کاترین هیگنت برای «هلث استودیو»
این مقاله بخشی از مجموعه‌ای است که «ایران‌وایر» با همکاری «هلث استودیو» در مورد انتشار اخبار ساختگی و گمراه‌کننده در کشورهای مختلف منتشر می‌کند.
نظریه توطئه عجیب و غریب «کیواِنان» (QAnon) در فضای مجازی و در دورانی پخش و نشر یافت که بیماری کووید-۱۹ همه‌گیر شده بود. مروجان کیواِنان به پخش اطلاعات نادرست درباره این بیماری که روز به روز تغییر می‌کرد، دامن زدند.
پیروان این نظریه بی‌اساس بر این باورند که حلقه‌ای از نخبگان جهان مخفیانه به قاچاق کودکان مشغول هستند. طرفداران کیواِنان متهم‌اند که در چندین رخداد خشن، از جمله حمله مرگبار به ساختمان کنگره ایالات متحده آمریکا در ماه ژانویه گذشته، حضور داشته‌اند.
تحقیقات مرکز پژوهشی «صوفان»- نهاد غیرانتفاعی که موسس آن «علی صوفان»، مامور سابق اف‌بی‌آی، است که تابعیت لبنانی و آمریکایی دارد- حاکی از آن است که این نظریه‌های جعلی تنها ساخته و پرداخته نظریه‌پردازان آمریکایی نیستند. بر اساس یافته‌های این مرکز بازیگران خارجی از جمله بازیگران روسی، چینی و ایرانی در پخش و همرسانیِ بخش قابل توجهی از مطالب مرتبط با کیواِنان در فیسبوک نقش داشته‌اند.
کیواِنان چیست؟
پیروان کیواِنان که از همه اقشار جامعه هستند، بر این باورند که یک «دولت پنهان» (deep state) مخفیانه از نخبگان که آدم‌خوار هم هستند، شبکه‌ای از قاچاق کودکان را رهبری و هدایت می‌کند. «شواهد و مدارک» این ادعاها به باور آن‌ها به صورت پیام‌های رمزگذاری‌شده در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند.
هر چند این نظریه توطئه بر پایه یک «شبکه» فرضی بنا نهاده شده است، باورهای جانبی دیگری هم آن را در طول زمان تقویت کرده است. مثلا همزمان با شیوع کووید-۱۹ در طول سال گذشته اخبار جعلی و اطلاعات نادرست درباره این بیماری همه‌گیر به موضوع گفت‌و‌گو‌ی پیروان کیواِنان افزوده شد. آن‌ها بسیاری از دروغ‌پراکنی‌ها علیه واکسن و ماسک را همرسانی می‌کردند و حتی واقعیت شیوع کووید-۱۹ را نیز زیر سوال می‌بردند.
«جیمز بلازاکیس»، پژوهشگر ارشد مرکز صوفان، به هلث استودیو می‌گوید: «ما همواره می‌دانستیم که این‌ها از جمله موضوعات مورد علاقه پیروان کیواِنان بوده‌اند»، اما مسئله این است که این اطلاعات غلط می‌توانند بر افرادی که عضو یا حامی این جریان نیستند نیز تاثیرات مخربی بگذارند؛ مسئله‌ای که به گفته بلازاکیس می‌تواند به «چالشی جدی برای حفظ سلامت عمومی» تبدیل شود.
نقش بازیگران خارجی چیست؟
گرچه پخش و نشر باورهای کیواِنان بیشتر در گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی آمریکا صورت می‌گیرد، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از پست‌ها و مطالب مروج نظریه‌های توطئه را بازیگرانی وابسته به روسیه و چین و ایران و عربستان سعودی ترویج و بازنشر کرده‌اند و فعالیت‌های آن‌ها در مقاطع حساس یا در خلال رخدادهای مهم سال ۲۰۲۰ از جمله شیوع ویروس کرونا در آمریکا و انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور به اوج رسیده است.
