سال ۱۳۹۹ برای کارگران در ایران، یک سالِ سختِ دیگر بود. شیوع ویروس کرونا نیز باعث تعطیلی بسیاری از کارخانه‌ها و موسسات تولیدی شد و گره دیگری بر کلاف سردرگم مشکلات و بحران‌های جامعه کارگری در ایران افزود.
ویروس کرونا در حالی وضعیت کارگران ایران را بغرنج‌تر کرد که آن‌ها در سایه سیاست‌های کلان حکومت، با بحران‌های مالی کارخانجات، بی‌کاری، عدم پرداخت حقوق، بیمه و مزایا توسط کارفرمایان، تورم لجام گسیخته و صدها معضل دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند. گزارش حاضر بر اساس اطلاعات منتشر شده از جامعه کارگری ایران در رسانه‌ها، به بررسی وضعیت سالانه کارگران در ایران می‌پردازد.
***
حقوق و دستمزد
به عادت مرسوم هر سال، روزهای پایانی اسفندماه، زمان تشکیل جلسه تعیین نرخ حداقل دستمزد سال بعد است. «شورای عالی کار» با تشکیل جلسات کمیته دستمزد، رقم پایه و حداقل حقوق و دستمزد کارگران را پس از مذاکرات سه طرفه میان نمایندگان کارفرمایی، دولت و کارگران تعیین می‌کند.
با وجود همه آثار و علایم تورم لجام‌گسیخته در سال ۱۳۹۸، نشست تعیین دستمزد در شورای عالی کار در جلسه روز ۲۹ اسفند آن سال، پس از گذشت هفت ساعت بحث و مجادله، بدون نتیجه پایان یافت و تعیین حداقل دستمزد کارگران به نیمه اول فروردین ۱۳۹۹ موکول شد.
سرانجام مصوبه شورای عالی کار رقم یک میلیون و ۸۳۵ هزار و ۴۲۷ تومان را به عنوان حداقل دستمزد کارگران ایرانی در سال ۱۳۹۹ اعلام کرد؛ مصوبه‌ای که بر خلاف معمول سال‌های قبل، نمایندگان کارگری آن را امضا نکردند اما مبنای محاسبه حقوق کارگران در سال ۱۳۹۹ شد.
این مصوبه که قرار بود برای تعیین میزان حق مسکن کارگران به هیات دولت فرستاده شود، با حدود سه ماه تاخیر تصویب و نهایی شد. بر اساس مصوبه روز ۱۸ خردادماه ۱۳۹۹ در شورای عالی کار، پایه حقوق کارگران به یک میلیون و ۹۱۱ هزار تومان افزایش یافت. در نهایت، حقوق یک کارگر مجرد بدون سابقه دو میلیون و ۶۱۱ هزار تومان و حقوق یک کارگر با یک فرزند بالاتر از دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان اعلام شد.
حداقل و حداکثر عیدی کارگران برای سال ۱۳۹۹ بین سه تا چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تعیین شده بود؛ به این معنا که هیچ کارگری نباید زیر سه میلیون تومان و بالای چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عیدی دریافت کرده باشد. برای پرداخت عیدی ۱۴۰۰ هم بر اساس تعیین دستمزد یک میلیون و ۸۳۵ هزار تومانی کارگران در سال ۱۳۹۹، حداقل عیدی کارگران سه میلیون و ۶۷۰ هزار تومان و حداکثر آن هم پنج میلیون و ۵۰۵ هزار تومان خواهد بود.
اما همین مبالغ اندک نیز اغلب به موقع پرداخت نشده‌اند. پرداخت نامنظم دستمزدها در واحدهای تولیدی، مشکلات خانوادگی و معیشتی زیادی برای کارگران به وجود آورده است. کارگران به دلیل پرداخت نامنظم، با مشکلات مالی روبهرو هستند. پایین بودن دستمزدها نسبت به هزینه‌های واقعی زندگی باعث شده است تا خانواده‌های کارگری «تفریح» را از زندگی خود خط زده و به کلی فراموش کنند. کارگران معترض به نحوه تعیین دستمزد سالانه معتقدند همواره کمترین حقوق را دریافت می‌کنند ولی هر سال نسبت به سال گذشته سفره‌‌هایشان کوچک و کوچک‌تر می‌شود.
اعتراض به معوقات مزدی، بیمه‌ای و...
بر اساس اطلاعاتی که «ایران‌وایر» از رسانه‌ها جمع‌آوری کرده، نزدیک به ۳۰۰ تجمع اعتراضی توسط کارگران با وجود شیوع ویروس خطرناک کرونا در سال ۱۳۹۹ برگزار شده است.
