سعید جلیلی؛ نامزد عدالت‌خواهان یا زبان رئیسی

دقایقی پس از ثبت نام «جلیلی» و «زاکانی» برخی از تحلیل‌گران این دو را زبان «ابراهیم رئیسی» در مناظره‌های انتخابات برای حمله به برجام خواندند. خبرگزاری تسنیم در خبری اختصاصی اعلام کرده بود؛ جلیلی گفته با توجه به کاندیداتوری رئیسی، «دلیلی برای کاندیداتوری نمی‌بیند.» با این حال چند ساعت  بعد از ثبت نام رئیسی، جلیلی ثبت نام کرد و «دلیل» اقدام خود را  اجرای برنامه‌هایی دانست که «سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ داشت و نشد.» او سخنان خود را با کنایه به « تَکرار» محمد خاتمی آغاز کرد و گفت: «امیدواریم آن تجربه‌های تلخ تَکرار نشود.»

***

سعید جلیلی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ در فضای سیاسی حضوری جدی نداشته؛ اما در عین حال اقدامات تبلیغاتی فراوانی کرده است. از  شرکت در سفرهای « جهادی» تا حضور در مناطق  زلزله‌زده سرپل ذهاب سوار بر موتور سعید قاسمی.

برخی از حامیان جلیلی نیز گروهی از جوانان اصول‌گرا هستند که عدالت‌خواه خوانده می شوند. بخش عمده شعارهای او نیز شبیه شعارهای رئیسی و هر دو بدلی از اقدامات احمدی‌نژاد است.

 جلیلی اما هیچ‌گاه حمایت همه جانبه اصول‌گرایان را نداشته است. حتی سال ۱۳۹۲ جریان جبهه پایداری که به نظر می‌رسید به جلیلی نزدیک باشند؛ نامزد اولیه‌شان «کامران باقری لنکرانی» بود که در نهایت رد صلاحیت شد. او در میان بخشی از گروه‌های سنتی اصول‌گرایان که از رئیسی حمایت می کنند نیز جایگاهی ندارد.

از این رو حضور جلیلی پس از نامزدی «لاریجانی» در جهت حمایت از رئیسی در مناظره‌های انتخاباتی ارزیابی شده است. «علی لاریجانی، محسن هاشمی، مسعود پزشکیان و اسحاق جهانگیری» نامزدهای اصلاح‌طلب هستند و در صورت تایید صلاحیت آنان مناظره‌های انتخابات می‌تواند تعیین‌کننده باشد. همه این‌ها اما به چینش نهایی نامزدها توسط شورای نگهبان بستگی دارد.

 هدف از حضور جلیلی می‌تواند به چالش کشیدن برجام و توافق احتمالی جدید در وین باشد؛ چرا که از نظر حامیان دولت حصول توافق پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ممکن است تا حدودی فضا را تغییر دهد. حاشیه‌های مربوط به فایل صوتی ظریف و نامزد نشدن او نیز حاکی از آن است که سایه برجام و سیاست خارجی همچنان بر انتخابات ریاست‌جمهوری سنگینی می‌کند.

روز ۲۳ اردیبهشت نیز برخی سایت‌ها به نقل از یکی از اعضای دفتر جلیلی که نامش ذکر نشده بود، نوشتند که او گفته در صورت نامزدی رئیسی و همچنین نامزد نشدن ظریف و لاریجانی، نامزد نخواهد شد. هر چند این خبر تکذیب شد؛ اما با فضای سیاسی حاکم بر انتخابات همخوانی دارد.

 شاید یکی از اهداف تشویق‌کنندگان «علی‌اکبر صالحی» برای نامزدی نیز همین موضوعات و  پاسخ‌گویی او به حملات درباره برجام در مناظره‌ها بوده است. به خصوص اینکه گفته شده جلیلی نیز مانند احمدی‌نژاد با مذاکرات پنهانی با آمریکا در عمان در دوره وزارت خارجه صالحی مخالف بوده است.

جلیلی در مناظره‌های انتخابات سال ۱۳۹۲ هر چند مانند احمدی‌نژاد تهاجمی عمل کرد؛ اما در مقابل حملات «علی‌اکبر ولایتی»، مشاور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی، قافیه را باخت. ولایتی در مناظره‌ها گفت که دیپلماسی خطابه خواندن و کلاس فلسفه نیست و همه اقدامات او در مذاکرات اتمی را زیر سوال برد.

کنایه ولایتی شاید مربوط به روایتی است که دیپلمات‌های غربی هم از مذاکرات جلیلی بیان کرده‌اند. از جمله «ویلیام برنز»، مذاکره‌کننده آمریکا، گفته بود که جلیلی ۴۵ دقیق درباره تاریخ ایران خطابه خوانده است.

او در خاطرات خود نوشته است: «جلیلی اظهاراتش را با تحویل یک «Non Paper» (سند غیررسمی) به پایان رساند. البته در بالای نسخه‌ انگلیسی آن به اشتباه نوشته شده بود «None paper»  (که به معنای هیچ است) که البته توصیفی درست از محتویات آن بود.»

با وجودی که مذاکره مستقیم با آمریکا درباره پرونده هسته‌ای در دوره ریاست جلیلی بر تیم مذاکره اتمی آغاز شد؛ اما او در نهایت نتوانست مذاکرات را به نتیجه برساند. «علی باقری»، معاون جلیلی، در یک مصاحبه گفته بود که هدف از مذاکرات در آن دوره «دفع شر» بوده است.

این روحیه با پایان نامه دکترای جلیلی نیز تناسب دارد. او دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق است. دانشگاهی که برای کادرسازی نیروهای جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند. موضوع پایان نامه دکترای او «بنیاد اندیشه سیاسی اسلام در قرآن» است.

هر چند گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال انصراف جلیلی مطرح شده؛ اما عملا این انتخابات مانند سال ۱۳۸۴ شده که در نهایت نامزدهای متعدد از هر دو طیف در میدان ماندند.

«احمد علم‌الهدی»، امام جمعه مشهد، گفته بود که رهبر جمهوری اسلامی در دیدار جلیلی با او چهار میلیون رای او در سال ۱۳۹۲ را «جوهره انقلاب» خوانده است. بر اساس این روایت‌ها خامنه‌ای همچنین گفته است: «ببینید چگونه می‌شود این جمعیت ۴ میلیونی که به شما به عنوان نماد مقاومت رای داد را به هم پیوند داد و شما نخ تسبیح باشید تا این جمعیت رشد و گسترش یابد... ما دعا می‌کنیم سعید جلیلی همچنان در صحنه بماند.»

در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ نیز در صندوق ۱۱۰ که محل رای دادن اعضای دفتر خامنه‌ای بود، سعید جلیلی ۲۰۰ و  «محمدباقر قالیباف» ۱۲۴ رای کسب کرده بودند. همچنان هم جلیلی می‌تواند محبوب‌ترین فرد در نزد خامنه‌ای و نزدیکانش باشد؛ اما پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری برای آنان مهم‌تر است و این موضوع وضعیت جلیلی را مشخص می‌کند.