۵ سوال دردسرساز آژانس از ایران؛ گروسی از چه حرف می‌زند؟

«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدت‌ها است در گزارش‌های خود، به شورای حکام یا هیات مدیره آژانس می‌گوید که جمهوری اسلامی ایران از دادن پاسخ به سوال‌ها و ابهامات آژانس خودداری می‌کند و با این وضعیت، آژانس قادر به انجام ماموریت خود، یعنی جلوگیری از گسترش سلاح‌های اتمی نیست. این سوالات کم‌کم در حال تبدیل شدن به پرونده‌ای قطور میان آژانس و جمهوری اسلامی هستند.

این سوالات دردسر ساز برای جمهوری اسلامی کدامند؟

**

مدیرکل آژانس در هفته‌ اخیر، در دیدار با رهبران کشورها، درباره سوالات آژانس که جمهوری اسلامی به آن‌ها پاسخ نداده، به صورت رو در رو توضیح داده و از جمله در دیدار با سناتورهای امریکایی در واشنگتن دی‌سی و «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه ایالات متحده، این موضوع را مطرح کرده است.

سوالات آژانس از ایران مربوط به پس از خروج امریکا از توافق اتمی «برجام» است اما ماهیت یکی از این سوالات می‌تواند پرونده قدیمی و بسیار پر دردسر برای جمهوری اسلامی را دوباره باز کند:

۱- منشا ذرات اورانیوم غنی شده چیست؟

آژانس می‌گوید در سه مرکزی که جمهوری اسلامی ایران قبلا وجود آن‌ها را به آژانس اطلاع نداده بود، ذرات اورانیوم غنی شده یافته است. پیدا شدن این ذرات پس از آن رخ داد که اسرائیل از وجود این آلودگی‌ها به آژانس اطلاع داده بود.

یکی از این سه مرکز، جایی در «تورقوزآباد» است که جمهوری اسلامی ابتدا آن را قالی‌شویی معرفی کرد اما پس از آن که بازرسان آژانس بر بررسی موضوع اصرار کردند، اجازه نمونه‌برداری محیطی از آن را دادند.

بازرسان با نمونه‌برداری از اطراف این منطقه، متوجه وجود ذرات اورانیوم شدند و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در آبان ۱۳۹۸ آن را به شورای حکام اعلام کرد. ایران تاکنون دلیل وجود ذرات اتمی در این منطقه را به آژانس اعلام نکرده است. مشابه این وضعیت در دو مرکز دیگر هم وجود دارد که یکی از آن‌ها در اطراف اصفهان است.

۲- ذرات ایزوتوپی در مکان اعلام نشده برای چه بوده‌اند؟

بازرسان آژانس در مکان اعلام نشده چهارمی در ایران ذرات «ایزوتوپ» یافته‌اند. این موضوع در گزارش اسفند ۱۳۹۹ مدیرکل آژانس به شورای حکام هم اعلام شده اما جمهوری اسلامی در این باره به آژانس توضیحی نداده است. رافائل گروسی در یکی از گزارش‌های خود می‌گوید که ایران اطلاعات ضدونقیضی به پرسش‌نامه‌های آژانس در این باره داده است که ظن نوعی تخلف را تقویت می‌کند.

۳- چرا چهار مرکزی که در آن کار اتمی انجام شده، به آژانس اطلاع داده نشده است؟

مطابق توافق‌نامه‌ای که جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امضا کرده، موظف است هر گونه برنامه‌ریزی برای ساخت تاسیسات اتمی تازه را از زمان تصمیم‌گیری، به صورت مکتوب به آژانس اعلام کند و پس از آن همه گونه جابه‌جایی مواد اتمی و رادیواکتیو با اطلاع بازرسان آژانس انجام شود.

یکی از سوالات آژانس از جمهوری اسلامی ایران این است که به چه دلیل چهار مرکز اعلام نشده اتمی داشته و چرا این موضوع را قبل از کشف بازرسان، اطلاع نداده است.

۴- اورانیوم طبیعی مفقود شده اکنون کجا است یا به چه مصرفی رسیده است؟

 آژانس بیشتر از یک سال است که می‌گوید جمهوری اسلامی از سرنوشت یک دیسک فلزی اورانیوم که ظاهرا مفقود شده است، اطلاعی به بازرسان نمی‌دهد. بازرسان احتمال می‌دهند اورانیوم طبیعی مفقودی در یک آزمایش انفجاری که مربوط به دو دهه پیش است، به کار رفته باشد؛ آزمایشی که  ایران درباره آن هم به آژانس اطلاعی نداده است. انفجار احتمالا مربوط به برنامه ساخت تسلیحات هسته‌ای بوده که در سال ۱۳۸۲ متوقف شده است.

این موضوع در پرونده «ابعاد احتمالی نظامی پرونده اتمی» آمده است که در جریان مذاکرات اتمی برجام، با کمک «محسن فخری‌زاده»، مرد مرموز اتمی جمهوری اسلامی و با پی‌گیری «جان کری»، وزیر خارجه وقت امریکا مختومه شد. خودداری جمهوری اسلامی از ارایه توضیح درباره سرنوشت اورانیوم طبیعی مفقود شده می‌تواند این پرونده مختومه را از بایگانی بیرون آورد و دوباره به جریان بیندازد.

۵- برای دوربین‌های آژانس چه اتفاقی افتاده است؟
پس از این که ایران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرد، به توافقی با آژانس رسید تا دوربین‌های نظارتی آن فعال بمانند اما اطلاعات ذخیره شده آن پس از رفع تحریم‌های امریکا، در اختیار بازرسان قرار بگیرند.

یکی از دوربین‌ها که در «شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران» یا «تسا» در کرج نصب شده بود، از بین رفته و یکی دیگر از آن‌ها به شدت آسیب دیده است. مقام‌های جمهوری اسلامی می‌گویند این وضعیت به دلیل حمله پهپادی به شرکت اتمی کرج به وجود آمده است و آژانس هم باید چنین حمله‌ای را محکوم کند. اما مدیرکل آژانس گفته ایران باید دلیل وضعیتی که برای دوربین‌ها پیش آمده است را به طور رسمی گزارش دهد و سپس آژانس با بررسی آن، برای اقدامات بعدی تصمیم بگیرد.