بیش از ۹۰۰ ماه معوقه حقوق، بیمه و مزایای شغلی برای جامعه ۱۶ میلیونی کارگران ایران در سال ۱۳۹۹، گواه وجود بحران در بخش‌های صنعت، تولید و خدمات است. فشار ناشی از عدم دریافت حقوق علی‌رغم فعالیت مستمر در محیط کار، می‌تواند کارگران را در ایران با چالش جدی روبهرو کند.
نزدیک به ۲۰ مورد از حدود ۳۰۰ تجمع اعتراضی کارگران، در تهران برگزار شده است. برگزاری مابقی تجمعات در اکثر شهرستان‌های ایران، گستردگی جامعه کارگری درگیر با مسایل اقتصادی، معیشتی و سایر مطالبات صنفی و حقوقی را نشان می‌دهد.
پاداش حکومت به مطالبه‌گری
در مجموع دست‌کم ۱۰۶ مورد احضار، بازداشت و اجرای حکم برای جامعه کارگری ایران در سال ۱۳۹۹ رخ داده است. این پاداشی است که دولت و دستگاه‌های امنیتی و قضایی در سال ۱۳۹۹ به آن‌ها هدیه کرده‌اند. این مساله در کنار صدور ۳۸۱ ماه زندان تعزیری و صدور حکم دست‌کم دو سال تبعید و اجرای حکم ۷۴ ضربه شلاق برای دو فعال کارگری، دست‌آورد کارگران و تکمیل کارنامه حکومت در مواجهه با فعالیت‌های صنفی است.
اگر در سال ۱۳۹۸ رکورد ۲۱۱ مورد بازداشت، هزار و ۸۵۲ ماه زندان و ۴۴۹ ضربه شلاق برای کارگران و فعالان کارگری و مدافعان حقوق آن‌ها در ایران به ثبت رسید اما به رغم کاهش تعداد بازداشت‌ها، در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۹ شاهد افزایش فشار بر کارگران زندانی و تبعید غیرقانونی آن‌ها به زندان‌های مختلف کشور و یا جابه‌جایی مکرر در بندهای مختلف زندان‌ها بوده‌ایم. جدول انتهای این مطلب، وضعیت آن‌ها را تشریح می‌کند.
بی‌کاری کارگران، جان باختن بر اثر شیوع ویروس
اگر تا پیش از شیوع ویروس کرونا، بی‌کار شدن کارگران به دلیل ورشکستگی کارخانه‌ها، تعدیل نیرو و یا اخراج آن‌ها بود، سال ۱۳۹۹ نشان داد که مسایل بهداشت عمومی و پزشکی در سطح کلان هم می‌تواند به بی‌کاری کارگران منجر شود. جایگزین کردن چهره‌‌نگاری به‌جای انگشت‌نگاری و توزیع دستکش و مواد ضدعفونی در کارخانه‌ها، ازجمله اقدامات کارفرمایان در خصوص پیش‌گیری از ابتلای کارگران بود. اما این اقدام در همه صنایع انجام نشد. در میان کارگران بسیاری از حرفه‌ها، به علت شرایط جمعی محیط کار، خطر ابتلا به ویروس کماکان وجود دارد. پرستاران، رانندگان اتوبوس، متصدیان ارایه خدمات عمومی مانند فروشندگان فروشگاه‌های بزرگ و... کماکان در معرض بیشترین آسیب‌ها هستند.
فعالان کارگری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مسوول بازرسی و رسیدگی معرفی می‌کنند و معتقدند: «وزارت کار باید با گسیل بازرسان طب کار، تمامی خوابگاه‌های کارگری، به ویژه در مناطق عسلویه و...، کلیه مراکز کارگری را مورد بازدید قرار دهد و کارفرمایان را موظف به سم‌پاشی خوابگاه‌ها و دادن محلول‌های ضدعفونی‌کننده به کارگران کند.»
به گفته آن‌ها، باید رستوران‌های کارگری نیز به سرعت ضدعفونی شوند و رعایت دقیق بهداشت انجام شود. وزارت کار به عنوان متولی اصلی روابط کار، در این زمینه مسوولیت جدی و اساسی دارد.
شمار زیادی از کارگران بخش‌های مختلف خدماتی در پی شیوع ویروس کرونا و تاثیر آن بر کسب‌وکار، از روزهای آخر اسفند ۱۳۹۸ خانه‌نشین شده‌اند. ویروس کرونا برای کارگرانی که از بیمه هم برخوردار نیستند، تیغ دو لبه بوده است. اگر حضور در بازار کار خطر ابتلا به این ویروس را در پی داشت، خانه‌نشین کردن خود، فقر و نداری هرچه بیشتر را برایشان به ارمغان آورده است.
تنها در تهران، «مجید فراهانی» عضو شورای شهر اعلام کرد: «۸۰ هزار تاکسی سازمان تاکسی‌رانی و بیش از ۱۰۰ هزار تاکسی اینترنتی هم‌چنان فاقد ماسک مناسب، دستکش و مواد ضدعفونی کننده هستند.»
