هنر دست معماران برجسته ارمنی؛ بناهای به یادماندنی در شهرهای مختلف ایران

س. م، شهروندخبرنگار

اولین دوره مسابقه «ما ایرانیم» با معرفی نفرات برتر به پایان رسید. در این مسابقه که با همراهی سایت‌های «ایران‌وایر» و «ادیان ایران» برگزار شد،‌ شرکت‌کنندگان هم‌زیستی جامعه اقلیت‌های ایرانی را در قالب گزارش، عکس و ویدیو روایت کردند. این مطلب یکی از مطالب برگزیده این مسابقه است. نویسنده در این مطلب  به معرفی معماران برجسته ارمنی و بناهایی که از آن‌ها به یادگار مانده، پرداخته است.

***

نقش معماران ارمنی در معماری معاصر و پدید آمدن بناهای مشهور و تاریخی ایران ایران انکارناپذیر است. در این مطلب به معرفی معماران برجسته ارمنی و آثار و بناهایی که از آن‌ها به یادگار مانده، پرداخته‌ایم.

آودیس اوهانجانیان
آودیس (اونیک) اوهانجانیان (۱۳۲۹-۱۲۶۱)، معمار، در ایروان به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته موسسه فناوری تمسک روسیه در رشته معماری بود. اوهانجانیان بین ۱۹۲۱‌ـ‌۱۹۱۹، در نخستین جمهوری مستقل ارمنستان، وزیر آبادانی این کشور بود. او پس از الحاق ارمنستان به اتحاد جماهیر شوروی به ایران مهاجرت کرد و در تبریز اقامت گزید. اوهانجانیان در ایران نخست به‌ کار اکتشاف معادن نفتی پرداخت و سپس، به عمران و آبادانی روی آورد و به مقام مهندس ارشد دولتی رسید. آثار وی عبارت‌اند از: جاده تبریز-ارسباران، احداث خیابان اصلی تبریز (امام خمینی کنونی)، باغ و مجتمع گلستان تبریز، تالار فرهنگ و ساختمان شهرداری تبریز.
اوژن آفتاندلیانس
«اوژن آفتاندلیانس» (۱۳۷۶ـ۱۲۹۲)، معمار، در تبریز به دنیا آمد، وی دارای تحصیلات عالی در رشته معماری از مدرسه هنرهای زیبای پاریس بود. آفتاندلیانس به مدت سی سال در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.
مهم‌ترین آثار وی عبارت‌اند از: تالار وحدت (رودکی)، تالار فرهنگ، موزه مردم‌شناسی ایران، تالار رودکی (فرهنگ)، دبیرستان نوربخش، برخی از کاخ‌های سلطنتی از جمله سعدآباد، فرح‌آباد، نیاوران و بابل، موزه کلیسای وانک اصفهان، نخستین ساختمان‌های فرودگاه مهرآباد، سینما گلدن‌سیتی (خیابان فلسطین) و کلیسای سرکیس مقدس (واقع در خیابان استاد نجات‌اللهی تهران).
رستم وسکانیان
«رستم وسکانیان» (۱۳۹۲‌-‌۱۳۱۱)، معمار، نقاش و پیکره‌ساز، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته رشته هنر از دانشگاه تهران، فارغ‌التحصیل دانشگاه بوزار پاریس و دانش‌آموخته معماری از دانشگاه گراتس اتریش بود. تدریس در دانشگاه تهران، با درجه استادیاری و مدیریت گروه هنرهای زیبای دانشگاه تهران از جمله فعالیت‌های حرفه‌ای وی محسوب می‌شود.
آثار وسکانیان عبارت‌اند از: باشگاه فرهنگی-ورزشی آرارات تهران، زورخانه تهران، کلوپ ارامنۀ، عبادتگاه صلیب مقدس در باشگاه آرارات و کودکستان ارمنیان تبریز.
وسکانیان طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای خود موفق به کسب جایزه بورس تحصیلی در دانشگاه پاریس، جایزه اول سی‌آی‌تی‌ای (CITE) از دانشگاه پاریس و جایزه دوسالانه تهران در ۱۳۳۶ شده است.
کریستاپور تادوسیان
«کریستاپور تادوسیان» (کریستوفر) (‌۱۳۷۱-‌۱۲۸۴)، معمار، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته دانشکده معماری ژنو و عضو همایش بین‌المللی معماری مدرن بود و با «لوکور بوزیه»، معمار به نام سوییسی، همکاری داشت.
آثار وی عبارت‌اند از: ساختمان بانک ملی اهواز و بیمارستان فیروزگر. تادوسیان برای طرح ساختمان‌های ضد زلزله مفتخر به دریافت نشان طلای همایش بین‌المللی معماری مدرن شد.
گابریل گورکیان
«گابریل گورکیان» (۱۳۴۹‌-‌۱۲۷۹)، از پایه‌گذاران معماری نوین در ایران، در استانبول به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته دانشگاه معماری و هنرهای کاربردی وین بود. ریاست دفتر معماری شهرداری تهران از ۱۳۱۲ به مدت چهار سال، دبیری همایش بین‌المللی معماری مدرن (CIAM) و تدریس در دانشگاه ایلینویز آمریکا از جمله فعالیت‌های او  بودند.
آثار گورکیان عبارت‌اند از: کاخ دادگستری، ساختمان وزارت امور خارجه، وزارت صنایع، طرح باشگاه افسران و آمفی‌تئاتر مدرسه نظام.
گورگن پیچیکیان
«گورگن پیچیکیان» (۱۳۷۶‌-‌۱۲۹۵)، معروف به مهندس گرگین، معمار، در ولگوگراد روسیه به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته رشته معماری بود.
آثار او عبارت‌اند از: بیمارستان بانک ملی تهران، شعبه مرکزی بانک ملی، شعبه بانک ملی ایران در دوبی، ساختمان چاپخانه مرکزی بانک مرکزی، جامعه الزهرای قم، مصلای قم، دانشکده پزشکی قم، ساختمان‌های اولیه آسایشگاه کهریزک، کارخانه مینو و ساختمان نابینایان تهران.
لئون بابایان
«لئون بابایان» (ولادت ۱۳۰۴)، معمار، در تبریز به دنیا آمد. او دانش‌آموخته رشته معماری از دانشگاه تهران و دارای دیپلم مهندسی از انگلستان است. آثار بابایان عبارت‌اند از: کشتارگاه تهران، طرح ساختمان الحاقی سازمان برنامه‌وبودجه (واقع در میدان بهارستان)، مدرسه ابتدایی و راهنمایی اَرَس (آراکس) تهران، طرح هتل باباطاهر در همدان (مرکز توان‌بخشی کنونی)، طرح نمایشگاه و دفتر مرکزی شرکت ارج (در خیابان سپهبد قرنی، این طرح اجرا نشد) ، طراحی و ساخت ساختمان‌های مسکونی و اداری متعدد در تهران، ابوظبی، آمریکا و کانادا.

لئون تادوسیان
«لئون تادوسیان» (۱۳۵۹‌-‌۱۲۷۶)، مهندس معمار، در تهران به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته رشته مهندسی ساختمان از فرانسه بود. آثار او عبارت‌اند از: میدان حسن‌آباد تهران، کاخ مرمر و کاخ سفید سعدآباد.
مارکار گالستیانس
«مارکار گالستیانس» (‌۱۳۶۴-‌۱۲۶۷)، معروف به الگال، مهندس معمار، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته کالج کینگز لندن بود.
آثار او عبارت‌اند از: ساختمان پستخانه مرکزی (خیابان امام خمینی)، بانک شاهی (بانک تجارت شعبه میدان امام خمینی) و ساختمان شماره ۱ وزارت امور خارجه.
وارطان هوانسیان
«وارطان هوانسیان» (‌۱۳۶۱-‌۱۲۷۵)، معروف به آرشیتکت وارطان، از پایه‌گذاران معماری نوین ایران، در تبریز به دنیا آمد. او دارای تحصیلات عالی در رشته معماری و شهرسازی از مدرسه تخصصی معماری پاریس و نیز مدرسه هنرهای زیبای پاریس بود.
هنرستان دختران تهران، هتل دربند تهران، تکمیل باشگاه افسران وزارت جنگ، کاخ سعدآباد، سینما کریستال، سینما متروپل تهران، سینما دیانای تهران، مهمانخانه ایستگاه راه‌آهن تهران، هتل فردوسی تهران، ساختمان مرکزی بانک سپه تهران، بانک سپه شعبه بازار تهران، ساختمان جیپ تهران مراکز بانک سپه در شهرستان‌ها از آثار او محسوب می‌شوند.
هوانس اونیک قریبیان
«هوانس اونیک قریبیان» (۱۳۶۴‌-‌۱۲۷۸)، معمار، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش‌آموخته رشته معماری از دانشگاه کی اف اوکراین بود.
او مهندس ناظر بناهای نظامی تهران بود و معماری شهرداری تبریز، شهرداری ارومیه، بناهای سلطنتی، کاخ رامسر و مهمانخانه رامسر را در کارنامۀ حرفه‌ای خود دارد.

*برای حفظ امنیت نویسنده، در این مطلب از اسم مستعار استفاده شده است.