چرا وضعیت  استان‌های غربی  فلاکت‌بارتر  از سایر مناطق کشور است؟

تازه‌ترین مقاله «پایگاه داده‌های باز ایران» نشان می‌دهد «شاخص فلاکت» در ایران به بالاترین میزان در یک دهه گذشته رسیده است. 

شاخص فلاکت یکی از نشان‌گرهای اقتصادی است که از دهه ۱۹۷۰ میلادی برای ترسیم فشار اقتصادی روی جامعه طراحی شده است.

در ایران هم سابقه صحبت درباره این شاخص به ۱۶ سال پیش و مناظرات انتخاباتی سال ۱۳۸۸ باز می‌گردد؛ زمانی که «محسن رضایی» در مناظره دو به دو با «محمود احمدی‌نژاد»، نمودارهایی را نشان داد و مدعی شد با وجود برخورداری بی‌سابقه دولت احمدی‌نژاد از منابع نفتی، شاخص فلاکت در دوره اول ریاست جمهوری او افزایش پیدا کرده است. 

به طور معمول، شاخص فلاکت حاصل جمع نرخ تورم و بی‌کاری است. برخی اقتصاددانان سعی کرده‌اند برای نتیجه‌گیری واقع‌گرایانه، نرخ رشد اقتصادی را هم در محاسبات منظور کنند. 

به هر حال، تحمل فلاکت در شرایطی که رشد اقتصادی در کشور جریان داشته باشد، ساده‌تر از رویارویی هم‌زمان با تورم، رکود و بی‌کاری است؛ پدیده‌‌ای که در ۱۰ سال گذشته عرصه را بر مردم ایران تنگ کرده است. 

***

محاسبات پایگاه داده‌های باز ایران نشان می‌دهند طبق آمار رسمی منتشر شده از سوی «مرکز آمار ایران»، شاخص فلاکت در سال ۱۳۹۹ به رقم ۴۶ رسیده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد آمار تورم ارایه شده از سوی مرکز آمار ایران کمتر از نرخ تورم واقعی است و نرخ بی‌کاری تحت تاثیر بحران اشتغال در سال گذشته به طور مصنوعی پایین آمده است. 

در سال ۱۳۹۹، به دلیل خروج بیش از ۱/۵ میلیون نفر از بازار کار و کاهش شدید نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بی‌کاری هم پایین آمد. از سوی دیگر، بانک مرکزی هنوز آمار تورم سال ۱۳۹۹ را اعلام نکرده است. اما برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفته‌اند طبق محاسبات بانک مرکزی، نرخ تورم در سال گذشته از رکورد تاریخی ۵۰ درصد هم گذشته است؛ رقمی که در تاریخ ایران بعد از پایان جنگ جهانی دوم بی‌سابقه است. 

در گزارش پایگاه داده‌های باز ایران به توزیع فلاکت در کشور اشاره شده است.

بر اساس این گزارش، استان‌های کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، کردستان، لرستان و هرمزگان با شاخص ۵۳ و بالاتر، بیشترین میزان شاخص فلاکت را در کل کشور داشته‌اند. از آن سو، استان مرکزی با شاخص ۴۱ و پس از آن استان‌های مازندران، سمنان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی کمترین رکورد فلاکت را در سال گذشته به نام خود ثبت کرده‌اند. 

نگاهی به نقشه توزیع فلاکت در سال گذشته نشان می‌دهد باز هم وضعیت در استان‌های غربی به مراتب بحرانی‌تر از مناطق مرکزی و شرقی کشور است. 

«ایران‌وایر» نیز پیش از این گزارشی در این باره منتشر کرده بود. این گزارش نشان می‌داد که رابطه مستقیم میان فلاکت و کاهش مشارکت در انتخابات وجود دارد؛ چنان‌که استان‌هایی که بیش از بقیه استان‌های کشور با افزایش تورم و بی‌کاری دست و پنجه نرم کرده‌اند، میزان مشارکت‌شان در انتخابات به نسبت بقیه کاهش بیشتری پیدا کرده است. 

البته اوضاع در استا‌ن‌‌های مرکزی و شرقی کشور هم اصلا خوب نیست. نرخ تورم ۳۳ درصدی سال ۱۳۹۹ در مازندران که کمترین تورم ثبت شده در میان استان‌های کشور است، خود یک فاجعه تمام‌عیار است. اما اختلاف هفت واحد درصدی میان تورم بیشینه و کمینه، نشان‌دهنده اختلاف چشم‌گیر تورم در مناطق مختلف ایران است. 

در گزارش پایگاه داده‌های باز ایران آمده است: «به ثبت رسیدن نرخ‌های تورم مختلف در استان‌های ایران می‌تواند با عوامل بسیاری در ارتباط باشد؛ از جمله فاصله از مراکز تولید کالا و خدماتی، بالا بودن هزینه‌هایی هم‌چون حمل و نقل و ارتباطات یا نبود واحدهای تولیدکننده محصولات اساسی و مورد نیاز خانوارها در سطح استان می‌توانند آثار تورمی تحمیل شده را کم یا زیاد کنند.»

اما اختلاف آمار منطقه‌ای در مورد نرخ بی‌کاری حتی از تورم بیشتر است. رکورد بی‌کاری در سال ۱۳۹۹ در استان لرستان با نرخ بیش از  ۱۵ درصد به ثبت رسیده است و نرخ بی‌کاری در کرمانشاه کمی کمتر از ۱۵ درصد و در کردستان ۱۴ درصد اعلام شد. در حالی که این نرخ در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی کمی بیش از شش درصد گزارش شده است؛ به عبارتی، طبق آمار رسمی، نرخ بی‌کاری در مناطق غربی کشور بیش از دو برابر بیشتر از مناطق شرقی بوده است. 

وجود نهاد قدرتمند مذهبی و اقتصادی مانند آستان قدس رضوی در شرق کشور و هدایت منابع به سمت غرب کشور باعث شده‌اند اوضاع در شرق ایران -به جز سیستان و بلوچستان- نسبتا پایدارتر از باقی مناطق کشور باشد.

از سوی دیگر، غرب ایران در سال‌های اخیر بیش از همیشه در تب و تاب انواع و اقسام بحران‌های پیاپی بوده است؛ از بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله گرفته تا وقوع ناآرامی‌های گسترده و اعتراض‌های مردمی.

آن‌چه مسلم است، حجم بحران در کل کشور به حد بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است؛ به‌ویژه در مناطق غربی کشور که بحران‌های فزاینده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شرایط زندگی مردم را سخت‌تر از همیشه کرده‌اند. 

مطالب مرتبط:

رابطه نرخ پایین مشارکت در انتخابات با فلاکت چیست؟

نقشه داغ فلاکت؛ وضعیت در کدام‌ استان‌ها بحرانی‌تر است؟

این مردم معترض؛ جغرافیای اجتماعی، اقتصادی اعتراض‌های آبان ۹۸