آخرین تلاش‌ها، آخرین پیام‌ها؛ رابرت مالی درباره احیای برجام چه گفت؟

در حالی که به نظر می‌رسد فضای بین‌المللی پیرامون برنامه اتمی جمهوری اسلامی پس از ماه‌ها انتظار برای احیای توافق هسته‌ای «برجام» در حال تغییر است، «رابرت مالی»، نماینده دولت ایالات متحده در امور ایران در یک برنامه پرسش و پاسخ که به صورت ویدیویی به میزبانی موسسه «کارنگی» برگزار شد، به طور مفصل درباره دیدگاه‌های امریکا در این باره و انتظار از جمهوری اسلامی توضیح داد و برای اولین‌ بار بر وجود گزینه‌های دیگر در صورت ناکامی در احیای توافق برجام تاکید بیشتری کرد.

**

نماینده امریکا در امور ایران لااقل در اظهارات عمومی‌ خود، امید چندانی به احیای توافق هسته‌ای برجام ندارد و ناامید به نظر می‌رسد اما از آخرین تلاش‌های احتمالی پرهیز نمی‌کند.

رابرت مالی گفت اگر ایران به میز مذاکره بازنگردد یا انتظارات جدیدی در مذاکرات احتمالی پیش رو مطرح کند، واشنگتن آماده است خود را با شرایط تازه در برابر پرونده اتمی ایران هماهنگ کند و سیاست تازه‌ای در پیش گیرد.

رابرت مالی گفت ایالات متحده بهترین تصمیم را بازگشت به توافق هسته‌ای و احیای برجام می‌داند اما اگر ایران خواسته‌هایی فراتر از مفاد برجام دارد، باید به توافق تازه‌ای رسید و موضوعات دیگری را در آن گنجاند.

این حرف او احتمالا اشاره‌ای غیرمستقیم به ده‌ها اختلاف بین دو کشور، از جمله برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی است.

مالی در سخنان خود، به مذاکرات غیرمستقیم با ایران در وین و خودداری نمایندگان جمهوری اسلامی از گفت‌وگوی رودرو اشاره کرد و مشکلات مذاکره از طریق میانجی را طولانی شدن، بروز سوء تفاهم و خسته کننده بودن آن خواند.

با وجود چنین وضعیتی، مالی گفت دو طرف به توافقات مناسبی برای بازگشت جمهوری اسلامی به محدودیت‌های اتمی و رفع تحریم‌های اتمی ایالات متحده رسیده بودند.

او گفت جمهوری اسلامی نمی‌تواند چیزی بیش از آن که تاکنون در مذاکرات وین ستانده است، از ایالات متحده انتظار داشته باشد.

ایالات متحده و جمهوری اسلامی در بهار ۱۴۰۰، شش دور مذاکره غیرمستقیم برای احیای برجام در وین انجام دادند که اتحادیه اروپا و گروه ۱+۴ (بریتانیا، فرانسه، چین و روسیه به‌علاوه آلمان) در آن حضور داشتند.

به گفته اعضای شرکت کننده در این مذاکرات، گفت‌وگوها به پیشرفت‌های جدی رسیده بودند و توافق نهایی آماده تصمیم‌گیری‌های سیاسی در تهران و واشنگتن بود اما با اعلام پیروزی «ابراهیم رئیسی» در انتخابات ریاست جمهوری ایران، دولت «حسن روحانی» به اجبار مذاکرات را متوقف کرد و پرونده را به دولت جانشین خود سپرد.

آیت‌الله «علی خامنه‌ای» در آخرین دیدار با اعضای دولت روحانی، با لحنی کم سابقه به آن‌ها تاخت و اعلام کرد آن‌چه در مذاکرات وین به دست آمده است، مورد تایید او‌ نیست.

متعاقب اظهارات رهبر جمهوری اسلامی، «کاظم غریب‌آبادی»، سفیر ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین که در مذاکرات حاضر بود، توضیحاتی در این باره داد.

به گفته او، امریکا با رفع تحریم از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و خارج کردن آن از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی موافقت نکرده، تضمینی درباره این که دولت بعدی از برجام خارج نشود، نداده و در پیش‌نویس بیانیه اعلام احیای برجام، لزوم مذاکره بر سر برنامه موشک‌های «بالستیک» را گنجانده است که خامنه‌ای آن را خط قرمز جمهوری اسلامی خوانده بود.

با چنین دیدگاهی، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی خواهان بازنگری در موارد توافق شده در شش دور مذاکرات وین باشد؛ موضوعی که کشورهای اروپایی عضو برجام و روسیه مخالفت خود را با آن ابراز کرده بودند و ایالات متحده هم از زبان رابرت مالی، آن را رد کرده است.

نماینده دولت «جو بایدن» در امور ایران که در شکل‌گیری توافق برجام در سال ۱۳۹۴ نقش داشته است، خواستار بازگشت جمهوری اسلامی به میز مذاکره با دیدگاهی واقع بینانه شد و گفت: «مقام‌های دولت جدید ایران به صراحت می‌گویند تمایل دارند کارها به شکل دیگری پیش برود.»
این، او را از احیای برجام ناامید نشان می‌دهد.

رابرت مالی گفت ایالات متحده با روسیه و چین، دو کشوری که جمهوری اسلامی خود را به آن‌ها نزدیک می‌داند، درباره آینده برجام و واکنش احتمالی در صورت ناکامی در احیای آن مذاکره کرده و هم‌زمان با اسرائیل، کشوری که بزرگ‌ترین مخالفت هسته‌ای شدن ایران به شمار می‌رود، در این باره هم‌فکری داشته است.

نماینده امریکا در امور ایران گفت اختلاف نظرهایی با اسرائیل وجود دارد اما هم ایالات متحده و هم اسرائیل بر جلوگیری از دست‌یابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی اتفاق نظر دارند.

او خبر داد قصد دارد با سفر به قطر و عربستان سعودی، با مقام‌های این دو کشور هم درباره پرونده اتمی ایران مشورت کند.

مالی در اظهارات خود تلاش کرد نشان دهد احیای توافق هسته‌ای برجام برای امریکا و ایران به طور هم‌زمان دارای منافعی است و گفت با بازگشت ایران به تعهدات اتمی خود به همان شکلی که قبل از خروج امریکا از برجام آن را اجرا می کرد، همه تحریم‌های اتمی از جمهوری اسلامی برداشته می‌شود و این کشور می‌تواند یک بار دیگر از منافع اقتصادی و مالی این توافق برای بهبود وضعیت کشور استفاده کند.

او گفت ایالات متحده آماده است به همان سرعتی که جمهوری اسلامی به تعهدات کامل هسته‌ای خود در برجام باز می‌گردد، تعهدات خود را در برابر ایران اجرا کند.

اظهارات رابرت مالی را می‌توان نوعی اتمام حجت ایالات متحده درباره انگیزه این کشور برای بازگشت به برجام و عواقب خودداری جمهوری اسلامی از چنین اقدامی دانست.

او گفت موافقت امریکا با رفع فوری همه تحریم‌های اتمی که در دولت «دونالد ترامپ» احیا شد، اقدامی اعتمادآفرین برای احیای برجام است.

مالی به ششمین سالگرد بازداشت «سیامک نمازی»، شهروند ایرانی امریکایی زندانی در «اوین» تهران هم اشاره کرد و گفت در جریان مذاکرات احیای برجام، مذاکراتی موازی با جمهوری اسلامی برای آزادی امریکایی‌های زندانی در ایران انجام شد که البته هم‌چون مذاکرات احیای برجام، تاکنون ناکام مانده‌اند.

در صورتی که جمهوری اسلامی و ایالات متحده به توافقی برای احیای برجام دست پیدا کنند، احتمال آزادی زندانیان دو تابعیتی ایرانی امریکایی از زندان‌های ایران افزایش پیدا می‌کند؛ امری که در صورت شکست مذاکرات، چشم‌انداز روشنی برای آن وجود ندارد؛ مانند بسیاری از مشکلات دیگری که بین دو کشور در ۴۰ سال اخیر انباشته شده است.