آیا واکسن‌های کووید-۱۹برای زنان باردار خطرناکند؟

نزدیک به یک سال پیش، نخستین تزریق واکسن کووید-۱۹ خارج از چارچوب آزمایشات بالینی انجام شد. از آن زمان تاکنون، میلیاردها نفر در سراسر دنیا واکسن‌های کووید-۱۹ دریافت و جامعه‌ خود را در برابر این بیماری محافظت کرده و داده‌های فراوانی را نیز در اختیار دانشمندان قرار داده‌اند تا هرچه بیشتر از امن بودن این واکسن‌ها اطمینان حاصل شود.  

از جمله داده‌هایی که در طول این مدت به‌ دست آمده‌ و از اهمیت بالایی نیز برخوردارند، داده‌هایی هستند که از امن بودن واکسن‌های کووید-۱۹ برای زنان باردار که نسبت به این بیماری آسیب‌پذیری بیشتری دارند، حکایت دارند. 

شایان ذکر است که زنان باردار در اغلب آزمایشات بالینی حضور نداشته‌اند. اگرچه برخی از افرادی که در این آزمایشات شرکت کرده، در طول دوران تحقیقات، باردار شده‌اند. در نتیجه، پزشکان و مادران باردار بدون در اختیار داشتن همان میزان از اطلاعات و داده‌های حاصل از آزمایشات بالینی که بر روی دیگر اقشار جامعه انجام شده بود، می‌بایست خطرات احتمالی و مزایای بالقوه واکسیناسیون را ارزیابی می‌کردند.

البته این مساله یک استثنا نیست و معمولاً در پزشکی مدرن، از زنان باردار در آزمایشات بالینی استفاده نمی‌شود. با وجود این، نتایج آزمایشات بالینی ثابت کرده بودند که این واکسن‌ها در مجموع بسیار امن و مطمئن‌ هستند. سایر واکسن‌ها، از جمله واکسن آنفلوآنزا نیز معمولاً هیچ عارضه‌ای برای زنان باردار به همراه ندارند. در نتیجه و با توجه به خطرات ناشی از ابتلا به کووید-۱۹، بسیاری تصمیم گرفتند که برای حفظ جان خود، از واکسن‌های کووید-۱۹ استفاده کنند. آن‌ها داده‌های فراوانی را در اختیار دانشمندان قرار دادند و این‌گونه بود که دانشمندان شناختی به مراتب بهتر از آن‌چه در مراحل اولیه کارزار واکسیناسیون داشتند، نسبت به تاثیر مثبت واکسن و امن بودن آن بر زنان باردار به‌دست آوردند.

نتیجه‌ این داده‌ها اطمینان‌بخش است و نشان می‌دهد که ایمنی واکسن‌های کووید-۱۹ در هر دو گروه، زنان باردار و غیر باردار، یکی است، عوارض جانبیِ کوتاه‌مدت، مثل درد بازو، تهوع و سردرد، در هر دو گروه وجود دارد و عوارض جانبیِ حاد نیز بسیار نادرند. هیچ مدرکی دال بر این‌که واکسیناسیون زنان باردار خطرناک است، وجود ندارد.

با وجود این، نظریه‌پردازان نظریه‌های توطئه هم‌چنان شایعاتِ بی‌پایه و اساسی را ترویج می‌کنند و مدعی می‌شوند که واکسن‌های کووید-۱۹ برای زنان باردار و فرزندان آن‌ها خطرناک هستند. یکی از این موارد را وب‌سایت بریتانیایی «اکسپوزه» (The Exposé) که به پخش اخبار جعلی شناخته شده، منتشر کرده و به غلط مدعی شده است که بر اساس پژوهشی در امریکا، از هر پنج زن باردارِ واکسینه شده، چهار تن دچار سقط جنین شده‌اند. 

اکسپوزه نویسندگان این پژوهش را به مخفی‌کاری متهم کرده و مدعی شده است که آن‌ها این رقم را تنها در پانوشت مقاله خود آورده‌اند. 

واقعیت اما این است که اکسپوزه نتیجه‌ این پژوهش را تحریف کرده است. پژوهش‌گران در این گزارش و به منظور درک بهتر تاثیر واکسن‌ها بر بارداری، داده‌های ضبط شده در ایالات متحده امریکا را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. آن‌ها در یک بازه زمانی، یعنی از دسامبر ۲۰۲۰ تا فوریه ۲۰۲۱، داده‌های ضبط شده از حدود چهار هزار زنِ باردار را که دست‌کم یک دوز واکسن «فایزر» یا «مدرنا» را تزریق کرده‌ بودند، مورد بررسی قرار داده‌اند. در این بازه زمانی، ۸۲۷ تن از آن‌ها دوران بارداری را کامل کرده‌اند؛ یعنی یا فرزندشان را به دنیا آورده یا این‌ که آن را از دست داده‌اند. ۱۰۴ تن، یعنی ۱۲/۶ درصد آن‌ها سقط جنین کرده‌اند و یک مورد «مرده‌زایی» (stillbirth) نیز شناسایی شده است که همان مرگ جنین در رحم مادر بعد از هفته‌ بیستم بارداری است. 

میزان سقط جنین به‌نظر بالا می‌آید اما واقعیت این است که این رقم در حد معمول میزان سقط جنین در کل جامعه است. سقط جنین پدیده‌ نادری نیست. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که میزان سقط جنین بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است و اکثراً در ۱۲ هفته‌ نخست بارداری رخ می‌دهد. اما نویسندگان اکسپوزه می‌گویند که این ارقام غیر عادی هستند، اکثر آن ۸۲۷ زن در سه ماهه‌ سوم بارداری واکسینه شده‌اند و این بدان معنا است که برای این که مرگ جنین را سقط جنین محسوب کرد، دیر بوده است. 

آن‌ها می‌گویند این رقم را باید در مورد آن اقلیت از زنانی که در دوران نخستِ بارداری واکسینه شده‌اند، محاسبه کرد؛ یعنی به‌جای ۱۰۴ مورد سقط جنین از مجموع ۸۲۷ زنِ باردار، باید ۱۰۴ مورد سقط جنین را در جمع ۱۲۰ زنی در نظر گرفت که پیش از سه ماهه‌ سوم بارداری واکسینه شده بودند.

در نگاه نخست، این میزان سقط جنین نیز به نظر خیلی بالا می‌آید که البته هدف از آن هم همین است؛ یعنی ایجاد ترس و وحشت در دل زنان بارداری که می‌خواهند واکسن بزنند. اما واقعیت این است که پژوهشِ مورد بحث اصلاً چنین چیزی نمی‌گوید. 

این پژوهش تنها چند ماه پس از آغاز کارزار واکسیناسیون منتشر شده است. بنابراین، از هزاران زنی که در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، تعداد نسبتاً کمی بارداری خود را در بازه زمانی تحقیق کامل کرده بودند. هزاران تن از آن‌ها بعد از این بازه زمانی نیز هم‌چنان باردار بوده‌اند. بنابراین، غیر ممکن است که بتوان تنها بر اساس این پژوهش نتیجه گرفت که آیا آن‌ها کودکان سالمی به دنیا آورده‌اند یا نه. آن‌هایی که بارداری‌شان کامل شده است، میزان کوچکی از کل مواردِ مورد مطالعه را در بر می‌گیرند. این افراد دو گروه هستند؛ نخست زنانی که در دوران پایانیِ بارداری خود بوده و در بازه زمانیِ تحقیق، وضع حمل کرده‌اند و دوم آن‌هایی که متاسفانه فرزند خود را در دوران اولیه بارداری از دست داده‌اند.

 پژوهش‌گران این تحقیق نیز به این نکته اشاره کرده‌اند که برای درک بهتر و کامل‌ترِ تاثیر واکسیناسیون بر زنان باردار، به تحقیقات بلندمدت‌تری نیاز است. اما تحقیقات آن‌ها به هیچ‌وجه حاکی از آن نیست که واکسن‌های کووید-۱۹ تاثیری غیرعادی بر میزان سقط جنین می‌گذارند.

در واقع، همان‌طور که کارشناسان دیگر نیز گفته‌اند، نتیجه این تحقیق، واکسیناسیونِ زنان باردار را تایید می‌کند. از ۷۰۰ زنی که در دوران پایانی بارداری خود واکسینه شده‌اند، تنها یک تن مورد دچار مرده‌زایی شده، نرخ «مرگ پیرازایشی» (مرگ نوزاد هنگام تولد) صفر بوده است و میزان ناهنجاری‌ها نیز با داده‌های موجود در کل جمعیت مطابقت می‌کند. 

دکتر «لورا ای. ریلی» که در بیمارستان «کورنل» نیویورک کار می‌کند، نتیجه این تحقیق را «اطمینان‌بخش» توصیف کرده است.

 گزارش‌های علمی مبسوط و موثق دیگری نیز وجود دارند که ثابت می‌کنند واکسن‌های کووید-۱۹ برای زنان باردار، امن و بی‌خطرند؛ به‌ویژه که بارداری به‌طور کلی موجب تغییراتی در دستگاه ایمنی بدن می‌شود و این تغییرات می‌توانند زنان باردار را در برابر ویروس‌های تنفسی، آسیب‌پذیرتر کنند. 

نکته دیگر این‌ که گرچه عواقب ابتلا به بیماری کووید-۱۹ بر بارداری هنوز کاملاً تشخیص و تعریف نشده‌اند اما دانشمندان ابراز نگرانی کرده‌اند که این بیماری موجب عوارض و سندرم‌های خطرناک دیگری شود. برخی شواهد از این حکایت دارند که ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در دوران حاملگی احتمال مرده‌زایی را افزایش می‌دهد؛ گرچه این احتمال هم‌چنان بسیار کم است.

اکنون بسیاری از مقامات بهداشتی با توجه به خطرات موجود و با اتکا به داده‌های روزافزونی که امن بودن واکسیناسیون زنان باردار را ثابت می‌کنند، تزریق واکسن‌های کووید-۱۹ را به زنان باردار توصیه می‌کنند. داده‌ها و اطلاعاتی که برای نمونه در تحقیقِ مورد بحث به‌کار رفته‌اند نیز به دانشمندان کمک می‌کنند تا به‌طور مرتب امن بودن واکسن‌ها را تحت نظر داشته باشند. بنابراین، خوانندگان می‌توانند مطمئن باشند که در صورت بروز ناچیزترین خطر احتمالی، دولت‌ها و سازمان‌های ناظر- و نه نویسندگان اخبار جعلی - خبردار می‌شوند و آن را با شما نیز در میان خواهند گذاشتند.