«محمدباقر قالیباف»، رئیس نظامی مجلس شورای اسلامی، روز پنج شنبه ۱مهر۱۴۰۰ در یادواره سرداران، فرماندهان و ۵۵۰ شهید شهرستان صومعه‌سرا و ۲۳ شهید مدافع حرم استان گیلان مدعی شد: «ایران یکی از ده قدرت برتر نظامی دنیاست». محمدباقر قالیباف در این سخنرانی با اشاره به کمبودهای دوران دفاع مقدس، اظهار داشت: «دلیل و عذر منطقی برای آنکه در جنگ مبارزه نکنیم، داشتیم؛ اما بر طبق سنت‌های الهی ایستادگی کردیم و این عوامل باعث شد که امروز توان نظامی ما جزو ۱۰ کشور اول دنیا شود که به برکت حضور مردم در صحنه و باور داشتن به سنت‌های الهی بود».
آیا ایران یکی از ده قدرت برتر نظامی دنیاست؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.
قدرت‌های برتر نظامی دنیا
پیشتر «سردار سلیمانی»، رئیس سازمان بسیج مستضعفین مدعی شده بود: «ایران در ردیف قدرت‌های برتر نظامی دنیا است.» «ایران‌وایر» همان زمان این ادعا را بررسی و به آن نشان «حقیقت ندارد» داد؛ چراکه تحقیقات ما حاکی از این واقعیت بود که ایران در ردیف ده قدرت برتر نظامی دنیا قرار نمی‌گیرد. نتایج بررسی‌های ایران وایر نشان می‌داد:
- قدرت نظامی ایران را باید با ۱۰ کشور دوم قدرتمند جهان، یعنی ترکیه، ایتالیا، آلمان، پاکستان، اندونزی، عربستان، اسراییل، استرالیا و اسپانیا مقایسه کرد.
- نیروی هوایی به عنوان مهمترین عنصر در تعیین قدرت نظامی کشورها، نقطه ضعف ایران است. نیروی هوایی ایران به دلیل تحریم‌ها، قادر به نوسازی ناوگان خود نبوده و جنگنده‌های بازمانده از پیش از انقلاب اسلامی نیز فرسوده شده‌اند. جنگنده‌های تولید داخل نیز کپی اف ۴ و اف ۵ آمریکا هستند که امروز قابل رقابت با جنگنده‌های پیشرفته نیستند.
- ایران در میان کشورهای صاحب قدرت اتمی قرار ندارد.
- ایران نه در میان صادرکنندگان تسلیحات نظامی و نه در میان واردکنندگان، کشور مهمی به شمار نمی‌آید. حال آن که همسایگانش و کشورهای منطقه همچون عربستان، مصر، امارات، قطر و عراق در میان ۱۰ کشور اول واردکننده تسلیحات نظامی قرار دارند و در میان ۱۰ کشور اول صادرکنندگان تسلیحات نظامی، اسراییل از منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا حضور دارد.
- ایران در صنعت موشکی و صنعت ساخت پهپاد، در میان کشورهای صاحب قدرت قرار دارد و از نیروی انسانی قابل توجهی برخوردار است. اما این‌ها به تنهایی نتوانسته‌اند از ارتش ایران، قدرتی در ترازی قدرت‌های برتر جهانی بسازد.
آیا از سپتامبر ۲۰۲۰ که ایران‌وایر این گزارش را منتشر کرد تا امروز، ایران به پیشرفت تازه‌ای دست یافته که سبب ارتقای توان نظامی آن شده باشد؟
بیرینس اینسایدر در مقاله‌ای در جولای ۲۰۲۱ اسامی ۲۰ قدرت اول نظامی دنیا را منتشر کرده است. در این مقاله از کشورهای آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، هند، فرانسه، کره جنوبی، ایتالیا، انگلستان، ترکیه، پاکستان، مصر، تایوان، اسرائیل، استرالیا، تایلند، هلند، آلمان، اندونزی و کانادا به ترتیب نام برده و اشاره‌ای به ایران نکرده است.
نقش ایران در بازارهای تسلیحاتی جهان
فارغ از تعداد نیروهای آموزش دیده نظامی که رابطه مستقیمی با جمعیت کشور دارد، قدرت نظامی کشورها را باید در میزان دسترسی به تجهیزات نظامی و تسلط آنها در به کارگیری بهینه تجهیزات نظامی ارزیابی کرد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل تحریم‌ها و انزوای بین‌المللی در طول ۴۰ سال گذشته، نه مجال چندانی برای ورود تجهیزات پیشرفته و نوین نظامی داشته و نه فرصتی برای عرضه تولیدات نظامی خود در بازارهای جهانی که بتواند از درآمد حاصله به توسعه صنایع نظامی خود بپردازد. این واقعیت در گزارش‌های بین‌المللی از بازارهای جهانی تسلیحات نظامی کاملا مشهود است. مجله Geospatial World در گزارشی ۲۰ کشور آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، انگلستان، اسپانیا، ایتالیا، اوکراین، هلند، اسراییل، سوئد، کانادا، سوییس، کره جنوبی، ترکیه، نروژ، بلاروس، آفریقای جنوبی و استرالیا را بزرگترین صادرکنندگان تسلیحات نظامی دنیا معرفی کرده است.
موسسه بین‌المللی تحقیقاتی صلح استکهلم نیز نامی از ایران در میان ۴۰ کشوری نبرده است که بیشترین واردات تسلیحات نظامی را در سال ۲۰۱۷ داشته‌اند. مجمع جهانی اقتصاد نیز با گزارشی از مهمترین صادرکنندگان و واردکنندگان تسلیحات نظامی در سال ۲۰۱۷ هیچ اشاره‌ای به ایران نکرده که نشان می‌دهد ایران در بازار تسلیحات نظامی نه فروشنده و نه مشتری قابل توجهی است.
بنابراین برای ارزیابی داشته‌های نظامی ایران یا باید به تجهیزاتی اشاره کرد که پیش از پیروزی انقلاب وارد شده که البته بخش زیادی از آن طی سال‌های اخیر در جنگ‌ها و نزاع‌های منطقه‌ای از بین رفته و بخش دیگری از آن فرسوده شده و یا با پدافند خودی منهدم شده است؛ مثل ناوچه کنارک در جریان یک تمرین نظامی مورد اصابت موشک خودی قرار گرفت.
به همین دلیل در گزارش‌های مقام‌های رسمی همواره از اخباری مبنی بر تحویل تجهیزات نظامی «اورهال» شده به نیروهای نظامی سخن به میان می‌آید؛ تجهیزاتی که توسط کارخانجات صنایع دفاعی ایران تعمیر و نوسازی شده است. بخش دیگر توان نظامی ایران نیز به تجهیزاتی برمی‌گردد که طی این سالها در داخل تولید شده که آن نیز براساس گزارش‌های بین‌المللی بیشتر به تجهیزاتی برمی‌گردد که از روی مدل‌های قدیمی و در اختیار ایران، کپی‌برداری شده است؛ مثل تجهیزاتی که در صنایع هوایی یا دریایی تولید شده همچون بالگرد نظامی شاهد ۲۸۵ محصول شرکت هواپیمایی هسا که سایت «میلیتاری فکتوری» آن را کپی بالگرد بل ۲۰۶ رنجر آمریکایی دانسته است.
بودجه صنایع دفاعی ایران
براساس گزارش بانک جهانی ایران با وجود آنکه به نسبت تولید ناخالص داخلی خود، بیشتر یا در حد میانگین جهانی در حوزه نظامی هزینه کرده و می‌کند؛ ولی کماکان در میان ده کشور اول دنیا با بیشترین بودجه نظامی قرار ندارد. بنابر داده‌های بانک جهانی، ایران در سال ۲۰۱۹ معادل ۲.۳ درصد جی‌دی‌پی خود (کمی بیش از میانگین جهانی در این سال) و در سال ۲۰۲۰ معادل ۲.۲ درصد جی‌دی‌پی خود را به حوزه نظامی اختصاص داده است. در سال ۲۰۲۰ میانگین هزینه‌کرد کشورهای جهان ۲.۴، کشورهای اتحادیه اروپا ۱.۶، خاورمیانه ۵.۲ و جهان عرب ۵.۵ درصد جی‌دی‌پی خود را در امور نظامی هزینه کرده‌اند. پیشتر در سال ۲۰۱۴ گلوبال پست بودجه نظامی ایران را معادل ۱۷.۷ میلیارد دلار و پانزدهمین کشور جهان با بیشترین بودجه نظامی معرفی کرده بود؛ ولی گزارش‌های تازه‌تر نشان می‌دهد که بودجه نظامی ایران کاهش و دیگر ایران در میان ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین بودجه نظامی قرار ندارد. اردیبهشت ۱۴۰۰ رادیو فردا به نقل از موسسه بین‌المللی مطالعات صلح استکهلم موسوم به «سیپری» هزینه‌های نظامی ایران در سال ۲۰۲۰ بر اساس نرخ جاری دلار حدود ۱۵ میلیارد و ۸۲۵ میلیون دلار ارزیابی و اعلام کرد هزینه‌های نظامی ایران در این سال به نسبت سال ۲۰۱۹ سه درصد کاهش نشان می‌دهد.
این گزارش از آمریکا، چین، هند، روسیه، بریتانیا، عربستان، آلمان، فرانسه، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا، استرالیا، کانادا، اسراییل و برزیل به عنوان ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین بودجه نظامی یاد کرده است.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که به‌رغم سرمایه‌گذاری زیاد ایران به نسبت تولید ناخالص داخلی خود در حوزه نظامی، کمپانی‌های تولیدکننده تجهیزات نظامی ایران جایی در میان ۱۰۰ کمپانی برتر جهان در حوزه تولید تجهیزات نظامی و ارائه خدمات نظامی ندارد. موسسه بین‌المللی مطالعات صلح استکهلم در گزارشی نام این ۱۰۰ کمپانی را منتشر کرده است. نگاهی به این لیست نشان می‌دهد که این کمپانی‌ها متعلق به کشورهای: آمریکا، انگلستان، اروپا (چند ملیتی)، فرانسه، ایتالیا، روسیه، ژاپن، آلمان، سوئد، اسراییل، هند، کره جنوبی، سنگاپور، ترکیه، هلند، استرالیا، اوکراین، برزیل، اسپانیا و سوییس است. هیچ‌کدام از شرکت‌های سازمان صنایع دفاعی ایران به‌رغم دریافت بودجه‌های کلان جایی در این لیست ندارند.
کشورهای صاحب قدرت نظامی هسته‌ای
موسسه بین‌المللی صلح استکهلم در سال ۲۰۲۱ کشورهای صاحب قدرت نظامی هسته ای را به این ترتیب معرفی کرده است: آمریکا، روسیه، انگلستان، فرانسه، چین، هند، پاکستان، اسراییل و کره شمالی.
نه در این گزارش نامی از ایران آمده و نه ایران ادعای فعالیت هسته‌ای نظامی دارد.
ایران و توان راداری
پیشتر سردار «امیرعلی حاجی‌زاده»، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مدعی شده بود: «ایران جزء ۱۰ کشور اول در حوزه رادار است.» ایران وایر این ادعا را بررسی و آن را نادرست تشخیص داد، چرا که هیچ گزارشی این ادعا را تایید نمی‌کرد؛ بلکه برعکس گزارش‌های متعددی وجود داشت که نشان می‌داد ایران بیش از آنکه تولیدکننده رادار باشد، خریدار رادار روسی و آلمانی است و دسترسی نداشتن به رادارهای به روز به دلیل وجود تحریم‌ها، مشکلاتی برای صنعت هواشناسی و هواپیمایی ایران ایجاد کرده است.
رتبه ایران در شاخص امنیت
آیا توان نظامی ایران به افزایش چشمگیر امنیت فردی و جمعی ایرانیان منجر شده است؟ آیا در شاخص امنیت ایرانیان در رتبه‌های تک رقمی جهان قرار دارند؟ براساس گزارش سال ۲۰۲۰ The Legatum Prosperity Index که «ایران‌وایر» پیشتر آن را منتشر کرده، رتبه ایران براساس ارزیابی ۱۳ شاخص امنیت، آزادی، دولت، سرمایه اجتماعی، محیط سرمایه‌گذاری، کسب و کار، بازار و زیرساخت‌ها، کیفیت اقتصادی، وضعیت مسکن، سلامت، آموزش و محیط زیست طبیعی، از میان ۱۶۷ کشور جهان که وضعیت آنها بررسی شده، در جایگاه ۱۲۰ جهان قرار دارد. براساس این گزارش رتبه ایران در شاخص امنیت ۱۳۱ در میان ۱۶۷ کشور جهان ارزیابی شده است. اگرچه در بررسی شاخص امنیت توان نظامی لحاظ نشده و به تهدیدهای امنیتی همچون جنگ، نزاع، ترور و میزان شیوع جرایم در داخل کشور، پرداخته شده؛ اما همین عوامل نشان می‌دهد که امنیت فردی و جمعی ایرانیان در سطح بالایی قرار ندارد و کاری از نیروهای نظامی در تامین و ارتقاء امنیت مردم ساخته نیست.
جمع‌بندی
محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی مدعی است: «ایران یکی از ده قدرت برتر نظامی دنیاست». بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد:
- هیچ سند معتبر بین‌المللی تایید کننده این ادعا نیست؛ بلکه برخی گزارش‌ها ایران را قدرت چهاردهم نظامی دنیا معرفی کرده‌اند.
- ایران بازیگری مهم در بازار تسلیحاتی جهان شناخته نمی‌شود، نه واردکننده عمده‌ای است نه دستی در فروش تجهیزات نظامی دارد.
- ایران صاحب قدرت نظامی هسته‌ای نیست.
- بودجه نظامی ایران اگرچه به نسبت تولید ناخالص داخلی‌اش در حد میانگین جهانی است ولی در میان ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین بودجه نظامی هم نمی‌گنجد.
- کمپانی‌های تولید تجهیزات نظامی ایران جایی در میان ۱۰۰ کمپانی برتر تولید تجهیزات نظامی و ارائه خدمات نظامی جهان قرار ندارند. ۲۰ کشور دنیا این ۱۰۰ کمپانی را در اختیار دارند.
- در میان ده کشور اول قدرت راداری جهان نیز نامی از ایران دیده نمی‌شود.
- توان نظامی ایران هرچه باشد، به تامین امنیت مردم ایران منجر نشده است. رتبه ایران در شاخص امنیت ۱۳۱ در میان ۱۶۷ کشور جهان تعیین شده است.
بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای محمدباقر قالیباف رئیس نظامی مجلس شورای اسلامی مبنی براینکه «ایران یکی از ده قدرت برتر نظامی دنیاست» نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.
حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی است که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا را کلیک کنید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر