واکسن‌های کووید-۱۹ به اختلال‌های عصبی ربطی ندارند

شاید شما هم ویدیوهای ترسناکی را دیده باشید که در ماه‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی دست‌ به‌ دست می‌شوند و ظاهراً افرادی را نشان می‌دهند که پس از تزریق واکسن کووید-۱۹، دچار اختلال‌های عصبی، مثل فلج و تشنج شده‌اند. 

این ویدیوها بدون توضیحات لازم، به‌طور گسترده در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شده و بر ترس و تردید‌های مردم نسبت به این واکسن‌ها افزوده‌‌اند.

واقعیت چیست؟ آیا همان‌طور که فعالان جنبش ضد واکسن می‌گویند، این واکسن‌ها موجب چنین عوارضی شده‌اند؟

کارشناسان می‌گویند این ویدیوها و مطالبی از این دست، گمراه‌ کننده هستند. واقعیت پیچیده‌تر از آن چیزی است که نظریه‌های توطئه و اظهارات جنبش‌ ضد واکسن در فضای مجازی مدعی می‌شوند. 

 این علایم ناشی از عناصر تشکیل‌ دهنده‌ واکسن نیستند

اولین نکته‌ که مهم است بدانیم، این است که در اکثر اوقات، محتوای این ویدیوها تایید نشده‌‌اند؛ مثلاً معلوم نیست آیا افرادی که در این تصاویر دیده می‌شوند، پیش از بروز علایم، واکسن کووید-۱۹ را تزریق کرده‌اند یا نه.

کارشناسانی که این تصاویر را مورد مطالعه قرار داده‌اند، می‌گویند اکثر این افراد دچار بیماری به نام «اختلال عملکرد سیستم عصبی» (Functional Neurological Disorder) هستند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مکانیسم‌های سیستم عصبی و مغز که حرکات بدن را کنترل می‌کنند، مختل می‌شوند.

این عوارض هیچ ارتباطی به واکسن‌های کووید-۱۹ و مواد سازنده‌ آن‌ها ندارند. بروز آن‌ها در بدن نیز به هیچ وجه به معنی خطرناک بودن واکسن‌ها نیست؛ هرچند فعالان جنبش ضد واکسن چنین ادعاهایی را مطرح می‌کنند. 

کارشناسان بیمارستان عمومی «ماساچوست» در ایالات متحده امریکا می‌گویند این عوارض حتی ممکن است با تزریق «سالین» (سرم دارویی «کریستالوئید») یا هر «پلاسیبو» (دارونما) دیگری نیز اتفاق بیفتد.

اختلال عملکرد سیستم عصبی که به اختصار «اف‌اِن‌دی» نامیده می‌شود، بیماری‌ نسبتاً متداولی است که می‌تواند بر اثر حوادث جسمی یا عاطفی، مثلاً صدمات جسمی یا عمل جراحی بروز دهد. ترکیب آسیب‌های روحی، روانی و جسمی نیز می‌تواند موجب بروز آن شود.

برخلاف شکستن یا پیچ خوردن مچ‌ پا، اختلال عملکرد سیستم عصبی را نمی‌توان تنها با اتکا به علایم بیولوژیکی توضیح داد. علت این عوارض را باید بیشتر در مسایل روحی و روانی، مثل اضطراب‌ها، امیدها، آرزوها، باورها و افزایش آگاهی بدن پیدا کرد. علایم این بیماری که اختلال در راه رفتن از آن جمله‌ است، مختلف و غالباً متناقض هستند.

البته این بدان معنا نیست که این عوارض تخیلی هستند یا افرادی که دچار آن شده‌اند، دروغ می‌گویند. «اف‌اِن‌دی» واکنش‌ بیولوژیکی است که می‌تواند مبتلایان را از پا بیاندازد.

واکسیناسیون که برای برخی ترسناک و دردناک است، می‌تواند موجب بروز این بیماری شود. تا امروز، تعداد انگشت‌شماری از موارد ابتلا به این عارضه که پس از تزریق واکسن کووید-۱۹ رخ داده‌، در مقالات پزشکی مطرح شده‌اند. این موارد گرچند بسیار نادر اما قابل توجه هستند.

دروغ‌پراکنی شرایط را وخیم‌تر کرده است

اضطراب‌های ناشی از همه‌گیری، تردید‌ها نسبت به واکسیناسیون و برخی عوارض جانبیِ غیرمعمولِ واکسن‌ها، احتمال ابتلا به بیماری‌ اف‌اِن‌دی را بیشتر کرده‌اند. پخش گسترده ویدیوهای مربوط به این بیماری و پوشش رسانه‌ای آن، بدون ارایه توضیحات لازم نیز به ترس و وحشت دامن زده‌اند.

اما همان‌طور که «آلفونسو فاسانو»، متخصص اختلالات حرکتی به شبکه تلویزیونی «سی‌تی‌وی» کانادا می‌گوید، خوش‌بختانه عوارض این بیماری در مدت کوتاهی برطرف می‌شوند؛ به‌ویژه اگر زود تشخیص داده شوند. به همین دلیل هم هست که کارشناسان «انجمن اختلالات عملکرد سیستم عصبی» از کادر پزشکی می‌خواهند با توجه به وضعیت موجود، اطمینان حاصل کنند که بیماران در صورت لزوم، تحت درمان قرار بگیرند.

 از جمله روش‌های درمان این بیماری، فیزیوتراپی است که به سیستم عصبی و مغز کمک می‌کند دوباره حرکات بدن را کنترل کند. 

روان‌درمانی نیز که به بهبود رابطه بین ذهن و جسم کمک می‌کند، می‌تواند مؤثر باشد.

در بیانیه انجمن اختلالات عملکرد سیستم عصبی آمده است: «مهم است که این عوارض، همان طور که هستند، معرفی و پذیرفته شوند. به این ترتیب، از یک سو بیمار اطمینان خاطر پیدا می‌کند و می‌تواند در صورت نیاز به روش‌های درمانی مناسب دسترسی پیدا کند، از سوی دیگر جلوی تصورات غلط و کمراه‌ گننده‌ درباره پیچیدگی‌های عصب‌شناختیِ واکسن‌ها نیز گرفته می‌شود.»

خطری که کارزار واکسیناسیون را تهدید می‌کند

کارشناسان نگران هستند که ویدیوهای جنجالی و پوشش رسانه‌ایِ موارد ابتلا به اف‌اِن‌دی که نمی‌توانند مواردِ مربوطه را به درستی توضیح دهند، در روند کارزار واکسیناسیون خلل ایجاد کنند.

دکتر فاسانو و همکارش، «آنتونیو دانیله»، در نامه‌ای که در مجله‌ای پزشکی منتشر کرده، خطاب به پزشکان نوشته‌اند: «موفقیت کارزارهای واکسیناسیون به مشارکت و اعتماد مردم بستگی دارد و این نیز منوط است به این که با اتکا به داده‌های علمی درباره امن بودن و اثربخشی واکسن‌ها و با خبررسانی موثر، مردم را به این امر تشویق کنیم.»

او در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «سی‌تی‌وی» کانادا، با اشاره به این که در این ویدیوها ادعا شده بیماری‌ اف‌اِن‌دی از عوارض جانبی واکسن‌های کووید-۱۹ است، می‌گوید هیچ‌کدام از مواد و عناصر استفاده شده در این واکسن‌ها موجب چنین اختلالاتی در بدن نمی‌شوند. 

او می‌گوید: «خیلی مهم است مردم متوجه شوند هر مطلبی که در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود، مثل این ادعاها که درباره عوارض جانبی واکسن‌ها مطرح شده‌اند، لزوماً از عوارض جانبی واکسن‌ها نیستند. من نمی‌گویم واکسن‌ها عوارض جانبی ندارند اما فراموش نکنیم که اختلالات عصبی از جمله بیماری‌های متداولی هستند که به‌ویژه در دوران پر اضطرابی مثل امروز که دوران همه‌گیری است، بیشتر رخ می‌دهند.»