در دو روز گذشته برخی موسسات خیریه اقدام به جمع‌آوری کمک برای ارسال آب معدنی به خوزستان کرده‌اند. موضوعی که در فضای مجازی با واکنش‌های گسترده روبه‌رو شده است. «نرگس کلباسی»، مدیر عامل موسسه خیریه غیر دولتی «یاران عشق» که بیش از یک میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد، یکی از افرادی است که از مردم خواسته برای تهیه آب معدنی و تانکر آب کمک کنند. پست اینستاگرامی او با واکنش‌های زیادی همراه بوده است؛ عده‌ای او را تحسین و در مقابل عده دیگری او را مورد انتقادهای تند قرار داده‌اند.
حرف منتقدان جمع‌آوری کمک برای خرید آب معدنی چیست؟
***
اعتراضات مردم خوزستان به بحران بی‌آبی وارد هفتمین روز خود شده است. منابع محلی از سرکوب شدید اعتراضات در شهرهای مختلف خوزستان خبر داده‌اند. در اعتراضات شب گذشته دست‌کم سه نفر کشته شده‌اند .
در این شرایط برخی از موسسات خیریه اقدام به جمع‌آوری کمک برای خرید و ارسال تانکر آب و آب معدنی کرده‌اند. موضوعی که مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار گرفته است.
کاربران شبکه‌های اجتماعی چه می‌گویند؟
فضای توییتر پر است از توییت‌هایی درباره بی‌فایده بودن، جمع‌آوری پول و خرید آب معدنی و تانکر آب و فرستادن آن به استان خوزستان.
بسیاری از کاربران با اشاره به ماهیت این‌گونه کمک‌های خیریه‌ای که اغلب در شرایط فوق‌العاده‌ای مانند وقوع سیل یا زلزله لازم است تا نیازهای دسته اول شهروندان آسیب دیده از بلایای طبیعی را برطرف کند، نوشته‌اند که این اقدام موثر نیست.
کاربری به نام «حمید احمدی» که به گواه اطلاعات مندرج در صفحه توییترش، پزشک و جراح است؛ در همین‌باره نوشته است: «عزیزان خوزستان زلزله نیومده‌ها. مشکلشون یه چیز دیگه ست.»
گروهی دیگر از کاربران با «احمقانه» و «ابلهانه» دانستن این اقدام، گفته‌اند که مشکل خوزستان نداشتن آب آشامیدنی نیست؛ زیرا سال‌هاست مردم این استان برای آب آشامیدنی خود ناچار به خرید آب معدنی یا دستگاه‌های تصفیه آب بوده‌اند، بلکه مشکل بی‌آبی برای زمین‌های کشاورزی و نبودن آب در تالاب‌ها برای گاومیش‌ها و دام‌های مردم استان خوزستان است.
کاربری با نام «آداجیو» نیز در صفحه توییتر خود نوشته است: «تحمل گاومیش در برابر گرمای شدید و نور مستقیم آفتاب کمه. پس با غوطه‌ور شدن در آب رودخانه دمای بدن رو پایین میاره و زنده می‌مونه. الان رودخانه‌ها خشک شدند و گاومیش‌ها تلف می‌شوند. مضحکه که امثال نرگس کلباسی با بطری آب‌معدنی میخوان مشکل رو حل کنند!»
اما عده‌ای دیگر نیز، این اقدام برخی خیران را عامدانه و منحرف‌کردن افکار عمومی از آن‌چه واقعا در خوزستان اتفاق می‌افتد، می‌دانند. «مهسا امرآبادی»، نویسنده و روزنامه‌نگار ساکن ایران در توییتی نوشته است: «به گمانم بسیار ساده‌انگاری است که فکر کنیم خیر نامی از عبث بودن و بلاهت ارسال #آب معدنی به خوزستان اطلاعی ندارد! او موج‌سوار خوبی است که می‌داند چگونه روی مشکلات و معضلات مردم سوار شود. فراخوان خرید و ارسال آب‌معدنی برایش آب ندارد اما نان که دارد!»
«علی حسین قاضی‌زاده»، تحلیل‌گر سیاسی سرشناس در تبعید نیز در حساب توییتر خود، در همین راستا نوشته است: «آن کسی که جنبش آب معدنی را برای خوزستان به راه انداخته یا ابلهی است که در زندگی‌اش پایش به خوزستان نرسیده یا در حال ایفای نقشی است که آقا خوشش بیاید.»
«بهروز بوچانی»، نویسنده کرد که هم‌اکنون در دانشگاه «نیوساوت ولز» استرالیا مشغول تدریس است، نیز معتقد است: «ارسال آب معدنی برای مردمی که عادت داشتند در کنار بزرگ‌ترین رودخانه‌ها زندگی کنند، چیزی جز تایید استعمار داخلی نیست.»
اشاره بوچانی به ایده استعمار مرکز از پیرامون است که معتقد است، نظام‌های سیاسی با رویکرد مرکزگرایانه، همانند نظام‌های استعماری، منابع اولیه و سرزمینی یک قوم یا ملت را به تاراج برده و برای آن‌ها فقر و وابستگی به‌بار می‌آورند.
با این‌حال، در مقابل این دیدگاه‌های منتقدانه، عده‌ای نیز به این انتقادها، انتقاد کرده‌اند. کاربری با نام «نرگس کرباسچی» که توییت‌های قبلی او نشان می‌دهد به جریان اصلاح‌طلبی نزدیک است، در حساب توییتر خود نوشته است: «چرا هر‌وقت یه کمپین به نیت کمک به یک عده راه میفته بجای اینکه همدلی و اتحاد داشته باشیم، باید به تمسخر بگیریم و بیهوده جلوه بدیم اون کارو؟! شاید یک عده از نظر مالی هم مشکل خرید آب شرب داشته باشند، خب شما آب معدنی نفرست، ولی دلیل نمیشه تلاش بقیه رو ضایع کنی!»
این جدا از تعریف و تمجیدهایی است که به‌شکل کامنت پای پست نرگس کلباسی گذاشته شده است.
«عقیل دغاغله»، فعال اجتماعی و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه راتگرز نیوجرسی در آمریکا میگوید، اقدام نرگس کلباسی و اقداماتی مشابه این، بیشتر از سر عجز و ناتوانی است. او در این‌باره به ایران‌وایر میگوید: «خیلی از کنش‌های ما در شرایطی که هیچ‌کاری از ما بر نمی‌آید شکل می‌گیرند. بنابراین فکر می‌کنم که این کار بیشتر از سر عجز بوده است. اما واقعیت این است که این شکل کمک‌ها نه در کوتاه‌مدت و نه در بلندمدت، مشکل را حل نمی‌کنند؛ چون قصه عمیق‌تر از این است که با آب معدنی، حل شود. مثلا اگر بدانید که یک گاومیش چه میزان آب برای زنده ماندن نیاز دارد، اصولا وارد این کار نمی‌شوید. در این فضای عجز و ناتوانی است که هرکس به میزانی که استطاعت دارد سعی می‌کند کاری انجام دهد. با این حال این کار، نه راهی کوتاه‌مدت است و نه بلندمدت برای حل مشکل آب در خوزستان.»
او همچنین ادامه می‌دهد: «بحث کمک به مردم خوزستان اصولا موضع غلطی است. زیرا این اتفاقی که الان در خوزستان افتاده، آینده همه ماست. بنابراین اگر قرار است کاری کنیم، باید نگاهی ملی داشته باشیم. به این معنا که مدیریت حوزه آب در ایران به شکلی انجام شده که دیر یا زود همه را گرفتار خواهد کرد. برای حل این بحران، نیازمند جراحی‌های جدی هستیم که از عهده یک نفر یا دو نفر برنمی‌آید و نیازمند دولت مشروعی است که بتواند با کنسل کردن و جابه‌جایی برخی پروژه‌ها مانند نیشکر و فولاد اصفهان، که حجم آب زیادی مصرف می‌کنند، آب را به طبیعت بازگرداند.»
به اعتقاد دغاغله، برای حل بحران آب در ایران که موضوعی عمومی است و فقط منحصر به استان خوزستان نیست، باید آب تبدیل به یک خواست ملی شود و همه در مورد آن گفت‌وگو کنند و دولت را مجبور کنند که این قضیه را جدی بگیرد. ذی‌نفعانی که در این موضوع شکل گرفته‌اند، هم باید با تعطیلی صنایع و طرح‌ها کنار بیایند تا اجماعی شکل بگیرد و این جراحی سخت و دردناک را ممکن سازد.»
برخلاف عقیل دغاغله، «یوسف السرخی»، شاعر و فعال عرب اهوازی، معتقد است که طرح پیشنهاداتی مانند جمع‌آوری کمک برای خریدن آب معدنی و تانکر آب، پروژه‌ای امنیتی است که می‌خواهد اعتراض مردم عرب خوزستان را از ستم ساختاری ملی، نژادی موجود در اهواز و سایر شهرهای دارای جمعیت عرب، جدا کند.
او در این باره به ایران‌وایر میگوید: «این نگاه که مساله را فقط در حد آب می‌بیند و برای حل آن آب معدنی می‌فرستد یا می‌خواهد آب کرخه را پنج سانتی‌متر بالاتر بیاورد که یک قطعه کوچک از هورالعظیم را پر‌آب کند، عکس و فیلم بگیرد و در شبکه‌های مختلف منتشر کند، در واقع می‌خواهد مردم را ساکت کند.»
السرخی همچنین ادامه می‌دهد: «آگاهانه یا غیرآگاهانه این نگاه، مساله را طوری بازتاب می‌دهد تا فقط به موضوع آب تقلیل پیدا کند. در حالی که در اعتراضات آبان، جریان‌های مختلف از جمله ملی‌گرا و مرکزگرا، هیچ‌گاه نگفتند اعتراضات به بالا رفتن قیمت بنزین است و بروند بنزین بخرند و برای مردم شهرهای مختلف بفرستند؛ در مورد اعتراضات مشهد هم که برای گران شدن تخم‌مرغ بود هم کسی نرفت تخم‌مرغ بخرد. اما این اعتراضات، چون اعتراض به ستمی نژادی و بهره‌کشی از عرب‌های استان خوزستان است، سعی دارند آن را به آب تقلیل دهند.»
این فعال عرب اهوازی در تبعید همچنین درباره عملکرد چنین اقدامت خیریه‌ای نیز میگوید: «این‌گونه اقدامات نه باعث خواهد شد که سدها باز شوند و نه مساله محیط زیستی استان خوزستان با این راهکار حل خواهد شد. فقط می‌توان بگویم که این یک راه حل موضعی، مقطعی و ساده و ابلهانه است تا کمی برای حاکمیت وقت بخرد تا بتواند مردم را به خانه‌هایشان بازگرداند.»
درباره بیهوده بودن، اقدامات خیریه‌ای در حل بحران بی‌آبی در اهواز و سایر شهرهای استان خوزستان که جرقه اولیه اعتراضات این مردم را رقم زده، عقیل دغاغله نیز با السرخی، هم‌عقیده است.
این استاد دانشگاه راتگرز در این باره نیز به ایران‌وایر میگوید: «من خیلی با نگاه خیریه‌ای موافق نیستم. فرض کنیم بشود هزاران کانتر آب را فرستاد و مشکل برای دو سه هفته حل شود. این نگاه نگاه عاجزانه‌ای است. خیریه وقتی جواب می‌دهد که شرایط موقتی پیش بیاید مثل زلزله که نیاز به کمک باشد ولی در شرایطی این چنینی، نگاه خیریه ای اول از همه نشان می‌دهد که فرد درکی از عمق فاجعه ندارد و دوم اینکه در ارائه راه‌حل هم عاجز است. این به این معنا نیست که نیت خیرخواهانه یا غیر‌خیرخواهانه است، بلکه عاجزانه است. تاکید می‌کنم هر کاری به جز تلاش برای ایجاد برنامه‌ای برای خروج از این وضعیت، وقت تلف کردن است. برنامه هم مشخص است. در کوتاه مدت، دولت باید آب را باز کند و سهم طبیعت و مردم استان خوزستان را به آن‌ها بدهد و در بلند مدت هم طرح‌های پرمصرفی مانند نیشکر و فولاد اصفهان باید لغو شوند.»
چرا انتقادها پر از توهین و فحاشی است؟
بالا و پایین کردن تایم‌لاین در توییتر و کامنت‌های صفحه نرگس کلباسی، نشان می‌دهد که بسیاری از شهروندان نسبت به ایده او، جبهه‌گیری کرده و از الفاظ ناشایست استفاده کرده‌اند. به اعتقاد عقیل دغاغله، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه راتگرز در آمریکا، این ناشی از وضعیت بن‌بست‌وار و قفل‌شدگی محض در جامعه ایران است.
او در توضیح این موضوع نیز به ایران‌وایر میگوید: «ما در شرایط قفل‌شدگی زندگی می‌کنیم، یعنی راه‌حل مشخصی برای مشکلاتی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم، نداریم. این بن‌بست باعث می‌شود که وقتی شخصی ایده‌ای را مطرح می‌کند، دیگران به او حمله کنند.»
این جامعه‌شناس ایرانی ساکن آمریکا با اشاره به سوءظن شهروندان و کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی، میگوید: «در طی چند ماه اخیر، در مورد همه چیز همین اتفاق افتاده است. به محض اینکه کسی راه‌حلی ارائه کرده، بقیه به سرعت سوءظن نشان داده و به او حمله و توهین کرده‌اند. این‌ها نشان می‌دهد که ما در بن‌بست گیر افتاده‌ایم و با رویدادهایی روبه رو هستیم که خشم را برمی‌انگیزند؛ ولی در حل آن‌ها عاجز هستیم و این باعث می‌شود ما این خشم را متوجه همدیگر کنیم.»
دغاغله در پاسخ به این سوال که عامل این قفل‌شدگی چیست، نیز به ایران‌وایر میگوید: «به‌خاطر ناکارآمدی سیستم موجود است، چه تغییر رشته دانشجو باشد، چه بیرون بردن سگ. همه‌چیز قفل است. این قفل‌شدگی باعث می‌شود که زندگی افراد هم قفل شود و واکنش آن‌ها مجموعه متراکم شده‌ای از خشم و نارضایتی، سوءظن و بی‌اعتمادی باشد.»
مطالب مرتبط:
اعتراضات خوزستان به خون کشیده شد؛ دست کم سه کشته و ده‌ها زخمی در شب ششم
پنج شب با مردم معترض خوزستان؛ شاهدان عینی چه می‌گویند؟
درباره شاخص‌های فلاکت‌بار زندگی خوزستانی‌ها چه می‌دانید؟
گزارش ویدیویی از ششمین شب اعتراضات در خوزستان
ما می‌گفتیم تشنه‌ایم، آن‌ها گاز اشک‌آور می‌زدند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر