نه! با واکسن‌ کووید-۱۹«کیوآر کُد» وارد بدن نمی‌شود

لابد شنیده‌اید که شایعه کرده‌اند که در واکسن‌های کووید-۱۹ میکروچیپ‌‌ نصب شده‌ است. این شایعه بخشی از آن نظریه‌‌ توطئه‌ است که به غلط مدعی شده که شبکه‌ای از نخبگان، به منظور افزایش سیطره نفوذ سیاسی و قدرت اقتصادی خود در جهان، بیماری همه‌گیری کووید-۱۹ را شیوع داده‌اند. گرچه کارشناسان و راستی‌آزمایان ثابت کرده‌اند که این مدعا که در واکسن‌ها ریزتراشه‌‌ تعبیه شده تا با آن مردم ردیابی شوند، کاملا غلط و بی‌اساس است، اما همچنان نسخه‌های جدید آن از فضای مجازی سر در می‌آورند.

تازه‌ترین نمونه از این دست شایعات واهی، مثل بسیاری از موارد دیگر، در قالب یک ویدئو در شبکه‌های اجتماعی منتشر و به‌ سرعت دست به دست شد. در این ویدئو، مردی را می‌بینیم که ظاهرا دستِ دوستش را، با نرم‌افزار رمزینه‌خوانِ (QR code reader) تلفنِ همراه، اسکن می‌کند. دوربین روی دست فرد می‌رود تا ظاهرا محلِ واکسیناسیون را روی بدن او نشان دهد. چند ثانیه بعد، یک «شماره کالا» روی صفحه‌ تلفن ظاهر می‌شود که موجب خنده‌ آن دو و چند نفر دیگر، خارج از کادر دوربین، می‌شود.

بسیاری از بینندگان متوجه حقه‌ ویدئو شده‌اند. این ویدئو هم مانند ماجرای جنجالی آهنربایی شدنِ بدن است که در تابستان امسال در شبکه‌ اجتماعیِ «تیک‌تاک» به‌ راه افتاد، و خیلی‌ها را نیز بر آن داشت تا ویدئوهایی بسازند که در ظاهر نشان می‌داد که از وقتی که واکسن کووید-۱۹ را تزریق کرده‌اند، خاصیت مغناطیسی پیدا کرده‌اند. اما هرچند برخی این ماجرا را به شوخی برگزار کردند، عده‌ای آن را جدی گرفته و مدعی شدند که این هم گواهی دیگر بر خطرناک بودن واکسن‌های کووید-۱۹ است. همزمان فعالان شناخته‌شده‌ جنبش ضدواکسن نیز شروع کردند به پخش این ویدئو در تلگرام، و به آن این پیام وحشت‌آفرین را افزودند که «شما یک کالا هستید».

اما «ماتیو گریبن» از مسئولان پیشین امنیت سایبری «ستاد ارتباطات دولت» (GCHQ) در بریتانیا، می‌گوید که کاربران نباید نگران واکسن‌ و «کیوآر کُد» باشند؛ زیرا هرچند درست است که می‌توان رمزهای بسیار کوچکی را در برخی مایعات جا داد، اما تلفن‌های هوشمند اصلا قادر نیستند آن‌ها را بخوانند.

او به «استودیو هلث» می‌گوید که «کیوآر کُد» رمزینه‌ای است مانند آن‌چه بر روی محصولات غذایی در فروشگاه‌ها وجود دارد، با این تفاوت که الگوی رمزگذاری در «کیوآر کُد» به‌ صورت خطی نیست که از چپ به راست اسکن شود، بلکه به‌صورت شبکه‌‌ای توری است که داده‌ها در آن حفظ می‌شوند. این نوع الگوی رمزگذاری را به این دلیل طراحی کرده‌اند که با دوربین قابل بازخوانی باشد. به این ترتیب، عملا دیگر نیازی به استفاده از اسکنرهای مجهز به مادون قرمز نیست. بلوک‌های مربع‌شکل نیز کلید‌های بصری هستند که به جهت‌گیری دوربین کمک می‌کنند.

بنیان‌گذار شرکت «سیگنال ویژن» (Signal Vision) می‌گوید که ساخت یک «کیوآر کُد» بسیار کوچک که در مایعی مثل واکسن تعبیه شود، کار بی‌فایده‌‌ای است؛ زیرا فقط نوع خاصی از میکروسکوپ‌های الکترونی قادر خواهند بود که چنین رمزینه‌های ریزی را بخوانند.

تلفن‌های هوشمندِ دوربین‌دار به هیچ وجه نمی‌تواند چنین بار کُد‌هایی را که در بدن تزریق شده‌اند، بخوانند. «گریبن» می‌گوید: «نمی‌توان کیو آر کُدی را که زیر پوست مخفی شده، خواند. رمزینه‌ها باید هم به اندازه کافی بزرگ باشند و هم کاملا قابل رویت، و گرنه دوربین قادر به خواندن آن‌ها نیست.»

او می‌افزاید که در واقع کار ساده ساخت یکی از همین ویدئوهای جعلی است: «شما می‌توانید با قرار دادن یک کیوآر کُد روی پوست، ویدئویی جعلی بسازید. کافی است کمی رنگ کیوآر کُد را روشن بگیرید، تا هنگام فیلمبرداری از راه دور، دیده نشود، ولی برای دوربین شخصی که از نزدیک در حال اسکن کردن آن است، کاملا مناسب باشد.» 

«راه دیگر این است که از یک اپلیکیشن جعلی استفاده کنید که در همان لحظه که اسکن می‌کنید، کیوآر کُد مورد نظرتان را نشان دهد... کافی است اندکی از نحوه‌ی طراحی و ساخت اپلیکشین‌ها شناخت داشته باشید.»

هرچند جعلی بودن این ویدئو برای بسیاری بدیهی است، برای کاربرانی که آشنایی کمتری با فن‌آوری‌های جدید دارند، می‌تواند گمراه‌کننده باشد، به‌خصوص زمانی که ویدئو را افرادی بازنشر کرده‌اند که خود را کارشناس معرفی می‌کنند، از جمله دکتر «شری تنپنی» که هفته پیش این ویدئو را در کانال تلگرامی خود همرسانی کرد. او که به گفته «مرکز مقابله با نفرت‌پراکنی در فضای مجازی» از مهم‌ترین فعالان جنبش ضدواکسن در جهان است، تنها در تلگرام حدود ۱۳۰ هزار دنبال‌کننده دارد. وی حتی، در نشستِ نمایندگانِ مجلس ایالت «اوهایو» در ایالات متحده آمریکا، نیز تحت عنوان «شاهدِ کارشناس» حضور یافته است.

واقعیت اما این است که «تنپنی» هیچ شناخت و تخصصی درباره «کیوآر کُد» ندارد و بارها در دوران همه‌گیری، اظهارات بی‌اساسی را درباره واکسن‌ و میکروچیپ مطرح کرده است. او نیز مانند سایر چهر‌ه‌های شناخته‌شده جنبش ضدواکسن، از انتشار اخبار دروغین سود می‌کند و ثروت به جیب می‌زند. 

وجود افراد مخربی مثل «تنپنی» بر اهمیت این نکته می‌افزاید که وقتی با شایعات عجیب‌وغریب و ویدئوهای جنجالی، مانند این ویدئوی تقلبی «کیوآر کُد» مواجه می‌شوید، باید با نگاهی شکاکانه آن‌ها را بررسی کنید. همان‌طور که «سِث کابِن» پیش‌تر به «استودیو هلث» گفته، اگر نسبت به مطلبی در فضای مجازی تردید دارید، سعی کنید بیابید چه کسانی و چرا آن را منتشر کرده‌اند. او می‌گوید: «نخستین قدم می‌تواند جست‌وجویی سریع در گوگل باشد.»