فناوری اینترنت و رسانه‌های اجتماعی انجام بسیاری از امور زندگی را برای انسان معاصر ساده‌تر کرده‌اند. از سفارش مایحتاج مورد نیاز تا کمک به خیریه‌ها و پرداخت قبض‌های ماهانه؛ اما اگر دقیق نباشید ممکن است در دام کلاهبرداران اینترنتی گرفتار شوید. این مجرمان حتی گاه در پوشش فروشندگان یا افراد نیکوکار، کلاه از سرتان برمی‌دارند. کلاه‌برداری‌های این‌چنینی، ۳۷ درصد از جرایم سایبری را در فروردین ماه‌سال جاری به خود اختصاص داده‌اند.
گزارش پیش رو نگاهی دارد به برخی شیوه‌های کلاهبرداری اینترنتی در تلگرام و اینستاگرام. همچنین چند توصیه حقوقی دارد برای پیگیری افرادی که در دام کلاهبرداران اینترنتی افتاده‌اند.
***
کلاهبرداری در ازای ارائه خدمات در اینستاگرام
«در گوگل برای راهنمایی گرفتن از یک وکیل درباره مسئله ممنوع‌الخروجی جستجو می‌کردم. در همان ابتدای جستجو صفحه‌ای معرفی شد با نام و شماره تلفنی برای پرسش و پاسخ حقوقی. پیام دادم و پاسخ دادند که هزینه مشاوره ۱۰۰ هزار تومان است، به این حساب واریز کنید و تماس بگیرید. پول را واریز کردم و خبر دادم اما طرف بلاکم کرد.»
این پیام را یکی از همراهان ایران‌وایر ارسال کرده است. شمار زیادی از افراد برای دریافت خدماتی همچون مشاوره حقوقی، خدمات نظافت یا مشاوره‌های مختلف در امور سلامت و بهداشت دست به دامان گوگل یا شبکه‌های اجتماعی می‌شوند.
«موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و مشاور ایران‌وایر در امور حقوقی می‌گوید: «خرید از سایت‌های فروش کالا و درج آگهی و واریز وجه کالا و عدم ارسال آن یکی از شایع‌ترین شیوه‌های کلاهبرداری اینترنتی است. در این نوع از کلاهبرداری مبلغی که از شما درخواست می‌شود، چندان زیاد نیست و عموما افراد به همین دلیل برای پرداخت آن تردید نمی‌کنند. از سوی دیگر کلاهبرداران این شیوه‌ها یقین دارند که افراد برای مبلغ اندک پرداخت شده حوصله پیگیری از مراجع قانونی را نخواهد داشت. به همین دلیل هم بخش زیادی از شکایت‌ها تقریبا نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.»
«صفورا» کارمند است. او می‌گوید: «حقوق ما آن‌قدر زیاد نیست که از برندهای اصلی یا مزون‌های آنچنانی خرید کنیم. یکی از آنلاین‌شاپ‌هایی که در اینستاگرام دنبال می‌کردم را مدت‌ها رصد می‌کردم. مدام تصویر اسکرین‌شات تشکر مشتری‌ها را در ازای خریدی که ارسال شده بود، منتشر می‌کردند. فالوور زیادی داشتند و همه چیز هم خیلی شیک بود. من شنیده بودم که برخی از فروشگاه‌های اینترنتی کلاه بردارند؛ اما توی آن صفحه حتی یک مورد نارضایتی هم ندیدم. یکی از لباس‌ها را برای عروسی برادرم انتخاب کردم و سفارش دادم. گفتند سه روز بعد سفارشم را ارسال می‌کنند. اما چیزی که برایم ارسال شد، هیچ شباهتی به تصویر توی صفحه نداشت.»
صفورا می‌گوید اگر چه مبلغی که پرداخت کرده چندان زیاد نبوده، اما کالایی که برایش ارسال شده تقریبا غیرقابل استفاده بوده است: «لباسی که من انتخاب کرده بودم، رنگ زنده و شفافی داشت. ساتن براق بود و بسیار خوش‌دوخت. روی سر آستین و دور یقه‌اش سنگ‌دوزی ظریفی بود. مبلغش را زده بودند پانصد هزار تومان. چیزی که به دستم رسید از پارچه بی‌کیفیت و کدر بود. بدون سنگ‌دوزی. یک گیپور درجه سه با آستری بی‌کیفیت. بعد هم وقتی معترض شدم، بلاکم کردند و اینطوری فهمیدم که چرا اثری از نارضایتی در صفحه‌شان نیست.»
واقعیت این است که بسیاری از مزون‌های اینستاگرامی وجود خارجی ندارند. تصاویری که منتشر می‌کنند را از صفحات دیگر کپی کرده و با ارائه قیمت‌های کم خریداران را وسوسه می‌کنند. برخی هم با هویت‌های جعلی و صفحاتی پر آب و تاب از قربانیان پول می‌گیرند که ما شما را در زمینه مسائل مالی، بورس، مهاجرت، ادامه تحصیل، خرید ملک و ... مشاوره می‌دهیم و پول‌های کلانی از این طریق دریافت می‌کنند.
کلاهبرداری از طریق حملات فیشینگ و جعل اکانت
«بهنوش» ساکن ایران است و برادرش در آمریکا زندگی می‌کند. او که یک‌بار در فضای مجازی مورد سوءاستفاده مالی قرار گرفته است، به ایران‌وایر می‌گوید: «من با برادرم مدام از طریق اینستاگرام و تلگرام در تماسم. روزی چند بار با هم حرف می‌زنیم. مدتی قبل برادرم در تلگرام پیام داد که می‌توانی برای دوستم در ایران دو میلیون تومان پول واریز کنی؟ من بدون معطلی قبول کردم و به شماره کارتی که داد مبلغ را واریز کردم و به او خبر دادم. به محض اینکه خبر دادم اکانت برادرم در تلگرام حذف شد.»
بهنوش می‌گوید بعد از این اتفاق پیامی از برادرش در اینستاگرام دریافت کرده مبنی بر اینکه حساب تلگرامش هک شده و هکر که ساکن ایران بوده از طرف او به برخی نزدیکانش پیغام داده و تقاضای پول کرده است: «کسانی که غریبه‌تر بودند با برادرم از طریق دیگری تماس گرفته و متوجه شده بودند که برادرم به اکانت تلگرامش دسترسی ندارد، اما من حتی شک هم نکردم. قبلا هم پیش آمده بود که برادرم در مواقع ضروری از من کمک بخواهد. الان هم با اینکه پیگیری کردم و شماره حساب و نام صاحب حساب و شعبه و آدرس محل سکونت هکر را هم پیدا کردیم؛ اما پرونده شکایت به جایی نرسیده است.»
کلاهبرداری با ترفند خیر بودن و سوءاستفاده از احساسات کاربران
یکی از روش‌های جذب فالوور اینستاگرامی انجام امور خیریه است. چندی قبل ویدیویی در فضای مجازی منتشر شد از زن و شوهری که گفته می‌شد در اینستاگرام با ادعای کمک به نیازمندان از فالوورهای خود کمک مالی جمع‌آوری می‌کردند. این ویدیو نشان می‌داد که این دو نفر بسته‌‌ای را پشت در خانه‌ای می‌گذارند و بعد از گرفتن چند عکس، بسته را برداشته و به محل دیگری می‌روند.
کلاهبرداری اینترنتی از طریق درگاه‌های بانکی نامعتبر
خارج از شبکه‌های اجتماعی و در بستر وب‌سایت‌های خریدوفروش نیز کلاهبرداری اینترنتی پر رونق است. کلاهبرداران با تبلیغاتی نظیر خرید شارژهای ارزان، نرم‌افزارهای کاربردی با قیمت کم و ثبت آگهی با قیمت ارزان عموما از طریق درگاه‌های نامعتبر موجودی حساب فرد خریدار را خالی می‌کند.
شکایت‌های متعددی نزد پلیس فتا ثبت شده که نشان می‌دهد افراد برای خرید چیزی با مبلغ اندک به درگاه پرداخت وارد شده و پس از درج اطلاعات حساب بانکی، متوجه ناموفق بودن تراکنش حساب خود شده‌اند؛ اما بعد از چند دقیقه پیامکی برایشان ارسال شده و متوجه شده‌اند، کل موجودی حساب یا مبلغ کلانی از حساب برداشت شده است. درگاه‌های پرداخت وجه جعلی که از نظر ظاهر و نام بسیار به اصل آن شبیه هستند، توسط کلاهبرداران طراحی می‌شوند و عموما افراد در هنگام خرید این تفاوت‌های جزیی در آدرس و ظاهر آن‌ها را متوجه نمی‌شوند.
چگونه کلاهبرداری اینترنتی را پیگیری کنیم؟
کلاهبرداران اینترنتی علاوه بر تسلط بر شیوه‌های فنی از روش‌های گوناگون در حوزه روانشناسی در سوءاستفاده از کاربران بهره می‌برند؛ به همین دلیل کاربران باید در پاسخگویی به تماسها، ایمیل‌ها و ارتباطات مجازی خود بسیار دقت به خرج دهند. اما اگر مورد سوءاستفاده مالی در فضای مجازی قرار گرفتیم، چگونه پیگیری کنیم؟
به گفته موسی برزین خلیفه‌لو: «ذات جرایم سایبری به شکلی است که نسبت به جرایم فیزیکی پیگیری‌اش مشکل‌تر است و این مختص به ایران نیست و تقریبا در همه دنیا همین‌طور است. به این دلیل که پیگیری جرایم رایانه‌ای نیروی متخصص می‌خواهد و تکنیک‌های خودش را دارد.»
این حقوق‌دان با اشاره به کیفری نبودن برخی اقدامات در این حوزه می‌گوید: «در اغلب خریدهای آنلاین که مشتریان می‌گویند یک کالایی را خریده‌اند اما کیفیت آن با آنچه دیده‌اند مغایر بوده، این موضوع جنبه کیفری ندارد. این مسئله جنبه حقوقی دارد و باید بین طرفین حل بشود. اما اگر فرد با قصد و نیت قبلی عملیات فریبکارانه انجام بدهد؛ مثل موضوع شارژهای ارزان یا خیریه‌های تقلبی و یا هک کردن اکانت و سوءاستفاده مالی از یک پروفایل جعلی، این‌ها در زمره کلاهبرداری اینترنتی به حساب می‌آیند.»
پلیس فتا در ایران به قربانیان چنین کلاه‌برداری‌هایی گفته است در اولین اقدام موضوع را به سایت پلیس فتا و آدرس www.cyberpolice.ir گزارش کنند.
موسی برزین خلیفه‌لو می‌گوید: «این اقدام صرفا برای کسانی که در داخل ایران اقدام به کلاهبرداری اینترنتی کرده‌اند، امکان پذیر است؛ برای مواردی که منبع کلاهبرداری خارج از ایران است؛ تقریبا دست قربانیان بسته است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر