حامیان کرملین سال‌ها است که درباره «فعالیت‌های» آزمایشگاه‌های آمریکایی شایعاتِ عجیب و غریبی را ترویج می‌کنند؛ از ماموران «کاگ‌ب» گرفته که می‌گفتند ویروس ایدز را دانشمندان ساخته‌اند تا رسانه‌های دولتی که ارتش را باعث و بانی شیوع آنفولانزای خوکی می‌دانستند.
از این‌رو، شاید چندان جای شگفتی نباشد که اکنون رسانه‌های نزدیک به حکومت روسیه همان گفتمان گذشته را این بار درباره بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ در پیش گرفته و مدعی شده‌اند که ویروس کرونا نیز ساخته آزمایشگاه‌های آمریکا است. اما در سال گذشته، بازیگر جدیدی نیز پا به این صحنه گذاشته است و روایت‌های کهنه‌ی روس‌ها را تکرار می‌کند. این بازیگر جدید چین است.
نظریه توطئه «آزمایشگاه‌های مخفی» چیست؟
نظریه توطئه «آزمایشگاه‌های مخفی» داستانی تخیلی است که نسخه‌های مختلفی از آن در طول زمان بر سر زبان‌ها بوده است. ادعای کلی آن، بدون اینکه هیچ مدرک و سندی ارائه شود، این است که ایالات متحده آمریکا، به طور غیرقانونی، در حال تولید و توسعه سلاح‌های بیولوژیک است؛ سلاح‌هایی که در چندین آزمایشگاه در سراسر جهان ساخته می‌شوند.
این نظریه هم مانند بسیاری دیگر از نظریه‌های توطئه ریشه در واقعیت دارد؛ اما قطعا همه واقعیت نیست. در این موردِ مشخص، ماجرا به نیمه دوم قرن بیستم برمی‌گردد؛ یعنی بین سال‌های ۱۹۴۳ تا ۱۹۶۹ که در آزمایشگاه نظامی «فورت دِتریک» در ایالت «مریلند»، رشته تحقیقاتی درباره سلاح‌های بیولوژیک صورت گرفت.
از آن زمان تاکنون، این مرکز به قلبِ برنامه‌ی تحقیقات دفاعی-بیولوژیکی آمریکا تبدیل شده است. در آنجا، پژوهشگران عوامل بیماری‌زای امراضی چون «ابولا» و «آبله» را مطالعه می‌کنند. هدف از این تحقیقات یافتن بهترین راه برای محافظت از مردم در برابر تهدیدات بیولوژیکی است.
اما سال‌ها است که شایعات و داستان‌های دروغین درباره این مرکز پژوهشی بر سر زبان‌ها است. در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی، «کاگ‌ب» دروغ‌پراکنی می‌کرد که آمریکا در این آزمایشگاه ویروس ایدز را تولید می‌کند. در حالی که تحقیقات علمی ثابت کرده است که این ویروس به‌طور طبیعی شیوع یافته، و به احتمال قوی در اوایل قرن بیستم، از نخستی‌سانان به انسان منتقل شده است.
به تازگی، رسانه‌های هوادار حکومت روسیه مدعی شده‌اند که این مرکز پژوهشی آزمایشگاه‌هایی نیز در کشورهای همسایه روسیه تاسیس کرده است.
یکی از این آزمایشگاه‌ها «مرکز پژوهش‌های بهداشت عمومی ریچارد لوگر» در شهر «تفلیس» است؛ مرکزی که در سال ۲۰۱۱ و با حمایت‌های مالی آمریکا در پایتخت گرجستان تاسیس شد.
در سال‌های اخیر، رسانه‌های خبری نزدیک به کرملین ادعاهای بی‌پایه و اساسی نیز مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه ایالات متحده آمریکا از این آزمایشگاه برای شیوع بیماری‌هایی مانند آنفولانزای خوکی استفاده می‌کند. آن‌ها حتی مدعی شده‌اند که آمریکا در این مرکز حشراتی را برای تخریب محصولات زراعی پرورش داده است.
اما کارشناسان سلاح‌های بیولوژیک که از این مرکز دیدار کرده‌اند می‌گویند که هیچ مدرکی دال بر انجام فعالیت‌های نامتعارف نیافته‌اند.
دکتر «فیلیپا لنتزوس»، استاد «کینگز کالج لندن»، درباره سفر سال ۲۰۱۸ خود به این مرکز می‌نویسد: «ما اجازه ورود و دسترسی به تمام بخش‌های این مرکز را داشتیم، مدارک مربوط را بررسی کردیم، با کارمندان گفت‌وگو کردیم، و به این نتیجه رسیدیم که این مرکز به‌طور کاملا شفاف رفتار می‌کند.»
«پی‌تر استانو»، سخنگوی کمیسیون اروپا، به «هلث استودیو» گفت که رسانه‌های طرفدار کرملین «مرتبا» از این نوع اخبار جعلی استفاده می‌کنند تا کشورهایی مانند گرجستان را به همکاری مخفیانه با ایالات متحده آمریکا متهم کنند.
او بر این باور است که رفتار این رسانه‌ها در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ جان تازه‌ای گرفته است. این نوع دروغ‌پراکنی نه تنها «باعث ایجاد بی‌اعتمادی نسبت به دولت‌ها و مقامات بهداشتی شده»، بلکه «بر آتش ترس ناشی از همه‌گیری نیز هیزم ریخته است.»
نقش چین در تقویت اخبار جعلی
اکنون رسانه‌های طرفدار کرملین به دروغ می‌گویند که ویروس کرونا را آمریکا ساخته و از آن مانند سلاح بیولوژیک استفاده می‌کند. اما مدارک و شواهد علمی، از آغاز بیماری کووید-۱۹ تا امروز، همواره بر این نکته تاکید داشته و ثابت کرده است که ویروس کرونا به طور طبیعی شیوع یافته است.
البته کشورهای دیگری هم هستند که به این شایعه دامن می‌زنند. همان‌طور که در گزارش تازه مرکز EU vs Disinfo آمده است، در یک سال اخیر، مقامات چین و رسانه‌های حکومتی این کشور نیز اظهارات گمراه‌کننده‌ای درباره «آزمایشگاه‌های آمریکا» مطرح کرده‌اند.
در آوریل سال ۲۰۲۰، وزارت خارجه چین در پیامی توییتری، نسبت به آزمایشگاه‌های آمریکا در کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی «ابراز نگرانی» کرد، و به این ترتیب، روایت‌های رنگ و روباخته روسیه را دوباره منعکس کرد.
همان زمان، شبکه خبری «آرتی» (Russia Today) که وابسته به دولت روسیه است مقاله‌ای منتشر کرده در این باره که چین «نگران» فعالیت‌های مخفی آزمایشگاه‌های آمریکا است. آن‌ها به این ترتیب، لایه‌ای دیگر به اخبار جعلی و اطلاعات نادرستی که خود تولیدکننده آن هستند، می‌افزایند تا به دروغ‌پراکنی خود مشروعیت بدهند.
همزمان با گسترش همه‌گیری، رسانه‌های حکومتی چین به پخش و ترویج این نوع اخبار دروغین ادامه دادند. در ماه مه، ویدیویی در یوتیوب منتشر کردند که در آن کاربران را تشویق می‌کردند که درباره فعالیت‌های آزمایشگاه‌های آمریکا بیشتر تحقیق کنند.
در تابستان نیز بخش بین‌المللی تلویزیون دولتی چین در رسانه‌های اجتماعی خود ویدیوی دیگری منتشر کرد و مدعی شد «افشاگری‌هایی» را که کاربران اینترنتی کشف و بر ملا کرده‌اند با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارد.
رهبران چین تا امروز نیز همچنان این نظریه توطئه را ترویج می‌کنند. ماه ژوئن، «ژائو لیجیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین، نسبت به تحقیقات آمریکا در اوکراین و در مرکز «فورت دتریک» «ابراز نگرانی» کرد.
چرا چین دروغ‌پراکنی می‌کند؟
«استانو» به «هلث استودیو» می‌گوید که دقیقا نمی‌توان گفت به چه دلیل چین این نوع روایت‌های جعلی را ترویج می‌کند؛ اما به باور وی، از زمان شروع همه‌گیری «مقامات چین به‌طور هماهنگ می‌کوشند گناه شیوع این بیماری همه‌گیر را از شانه‌‌های چین بردارند.»
به احتمال قوی، دولت چین به دنبال آن است که این واقعیت را که بیماری کووید-۱۹ نخستین‌بار در شهر «ووهان» چین کشف شده، کم‌اهمیت جلوه دهد. «استانو» می‌گوید: «رسانه‌های دولتی همواره و تا آنجا که ممکن بوده از بیان این واقعیت طفره رفته‌اند. مثلا در شبکه‌های اجتماعیِ وابسته به حکومت نیز این نظریه ترویج داده می‌شود که این بیماری به حضور نیروهای نظامی امریکایی در ووهان ربط دارد؛ نظریه‌ای که موجب ایجاد سردرگمی بیشتر درباره منشاء اصلی شیوع ویروس می‌شود.»
به باور «استانو»، نظریه «آزمایشگاه‌های مخفی» نیز هدفی مشابه را دنبال می‌کند: «ایجاد شک و تردید درباره منشاء ویروس».
مطالب مرتبط:
چه‌گونه محدودیت‌های شدید در مطبوعات به ترویج دروغ‌پراکنی در چین کمک می‌کنند؟
دکتر «براندولینو»، استاد دروغ‌پراکنی درباره واکسن و کووید-۱۹ در آرژانتین
دروغ‌پراکنی در آرژانتین با همکاری رسانه‌های حکومتی ایران و روسیه
چه‌گونه شبکه‌های هوادار روسیه درباره فایزر دروغ پراکنی می‌کنند؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر