آن‌چه باید از المپیک بدانیم؛ از رویای دوکوبرتن تا جنگ و خونریزی

«ارنست کورتیوس»، سال ۱۸۷۴ به درخواست دولت وقت آلمان برای عقد قراردادی راهی آتن پایتخت یونان می‌شود. براساس این قرارداد، تمامی امور مربوط به حفاری، اکتشاف و استخراج در مجموعه باستانی «المپیا» در یونان، به دولت آلمان و این دانشمند آلمانی سپرده می‌شد.

ارنست کورتیوس، نابغه باستان‌شناسی متولد برلین بود که یک سال بعد از ورود به محوطه باستانی المپیا، به آثاری شگفت‌انگیز دست یافت. ابتدا دولت آلمان را در جریان قرار داد و سپس آن‌چه را به دست آورده بود، به صورت مستقیم با «پی‌یر بارون دوکوبرتن»، تاریخ‌شناس برجسته فرانسوی در میان گذاشت.

 

صلح در المپیا

ارنست کورتیوس در اسناد به جا مانده در المپیا متوجه می‌شود که در سال ۷۶۶ پیش از میلاد، پادشاه یونان به دو پادشاه و شاهزاده دیگر یونان به  که از جدایی‌طلبان و شورشیان یونان بودند، پیشنهاد صلح می‌دهد. او برای نشان دادن حسن نیت خود، پیشنهاد می‌دهد برای پایان دادن به جنگ، رقابت‌های المپیا را میان مردان غیربرده، یا به عبارتی سفیدپوست‌ها برگزار کنند.

طبق توافق‌نامه صلح که نامش را «اکهیریا» گذاشتند، هرگونه جنگ از ۱۲ روز قبل تا ۱۲ روز بعد از بازی‌های المپیا ممنوع بود.

ارنست کورتیوس دانشمند آلمانی درمی‌یابد که حضور زنان در این مسابقات در همان توافق‌نامه ممنوع می‌شود. بردگان حق رقابت و حتی تماشای مسابقات را نداشتند. همچنین در کنار رقابت‌های ورزشی، نویسندگان، شاعران و هنرمندان نیز آثار خود را ارائه و به رقابت می‌گذاشتند.

رقابت‌های ورزشی شامل دو سرعت، پرش از روی مانع، پرتاب دیسک، پنجگانه باستانی، مشت‌زنی، کشتی، پانکریشن، اسب‌دوانی و ارابه‌رانی می‌شد.

پانکریشن، محبوب‌ترین رشته تاریخ المپیک باستان بود؛ رشته‌ای تلفیقی از کشتی آزاد، کشتی فرنگی و مشت‌زنی. گاهی خشونت مبارزه باعث کشته شدن یکی از طرفین شده بود؛ ولو این‌که در المپیک، «کشتن» ممنوع بود.

 

نخستین منشور المپیک

نقطه سر خط؛ ارنست کورتیوس آلمانی در دیدار با پی‌یر بارون دوکوبرتن تاریخ‌دان نامدار فرانسوی از او می‌خواهد که المپیک را پس از قریب به ۲۶۰۰ سال دوباره احیا و زنده کنند.

سال ۱۸۸۹ میلادی، همایشی در پاریس برگزار شد. پی‌یر بارون دوکوبرتن فرانسوی که با کمک همفکرانش، اساسنامه‌ای را برای برگزاری رقابت‌های المپیک نوشته بود، به صورت رسمی از ایده خود برای برگزاری این مسابقات رونمایی می‌کند.

مسابقات به احترام ریشه و زادگاهش، «المپیک» نامیده شد و بنا گذاشتند که شهر آتن به عنوان خاستگاه این مسابقات، با اصلاحیه‌های اساسی، میزبان نخستین دوره بازی‌ها شود.

اساسنامه‌ای که آقای دوکوبرتن نوشت، هرگونه جنگی را در حین برگزاری رقابت‌های المپیک منع می‌کرد. به عبارتی تمامی کشورهایی که به منشور المپیک می‌پیوستند، باید در حین برگزاری مسابقات المپیک، اسلحه‌ها را زمین می‌گذاشتند و نزاع را لااقل تا پایان مسابقات، پایان می‌دادند.

دومین اصلاحیه، لغو ممنوعیت حضور زنان در این رقابت‌ها بود. پی‌بر بارون دوکوبرتن، سال ۱۹۱۴ شخصا پنج حلقه در هم فرو رفته را به نشانه نزدیکی و دوستی مردم پنج قاره، طراحی کرد.

 

بدرود رویای آقای دوکوبرتن

نخستین رویای آقای دوکوبرتن، الکن ماند. المپیا را یک آلمانی کشف کرد، المپیک را یک فرانسوی بنا گذاشت. سرزمین‌های‌‌ آن‌ها که نه، دولت‌های‌ آن‌ها کمی بعد به جان هم افتادند.

سال ۱۹۱۴ جنگ جهانی اول، با بهانه ترور «آرشیدوک فرانتس فردیناند»، شاهزاده پادشاهی اتریش و مجارستان آغاز شد. سه امپراطوری آلمان، عثمانی و اتریش به همراه مجارستان در یک سو ایستادند و چهارده کشور جهان از جمله بریتانیا، فرانسه، ژاپن، روسیه، ایتالیا و آمریکا در سویی دیگر.

رویاهای دوکوبرتن که تلاش کرده بود پیش از آغاز این جنگ، میزبانی رقابت‌های المپیک را به شهر برلین آلمان بسپارد، شکست خورد. سال ۱۹۱۶ در اوج جنگ جهانی اول، هیچ کس به منشور المپیک تن نداد. پس به جای آن‌که آتش جنگ خاموش شود، المپیک برلین لغو شد.

جهان اما هنوز به این باور که می‌تواند بدون خون و آتش هم زندگی کرد، نرسیده بود. پس سال ۱۹۳۹ «آدولف هیتلر» با ارتش نازی خود در کنار جبهه متفقین که از پادشاهی ژاپن و پادشاهی ایتالیا تشکیل می‌شد، بر سرزمین متحدین تاخت. آمار، تمام حقیقت را نمی‌گوید. آن‌چه به ثبت رسیده این است که بیش از ۸ میلیون نظامی و بیش از ۴ میلیون غیرنظامی، طی ۶ سال جنگ جهانی دوم کشته شدند.

این بار دو المپیک قربانی شد؛ المپیک ۱۹۴۰ توکیو و ۱۹۴۴ لندن، که دقیقا در فاصله یک سال بعد از آغاز و یک سال پیش از پایان جنگ جهانی دوم قرار گرفته بودند.

 

چهره سیاه توحش

پایان دادن به جنگ در زمان برگزاری رقابت‌های المپیک، شبیه یک لطیفه تلخ باقی ماند. مزه گس سیاست نه تا زیر زبان بلکه گویی تا مویرگ‌های المپیک هم پیش رفت.

المپیک ۱۹۲۰ با وجود مخالفت‌های شدید پی‌یر بارون دوکوبرتن، کشورهای پیروز در جنگ جهانی اول، اجازه حضور آلمان، جمهوری ترکیه و اتریش را در رقابت‌های المپیک ندادند.

پی‌یر دوکوبرتن از این اتفاق، به عنوان «لکه سیاه» در تاریخ بازی‌های المپیک یاد کرده بود. عمرش کفاف نداد که شاهد تکرار همان اتفاقات در جنگ جهانی دوم هم باشد. او سال ۱۹۳۷ از دنیا رفت.

یادگار پی‌یر دوکوبرتن در سال ۱۹۷۲ شاهد یکی از سیاه‌ترین اتفاقات تاریخ المپیک بود. آلمان غربی با محوریت شهر مونیخ، در این سال میزبان رقابت‌های المپیک شد. پس از جنگ جهانی، این نخستین و بهترین موقعیت برای آلمانی‌هایی بود که تاریخ  معاصر آن‌ها با «کشتار یهودیان» و فجایع کوره‌های آدم‌سوزی مانند «اردوگاه آشوویتس» پیوند خورده بود.

پنجم سپتامبر سال ۱۹۷۲ هشت فلسطینی عضو سازمان «سپتامبر سیاه»، یازده ورزشکار اسراییلی را به گروگان گرفتند و کشتند.

سازمان سپتامبر سیاه خود را هوادار «گروه فتح» به رهبری «یاسر عرفات»، رییس سازمان خودگردان فلسطین معرفی می‌کرد.

پس از این اتفاق، کاروان اسراییل خاک آلمان را ترک کرد.

 

سیاست، حذف‌شدنی نیست

پس از جنگ جهانی دوم، کمیته بین‌المللی المپیک فهمید که سیاست، همان‌طور که جزیی از حیات بشر روی زمین شده است، بخشی لاینفک از المپیک هم خواهد ماند. با این وجود تلاش کرد، خود را تا حد ممکن از ناهنجاری‌های سیاسی دور کند.

«تامی اسمیت» و «جان کارلوس» اگر در المپیک سال ۱۹۶۸ مکزیکوسیتی پس از پیروزی در رقابت‌های دو ۲۰۰ متر، به سبک ارتش نازی آلمان سلام نظامی نمی‌دادند، هرگز نام‌شان در تاریخ به این وضوح ثبت نمی‌شد.

بعدها گفته بودند که هدف‌ آن‌ها، نه یادآوری ارتش نازی که حمایت از «جنبش سیاهان» آمریکا بود. اما کمیته بین‌المللی المپیک به آمریکا دستور داد بین اخراج این دو ورزشکار از مکزیکوسیتی و اخراج تمام کاروان دوومیدانی این کشور، یکی را انتخاب کند. اسمیت و کارلوس زودتر از موعد به خانه برگشتند.

آفریقای جنوبی با چراغ سبز کمیته بین‌المللی المپیک به دلیل حکومت نژادپرست و سیاست آپارتاید، حد فاصل سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۹۲ میلادی با تحریم کشورهای دیگر، اجازه ورود به المپیک را نداشت.

در رقابت‌های المپیک ۱۹۷۶ مونترال، جمهوری خلق چین، دولت کانادا را وادار می‌کند تا از حضور ورزشکاران «تایوان» زیر پرچم جداگانه و با نام «جمهوری چین» خودداری کند. کانادا تصمیم و درخواست چین را می‌پذیرد. تایوان رقابت‌های المپیک مونترال را تحریم می‌کند.

المپیک سال ۱۹۸۰ مسکو بدون حضور آمریکا و المپیک ۱۹۸۴ لس‌آنجلس بدون حضور شوروی برگزار شد؛ چرا که طرفین در «جنگ سرد» بودند.

شهر سئول با تصمیم کمیته بین‌المللی المپیک میزبان بیست و چهارمین دوره رقابت‌های المپیک شد. اما کره‌شمالی به دلیل این‌‌که میزبانی این رقابت‌ها بین دو کشور جنوبی و شمالی کره تقسیم نشده بود، اجازه حضور ورزشکارانش در المپیک ۱۹۸۸ را نداد.

این‌ها، بخشی از تاریخ سیاست‌زده المپیک است؛ مانند زندگی نفر به نفر جمعیت روی زمین که بازیچه همین ابزار شده‌‌اند.

 

سلام توکیو

پس از سال ۱۹۴۰ که رقابت‌های المپیک به دلیل جنگ جهانی دوم در توکیو لغو شد، کشور ژاپن یک دوره در سال ۱۹۶۴ میزبانی رقابت‌های المپیک تابستانی و دو دوره در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۹۸ میزبانی رقابت‌های المپیک زمستانی را برعهده گرفت.

این بار قرار بود المپیک به سال ۲۰۲۰ برگزار شود که کرونا، میزبانی را برای توکیو و رقابت‌ها را برای جهان، یک سال به تاخیر انداخت.

سال ۱۸۹۶ المپیک برای نخستین بار با حضور ۲۴۵ ورزشکار از ۱۵ کشور جهان برگزار شده بود. حالا تعداد ورزشکاران به ۱۱ هزار و ۹۰۰ نفر از ۲۰۶ کشور جهان رسیده است که ۵۱ درصد از آن‌ها را مردان ورزشکار در توکیو تشکیل می‌دهند. این رقم در صورت عدم همه‌گیری کرونا، به بیش از ۱۵ هزار ورزشکار می‌رسید.

این رقابت‌ها از اول مردادماه به صورت رسمی در توکیو آغاز خواهد شد.