مرکز صوفان و شرکت مطالعات علمی «لیمبیک» ۱۶۶ هزار و ۸۲۰ پست فیسبوکی مرتبط با کیواِنان را که از ژانویه سال ۲۰۲۰ تا فوریه سال ۲۰۲۱ منتشر و همرسانی شده‌اند، تجزیه و تحلیل کرده و کوشیده‌‌اند منبع و مرکز تولید و پخش آن‌ها را بیابند. به این منظور، آن‌ها از یک مدل هوش مصنوعی برای تحلیل زبان‌شناختی و بررسی مکانی داده‌ها و فراداده‌ها استفاده کرده‌اند تا مشخص شود که این پست‌های فیسبوکی تا چه حد تحت تاثیر یک نیروی خارجی بوده‌اند.
بر این اساس، حدود ۱۹ درصد از این پست‌ها متاثر از خارج آمریکا بوده‌اند. این رقم در زمان رخدادهای جهانی مهم بیشتر بود. در سال ۲۰۲۰، ۴۴ درصد از پست‌های «متاثر از خارج» را کاربرانی منتشر کرده‌اند که به نظر می‌رسد در روسیه هستند، و ۴۲ درصد هم از چین می‌آید. اما از ژانویه ۲۰۲۱ تا پایان ماه فوریه، ۵۸ درصد بر میزان پست‌های ارسالی از چین افزوده شده است.
جیمز بلازاکیس می‌گوید: «استفاده از کیواِنان به مثابه اهرم تخریب منطقی است، هم تشویش ایجاد می‌کند و هم یکپارچگی در بطن جامعه را تضعیف می‌کند؛ مسئله‌ای که می‌تواند به نفع قدرت‌هایی باشد که ایالات متحده را رقیب و دشمن خود می‌دانند.»
همزمان میزان قابل توجهی (۱۳ درصد) از پست‌های متاثر از خارج که مروج نظریه توطئه کیواِنان هستند از ایران پخش و نشر شده‌اند. در سال ۲۰۲۱، این رقم تا یک‌پنجم رشد داشته است؛ نکته‌ای که به باور جیمز بلازاکیس می‌تواند بازتاب موضع حکومت ایران نسبت به دولت جدید آمریکا باشد.
ایران پیش از این نیز متهم شده بود که در جریان کارزار انتخاباتی سال گذشته اخبار نادرست و جعلی را منتشر کرده است که به جریان نئوفاشیستی «پراد بویز» (Proud Boys) مربوط می‌شد. ایران کوشیده بود با ارسال این اطلاعات از طریق ایمیل‌های تهدیدآمیز به برخی رای‌دهندگان، نتیجه انتخابات را تحت تاثیر قرار دهد.
مقابله با اخبار ساختگی و دروغ‌پراکنی
هر چند فیسبوک کوشیده است جلوی پخش اطلاعات نادرست کیواِنان را بگیرد، مرکز صوفیان معتقد است که این غول رسانه‌ای هنوز راهی طولانی پیش رو دارد.
به گفته جیمز بلازاکیس درست است که دولت‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در حذف این‌گونه اخبار و اطلاعات دارند، اما نقش کاربران هم در جلوگیری از انتشار اخبار جعلی در دنیای مجازی مهم است.
او نیز مانند بسیاری در آمریکا شاهد این است که دوستانش بدون آن که متوجه باشند مطالبی را در فیسبوک به اشتراک می‌گذارند که ساخته و پرداخته مروجان و پیروان کیواِنان است. جیمز بلازاکیس می‌گوید که تقریبا غیرممکن است که دوستان او متوجه شوند که چه زمانی این مطالب را ربات‌های اینترنتی طرفدار روسیه پخش کرده‌اند.
مطالب مرتبط:
روسیه جرج سوروس، بیل گیتز، دولت‌های بریتانیا و امریکا را به پخش اخبار دروغ درباره کرونا متهم می‌کند
استفاده روسیه از همه‌گیری و ناآرامی‌های آمریکا برای ساختن اخبار جعلی، دروغ و گمراه‌کننده
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر