انزوای یک روستا؛ درباره یارسان‌های نوا چه می‌دانیم؟

*هناوید، شهروند خبرنگار، مراغه

اولین دوره مسابقه «ما ایرانیم» با معرفی نفرات برتر به پایان رسید. در این مسابقه که با همراهی سایت‌های «ایران‌وایر» و «ادیان ایران» برگزار شد،‌ شرکت‌کنندگان هم‌زیستی جامعه اقلیت‌های ایرانی را در قالب گزارش، عکس و ویدیو روایت کردند. این مطلب یکی از مطالب برگزیده این مسابقه است که گوشه‌ای از زندگی پیروان آیین «یارسان‌» در روستای «نوا» در مراغه را توصیف می‌کند.

***

«نوا» یکی از روستاهای شهرستان مراغه است که فاصله بسیار کمی با مرکز شهر دارد. اهالی این روستا از باورمندان به آیین «یارسان‌» هستند. آن‌ها تعامل چندانی با غیرهم‌کیشان خود ندارند. فشارهای نهادهای امنیتی چنان بر آن‌ها زیاد است که هیچ گاه به غیر هم‌کیشان درباره باورها و آیین و رسوم خود توضیحی نمی‌دهند. چرا که گفت‌وگو درباره این موضوع می‌تواند به قیمت بازداشت آن‌ها و به خطر افتادن دیگر افراد روستا تمام شود.

یارسان یا «اهل حق» به پیروان دین «یاری» گفته می‌شود؛ یکی از قدیمی ‌ترین ادیان که با مناسک عرفانی مناجات می‌کنند.

انزوا یکی از بهترین کلماتی است که می‌تواند شرایط یارسان‌های مراغه در روستای نُوا را توصیف کند. مراسم یارسان‌های اهل نُوا در خفا و در پاسی از شب برگذار می‌شود و تمامی آن‌ها برای اجرای مراسم مخصوص، در خانه یکی از افراد دین خود گرد هم می‌آیند.  

به دلیل فشارهای شدید امنیتی که روی یارسان‌ها وجود دارد، تعامل آن‌ها با سایر شهروندان مراغه‌ای بسیار محدود و تنها در حد سلام و علیک معمولی است. 

در مراغه به روستای نُوا، روستای «جوران‌ها» (گوران‌ها) نیز گفته می‌شود. کلمه جوران نام دیگری است که به افراد اهل حق اطلاق می‌شود. این روستا تنها دو کیلومتر با مرکز شهر فاصله دارد و به راحتی قابل دسترس است. وجود خطوط تاکسی‌رانی روستایی، رفت و آمد افراد به روستای نُوا را سهل می‌کند. پیش‌تر اهالی این روستا با غیر هم‌کیشان خود هیچ گفت‌وگویی نداشتند اما در سال‌های اخیر افراد دیگری از شهرها و روستاهای اطراف به نوا رفت‌وآمد می‌کنند.

آب و هوای خوب روستای نوا باعث شده است برخی از افراد غیر یارسان اقدام به خرید باغ و ملک در این روستا کنند. ساخت بیمارستان فوق تخصصی «امیرالمومنین» در محدوده انتهایی این روستا و هم‌چنین پارک «معلم» که بر فراز تپه‌ای کوچک در ابتدای روستا ساخته شده، پای افراد غیر یارسان را به این روستا باز کرده است و آن‌ها با پیروان یارسان بیشتر آشنا شده‌اند. اما دوستی آن‌ها چارچوب خودش را دارد. یارسان‌ها اجازه صحبت درباره دین خود را ندارند و نمی‌توانند آداب و رسوم و مراسم‌شان را توضیح دهند. 

گفت‌وگو برای پرسیدن از مراسم و آیین با پیروان یارسان به نتیجه نمی‌رسد. فشارهای امنیتی باعث شده‌اند آن‌ها اغلب در پاسخ به این پرسش‌ها سکوت کنند. 

یکی از اهالی مراغه می‌گوید: «من سه سال‌ در مدرسه با یکی از اهالی یارسان دوست و هم‌کلاس بودم اما متوجه تفاوت دینی او با خودم نشدم. آن‌ها به بچه‌هایشان هم می‌گویند که درباره دین و آیین‌شان صحبت نکنند.» 

با این همه، یکی از آیین‌های یارسان که هر سال در حومه چشمه «جوران بلاغی»، در دامنه کوه «سهند» اجرا می‌شود، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.

پیروان آیین یارسان از همه جای ایران در زمان مشخص در حومه چشمه جوران بلاغی جمع می‌شوند. این چشمه دقیقا در دامنه کوه زیبای سهند قرار دارد و تمام طول سال آب خنک از آن می‌تراود. یارسان‌های مراغه‌ای، ملکانی و حتی آن‌هایی که اهل میاندوآب هستند، برای برگزاری این مراسم خاص گرد هم می‌آیند. آن‌ها پس از اجرای مراسم و برگزاری جشن مخصوص، به قله کوه سهند صعود می‌کنند. 

در قله چاهی هست که معنای خاصی برای یارسان‌ها دارد. در طی این صعود، همگی بر گرد این چاه جمع می‌شوند و با انداختن سکه درون آن، برای برآورده شدن حاجات خود دعا می‌کنند. 

طی سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، ساختمانی در نزدیکی این چشمه بنا شد تا مراسم یارسان‌ها با شکوه بیشتری برگزار شود. پس از آن که اداره امنیتی و اطلاعاتی شهر از این قضیه با خبر شد، اقدام به تخریب این ساختمان کرد و حتی با سنگ و سیمان جلوی تراوش چشمه را نیز گرفت. بعدها کوه‌نوردان به مسدود شدن چشمه اعتراض و مسیر تراوش چشمه را مجددا باز کردند.

*برای حفظ امنیت نویسنده از نام مستعار استفاده شده است.