در استان فارس هم نایب‌رییس «اتحادیه رستوران‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی» شیراز از بی‌کاری حدود ۱۳هزار نفر شاغل در این صنف خبر داد که دست اغلب آن‌ها از دریافت حقوق بی‌کاری هم کوتاه مانده است.
رییس «اتحادیه ساندویچی و فست فود» این شهر نیز از بی‌کاری ۱۰هزار نفری کارگران این صنف در این شهر خبر داده است. در همین ایام، بسیاری از زنان سرپرست خانوار هم در ایران بی‌کار شده‌اند؛ کسانی که امیدی به کمک‌های دولتی ندارند و برای ادامه زندگی، دنبال راه جدید می‌گردند.
«علی‌اکبر علیی»، رییس «انجمن صنفی برق‌کاران استان قم» گفته بود: «بیش از ۵۰ درصد کارگران برق‌کار استان قم بی‌کار شده‌اند. البته این بی‌کاری محدود به کارگران برق‌کار نیست بلکه همه کارگران ساختمانی استان قم در وضعیت مشابهی به سر می‌برند.»
توصیه «در خانه بمانید» هم برای بخش عظیمی از جامعه کارگری کشور قابل اجرا نبود. چرا که رییس «انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان» اعلام کرد: «کارگران نمی‌توانند در خانه بمانند چون دستمزد و بیمه بی‌کاری ندارند.»
«میکائیل صدیقی» گفته بود: «درخواست دولت و مراکز درمانی کشور از مردم و کارگران جهت عدم حضور در اماکن عمومی در حالی صورت می‌گیرد که بی‌کاری، فقر، عدم پوشش بیمه بی‌کاری و نبود خدمات درمانی و پزشکی مناسب، تاثیر فاجعه‌باری بر زندگی کارگران دارد.»
برابر اعلام مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی، ۸۰۰ هزار نفر در بازه زمانی میانه اسفند ۱۳۹۸ تا اردیبهشت ۱۳۹۹ در سامانه این سازمان برای استفاده از بیمه بی‌کاری ثبت‌نام کرده بودند. اما از این تعداد، حدود ۷۰۰ هزار نفر بیمه بی‌کاری ناشی از بیماری کووید-۱۹ را دریافت کردند. شرط برقراری این بیمه، داشتن قرارداد معتبر میان کارگر و کارفرما و پرداخت شدن حق بیمه از سوی کارفرما اعلام شده بود؛ مساله‌ای که در بسیاری مواقع بین کارفرما و کارگران محل اختلاف است.
از سوی دیگر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به صراحت می‌گوید حدود۶۰ درصد از جمعیت شاغل در ایران دارای مشاغل غیررسمی و بدون بیمه هستند.
به دلیل وجود سانسور و انتشار آمارهای ضد و نقیض و نادرست، رقم دقیقی از تعداد جان باختگان جامعه کارگران ایران در مدت همه‌گیری کرونا دسترس نیست.
کرونا برای کارگران روزمزد و پیمانی هم باعث از بین رفتن امنیت شغلی این دسته از کارگران شده است. با آن‌که حدود ۹۵ درصد کارگران ایران قرارداد موقت هستند، مرخصی اجباری و خانه‌نشین شدن در ترس از سرایت کرونا به آن‌ها باعث نشده است که از حمایت تامین اجتماعی و بیمه بی‌کاری برخوردار شوند. بنابراین، توصیه خانه‌نشین شدن از سوی مسوولان برای آن‌ها و کسانی که مشاغل غیررسمی دارند، به منزله تحمل هرچه بیشتر گرسنگی و یا کوچک شدن سفره آن‌ها شده است.
مطالب مرتبط:
پرونده مزد ۱۴۰۰بسته شد؛حداقل دستمزد ۲ میلیون و ۶۵۵ هزار و ۴۹۳ تومان
تجمع سراسری بازنشستگان تامین اجتماعی در اعتراض به گرانی و تورم
آسیب شدید کرونا به زندگی کارگران روزمزد ایران
یکسال با کارگران ایران؛ ۱۸۵۲ ماه زندان و ۴۴۹ ضربه شلاق برای مطالبه حقوق
پروین محمدی، نایب‌رییس اتحادیه آزاد کارگران: نگاه دولت به ما امنیتی است
کلاف سردرگم اتهامات امنیتی و سیاسی برای روزنامه‌نگاران و کارگران
زندان به جرم پی‌گیری حقوق کارگران؛ حسن سعیدی کیست؟
حکم ناهید خداجو صادر شد،۶ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق
شکنجه اسماعیل بخشی در زندان؛ از باتوم زدن به بیضه‌ها تا خوراندن قرص‌های توهم زا
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر