضعیت زنان در دولت او بهبود یافته است و زنان «حق خود را واقعا بازستانده‌اند.»
روحانی که پیش از این نیز خود را برابری‌طلب دانسته و خواهان برابری جنسیتی در قانون‌گذاری و اجرا شده است، در حالی از مکتب و مرام برابری‌خواهانه حرف می‌زند که زنان بیشتر از قبل بی‌کار و فقیر شده‌اند. در دولت حسن روحانی بنا به دلایل نامعلوم اجرای قوانین مربوط به زنان که به سختی در مجلس و شورای نگهبان تصویب شده‌اند، به تعویق افتاده است. این دولت طی ۷ سال و هشت ماه اخیر با محافظه‌کارترین نهادهای حاکمیت از طریق قربانی کردن مطالبات زنان کنار آمده و بودجه نهادهایی را که سنتا به ترویج فرهنگ زن‌ستیزانه مشغول‌اند، افزایش داده است.
بنابراین تیم راستی‌آزمایی ایران‌وایر به ادعای حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، مبنی بر این که «ما دارای مکتب، مرام و منطق و اعتقادی هستیم که جایگاه برتر به عنوان جنسیت برای مرد قائل نیست»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.
حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی است که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است؛ با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
هواداران ورزش زنان پشت فنس‌های استادیوم
بررسی ادعای روح‌الله خمینی؛ آیا قانون حقوق زنان و اقلیتهای مذهبی را رعایت کرده است؟
بهداشت باروری، زنان مناطق محروم و گم شدن در عمق محرومیت
یک نماینده مجلس: مصوبه‌ای درباره حذف اجباری بودن غربال‌گری زنان باردار نداشتیم
نعیمه ظفر، سرمربی بسکتبال زنان قطر: همان برنامه ایران را به قطر دادم، قرارداد بستند
زنان کاندیدای نایب رئیسی فدراسیون فوتبال؛ از بلوف بزرگ تا کارنامه درخشان
مصباح یزدی؛ درهای ورزشگاه را به روی زنان بست، دوچرخه‌سواری را حرام کرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر