پرونده‌های داوری در فوتبال ایران؛ دلالان شما را به خانه کدخدا می‌برند

«وحید صالحی»، داور سابق فوتبال ایران از وجود فساد و نفوذ آن‌چه «مافیای فوتبال» خوانده، در جامعه داوری ایران صحبت کرده است. 

او روز چهارم آبان ۱۴۰۰، ادعاهایی مبنی بر اعلام پنالتی ۱۰۰ میلیارد تومانی در رقابت‌های لیگ، چیدمان داوری توسط مافیای فوتبال، تبانی کمیته داوران و هم‌چنین هزینه‌های یک میلیارد تومانی برخی از باشگاه‌ها برای داوری‌ها مطرح کرده است.

آن‌چه این داور بازنشسته فوتبال ایران در صداوسیمای جمهوری اسلامی به زبان آورده است، هرچند در رسانه‌های ایران بازتابی چشم‌گیر داشتند اما به گوش جامعه فوتبال ایران تازه نبودند. سال‌ها است که بنا بر ادعای مدیران و برخی مربیان باشگاهی در فوتبال ایران، برخی از باشگاه‌ها برای داوری مسابقات بودجه جداگانه تعیین می‌کنند و برخی مدیران برنامه‌ها و دلالان برای داوران ابلاغیه می‌گیرند.

****

«دو فصل قبل، دو تیم مس کرمان و آلومینیوم اراک بازی داشتند که مس به خاطر فقط یک گل کمتر، به لیگ برتر صعود نکرد. ببینید! تیم ایکس می‌گوید من ۴۰ میلیارد تومان برای یک سال هزینه کردم، حالا می‌آیم ۴۱ میلیارد تومان خرج می‌کنم و آن یک میلیارد اضافه را می‌گذارم برای قوه قضاییه فوتبال.»

این تمام شالوده کلام وحید صالحی، داور بازنشسته فوتبال ایران است. مقصودش از قوه قضاییه فوتبال ایران چیست؟ قاضیان زمین فوتبال.

سال ۱۳۹۲، «محمد احمدزاده»، سرمربی وقت «ملوان» بندرانزلی در برنامه زنده تلویزیونی «۹۰» گفت: «آن چه تن من را بارها لرزانده، این است که مدیران باشگاهی می‌گویند ما سالیانه چند میلیارد هزینه تیم‌‏داری می‌کنیم، چه ایرادی دارد ۱۰۰ میلیون هم برای داوری یا بازیکن حریف کنار بگذاریم؟»

طی هشت سال گذشته و براساس تورم اقتصادی، بودجه باشگاه‌ها از چند میلیارد مورد نظر احمدزاده به هزینه‌های حداقل ۴۰ میلیارد تومانی در سال برای باشگاه‌های لیگ یک رسیده و عدد ۱۰۰ میلیون تومانی مورد اشاره او نیز امروز به عدد مورد ادعای یک میلیارد تومان در سال از سوی وحید صالحی، داور جوان ولی بازنشسته فوتبال ایران افزایش یافته است.

از روزی که فوتبال ماهیت کنونی‌ خود را پیدا کرد تا امروز، هیچ کس به حد «ویلسون راج پرومال» سنگاپوری در فساد و تبانی به قدرت نرسیده است. او را در فوتبال جهان با عنوان «سلطان مچ‌فیکسینگ» می‌شناسند؛ یعنی کسی که نتایج مسابقات فوتبال را از قبل مهندسی می‌کند.

ویلسون راج پرومال در کتاب خاطراتش با عنوان «پادشاه کلونگ‌ها» می‌گوید: «من یک ایجنت بازی‌های فیفا نیستم، من فقط واسطه هستم؛ کسی که به پشت خیال مردم پای می‌گذارد.»

او با ذکر نام و مدرک، ثابت کرده که فقط در ۸۰ بازی ملی تا پایان سال ۲۰۱۴ دست برده و نتایج مسابقات را از پیش تعیین کرده است. یکی از آن‌ها، دیدار دوستانه ایران و بحرین در سال ۲۰۱۰ میلادی بود. در مورد آن مسابقه نوشته است: «من داور بازی را تعیین کرده بودم.»

ویلسون راج پرومال چهار بار به دلیل مهندسی نتایج مسابقات فوتبال یا آن‌چه مچ‌فیکسینگ نامیده می‌شود، به زندان رفت. آخرین مرتبه‌اش زمانی بود که نتایج لیگ فنلاند را تغییر می‌داد. وقتی در حبس بود، نوشت: «تصور کنید که من حتی این‌جا و پشت دیوارهای زندان دست از مچ فیکسینگ بکشم.»

تصور می‌کنید این اتفاق مختص به آن سوی مرزها است؟ پرونده چیدمان داوری یا سوت‌های آلوده در فوتبال ایران بارها باز، ولی بدون رسیدن به حکم، بسته شده‌اند. نمونه‌ای کاملا روشن، به قضاوت‌های «محسن قهرمانی»، داور پیشین فوتبال ایران برمی‌گردد. محسن قهرمانی یک بار به دلیل فاش‌گویی «علی دایی» در مورد پیشنهاد رشوه، از قضاوت در فوتبال ایران محروم شد اما ۱۶ ماه بعد، با حکم فدراسیون فوتبال، بار دیگر به قضاوت بازگشت.

شهریور ۱۳۹۲، علی دایی پس از بازی تاریخی «پرسپولیس» و «سپاهان» در اصفهان، در کنفرانس خبری خود محسن قهرمانی را به باج‌خواهی متهم کرد و گفت: «می‌دانستم داور به سمت دیگر غش می‌کند. تیمی را از دقیقه دوم به عمد ۱۰ نفره می‌کنند. آقای قهرمانی من شماره تلفن‌ها و شماره حساب‌ها را نمی‌دانم.» او ادعا کرده بود داور مسابقه پیش از این دیدار، برای کمک مربی پرسپولیس پیغام فرستاده بود که به حساب او پول واریز کنند.

محسن قهرمانی از بازگویی تصمیمات تعمدانه‌ای که علیه تیم‌ها می‌گرفت هم ابایی نداشت؛ مثلا سال ۱۳۸۹ به دوربین برنامه ۹۰ در مورد اشتباهات داوری‌ خود علیه «استقلال» گفته بود: «مهاجم راه آهن، دفاع استقلال را زد. گلر استقلال که وحید طالب‌لو بود را هم زد و توپ را فرستاد ته دروازه استقلال. محمود فکری که کاپیتان استقلال بود، به من گفت خطا بود یا نه؟ گفتم بله، خطا بود؛ همه حرکاتش خطا بود. ولی چون از روی سکوها هواداران به من فحش دادند، گل خطای راه‌آهن را قبول کردم.»

همان سال ۱۳۸۹، در جریان دربی تهران میان استقلال و پرسپولیس، گل سالم «محمد نوری»، بازیکن پرسپولیس به استقلال، آفساید اعلام شد. روزنامه «خبرورزشی» در گزارشی به نقل از «مرتضی کریمی»، داوری که با پرچم خود گل محمد نوری را آفساید اعلام کرده بود، نوشت: «دوست پرویز مظلومی، سرمربی استقلال ۱۶ میلیون تومان و یک ال‌سی‌دی۵۰ اینچ به من پیشنهاد داد تا اجازه ندهیم استقلال بازنده بازی باشد.»

اما همه چیز همیشه به رابطه مستقیم مربیان و داوران خلاصه نمی‌شود. در پایان لیگ ۱۳۸۵–۱۳۸۴، «پیکان» به لیگ برتر صعود کرد. دو ماه پس از دیدار پلی‌آف میان پیکان و «داماش»، یکی از مدیران کمیته داوران وقت فدراسیون فوتبال در جشن باشگاه سپاهان به یکی از روزنامه‌نگاران قدیمی گفته بود: «شب قبل از بازی، با داور ما تماس گرفتند و پیشنهاد ۲۰ میلیون تومانی دادند. داور به من زنگ زد و گفت پاکتی آورده‌اند برای من و کمک داورها. ما بلافاصله گفتیم شما برگردید و تیم داوری را تغییر دادیم. خودم به واسطه باشگاه پیکان زنگ زدم و گفتم از این به بعد بیایید سراغ کدخدا، نروید با داور حرف بزنید!»

کدخداها اما حالا دست‌های‌شان را پشت پرده نگه می‌دارند و به صورت علنی وارد مذاکره نمی‌شوند.

اگر بازیکن، مربی یا مدیری در فوتبال ایران هستید، احتمالا نام شرکت «آرکا ایرانیان» را شنیده‌اید؛ غولی که در حال بلعیدن کلیت فوتبال ایران است.

خبرگزاری «ایلنا» بهمن ۱۳۹۹ از «امیرهوشنگ سعادتی»، «امیرارسلان مرتاض»، «سامان مهدی‌زاده»، «علی نیکومنش»، «هومن صمیمی»، «ولی خرسندی» و «حمید مشهدی» به عنوان مدیران این شرکت نام برد. اما در گزارش خود تاکید کرد که «غلام گنجی» یکی از مهم‌ترین واسطه‌های این شرکت در نزدیک شدن به باشگاه‌های فوتبال ایران است.

غلام گنجی یکی از شاخص‌ترین واسطه‌های فوتبال ایران است که اسفند ۱۳۸۷، در آغاز موج دستگیری دلالان و واسطه‌های فوتبال، توسط وزارت اطلاعات بازداشت شد و بیش از چهار ماه را در زندان «اوین» گذراند. او پس از آزادی، باز هم در همان حوزه فعالیت کرد.

امیر هوشنگ سعادتی، نفر اول این شرکت نیز از نزدیک‌ترین واسطه‌ها به باشگاه پرسپولیس و «یحیی گل‌محمدی»، سرمربی این تیم است. همین موضوع مورد اشاره خبرگزاری ایلنا هم قرار گرفته بود. غلام گنجی، مرد نزدیک به امیرهوشنگ سعادتی نیز در گفت‌وگو با رسانه‌های ایران به صراحت از نقش خود در شکل گرفتن باشگاه‌هایی مانند پرسپولیس گفته بود.

در قبال موضوع فساد، تبانی و چیدمان داوری به شکل خاص، تنها واکنش فدراسیون فوتبال ایران، دعوت از برخی داوران به «کمیته اخلاق» بود. «منصور قنبرزاده»، عضو هیات رییسه فدراسیون فوتبال با طرح این ادعا که «کلیت داوری ما پاک است و فقط شائبه‌هایی وجود دارد»، از احتمال دعوت برخی از داوران به کمیته اخلاق خبر داد.

هم‌چنین «حسن کامرانی‌فر»، دبیرکل فدراسیون فوتبال که خود زمانی داور بین‌المللی فوتبال ایران ایران بود، گفته است: «حرف‌های آقای صالحی را نشنیده‌ام اما موضوع را بررسی می‌کنیم.»