گزارش‌های پلیس درباره افسردگی دانشجویان در ایران

مراکز مطالعاتی در ایران آمارهای هشداردهنده‌ای درباره میزان شیوع افسردگی در بین جوانان ارائه می‌کنند. برخی نهادهای اجرایی، از جمله یک گزارش جدید پلیس، نیز گسترده بودن افسردگی و سایر آسیب‌های اجتماعی در بین جوانان و دانشجویان را تایید می‌کند. با این حال مقام‌های جمهوری اسلامی به این آسیب‌ها نگاهی سیاست‌زده، امنیتی و ایدئولوژیک دارند و همین خود به تشدید و گسترش نومیدی و افسردگی منجر شده است.

***

تعداد قابل توجهی از دانشجویان در ایران از افسردگی رنج می‌برند و برخی مراکز مطالعاتی این میزان را ۲۵ تا ۴۱ درصد تخمین زده‌اند.

مراکز پژوهشی و همچنین برخی از نهادهای متولی بهداشت روانی در ایران به ریشه‌ها و عوامل متعددی در بروز چنین وضعیتی اشاره کرده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها «احساس ناامنی» است؛ شاخصی که اهمیت بالایی دارد و در پیوند مستقیم با همه بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی یک جامعه است.

نتایج رسمی یک تحقیق پلیس نشان می‌دهد میانگین احساس ناامنی در مراکز استا‌ن‌های ایران در سال ۱۳۸۳ برابر با ۷۹.۵ درصد بود و در سال ۱۳۸۴ این رقم به ۹۳.۱ درصد رسید. این آمار البته قدیمی و مربوط به زمانی است که میزان ناهنجاری‌‌های اقتصادی، اجتماعی و فردی در جامعه ایران تا به این حد افزایش نیافته بود و ارتکاب جرائم خرد زندان‌ها را پر نکرده بود.

امروز که معضلات تقریبا همه‌گیر شده، دانشجویان جوان و کم‌تجربه را نیز بی‌نصیب نگذاشته و نومیدی و افسردگی شمار قابل توجهی از آنها را به همراه داشته است.

گروهی از این دانشجویان که از حمایت‌های مالی خانواده برخوردارند، بخت این را می‌یابند که از ایران خارج شوند و آینده خود را در کشوری دیگر بسازند؛ اما همه دانشجویان از چنین امکان مالی برخوردار نیستند یا به دلایل متعدد، تمایلی به مهاجرت ندارند.

با این حال جوانانی که در کشور باقی می‌مانند، به ویژه دانشجویان، آینده‌ای چندان روشن و امیدبخش در برابر خود نمی‌بینند.

بی‌تفاوتی، انزوا، مواد مخدر، خودکشی یا مهاجرت نتیجه گسترش چنین جو عمومی در دانشگاه‌های ایران است. مقام‌های جمهوری اسلامی چندان تمایلی به انتشار آمار‌های مربوط به آسیب‌های اجتماعی این محیط‌های علمی ندارند.

پژوهشنامه «نظم و امنیت انتظامی»، وابسته به پلیس، از جمله منابع تقریبا رسمی است که در تازه‌ترین شماره خود به موضوع این آسیب‌ها پرداخته و تلاش کرده رابطه افسردگی ۴۸ درصد دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان ایلام با «احساس ناامنی» را مورد بحث و بررسی قرار دهد.

نتایج یک تحقیق مربوط به سال ۱۳۹۰ البته می‌گوید نرخ افسردگی در میان دانشجویان استان ایلام بیش از ۷۶ درصد بوده است، اما تحقیقات تازه پلیس این نرخ را زیر ۵۰ درصد اعلام کرده است.

اغلب این دانشجویان با فشارها و انتظاراتی مواجه هستند که نسبت به آنچه در دوره دبیرستان تجربه کرده‌اند، گسترده‌تر و بیشتر و عمیق‌تر و پیچیده‌تر است. از فشار‌های فردی و اجتماعی گرفته تا فشار‌های دولتی و حکومتی و ناامیدی از آینده‌ای که تصویر مثبتی از آن پیش‌روی کمتر کسی در ایران است.

خروجی مجموع این عوامل ریز و درشت در استان ایلام براساس تحقیق پلیس، منجر به افسردگی خفیف ۳۴.۴ درصد دانشجویان این استان شده است. ۱۲.۲ درصد دانشجویان هم دارای افسردگی متوسط و ۱.۳ درصد هم دارای افسردگی شدید هستند.

نتایج کلی تحقیق در زمینه افسردگی نشان می‌دهد نزدیک به ۴۸ درصد از دانشجویان ایلامی دارای درجه‌ای از افسردگی هستند.

در زمینه میزان ابعاد «احساس امنیت» دانشجویان، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد ۶۳.۸ از دانشجویان در بعد جانی، ۴۴.۲ در بعد مالی، ۴۸.۷ در بعد سیاسی، ۵۸.۱ در بعد اخلاقی و ۱۹.۶ درصد در بعد روانی «احساس امنیت» کمی داشته‌اند که همین مساله نیز در بروز «افسردگی» در میان آنها نقش بسزایی داشته است.

امنیت اجتماعی مفهومی است که مردم در سلسله مراتب ارزشی خود، آن را از بالاترین ارزش‌ها می‌دانند که اکثریت دانشجویان شاغل در دانشگا‌ه‌های استان ایلام گفته‌اند که احساس امنیتی در حد متوسط و پایین‌تر در این زمینه دارند.

یافته‌های این تحقیق همچنین نشان می‌دهد بین احساس امنیت اجتماعی و افسردگی ارتباط معناداری وجود دارد.

نتایج یک تحقیق دیگر درباره نسبت میان «احساس امنیت» و «افسردگی» در میان دانشجویان استان ایلام که سال ۱۳۹۴ منتشر شده نشان می‌دهد پایین بودن میزان احساس امنیت در بین دانشجویان، تاثیری منفی بر زندگی فردی و اجتماعی آنها داشته است.

این تحقیق می‌گوید که ۴۳.۲ درصد دانشجویان از احساس امنیت کم و خیلی کمی برخوردار بوده‌اند که همین مساله نقش قابل توجهی در افسردگی آنها داشته است.

نتایج ایـن پژوهش همچنین نشان می‌دهد ۹۰ درصد از دانشجویان استان ایلام احساس امنیت متوسط و پایین‌تر دارند.

یک تحقیق دیگر پلیس در استان مرکزی که سال ۱۳۹۷ منتشر شده یافته‌های این پژوهش را تایید می‌کند و نشان می‌دهد افسردگی در میان دانشجویان این استان هم ارتباط معناداری با «احساس امنیت اجتماعی» دارد.

این تحقیق می‌گوید امنیت شغلی، مالی و عاطفی بر امید به آینده دانشجویان تاثیر معناداری دارد.

بسیاری دیگر از این مطالعات که در سال‌های اخیر منتشر شده هم وضعیت شاخص‌های بهداشت روح و روان در ایران را وخیم ارزیابی کرده‌اند، اما غلبه نگاه سیاست‌زده، امنیتی و ایدئولوژیک به این قبیل آسیب‌های اجتماعی منجر به تشدید و گسترش این آسیب‌ها در بیش از ۴۰ سال حاکمیت روحانیون بر ایران شده است.